Ik wist dat ik met mijn twee vorige stukjes een steen in een vijver gooide, maar het blijft grappig te zien welke reacties je krijgt. Ik zie althans humor in het feit dat bij een artikel dat uit twee delen bestaat, ruim duizend mensen de moeite namen te beginnen aan het eerste deel en nog geen driehonderd aan het tweede. Dat werpt een zeker licht op sommige behoorlijk grove commentaren op het eerste deel. Commentaren die ik dan ook heb weggehaald.

Maar is het wel zo grappig dat mensen al schelden voor ze een stuk helemaal hebben gelezen? Voor het goede begrip: ik schreef aan het begin dat ik antwoordde op vragen, dat ik niet de ambitie had een oplossing aan te dragen – dat kunnen historici namelijk niet en daar zijn ze ook niet voor – en dat ik wilde proberen te tonen waar de schoen wrong. Namelijk dat de concepten waarmee twee partijen elkaar verrot schelden een dialoog voeren niet overeenstemmen en dat er dus sprake is van een dialoog tussen doven. Ik probeerde dát verschil in kaart te brengen en wees erop dat het christendom nooit zo invloedrijk is als wanneer het, vermomd als seculier, niet meer wordt herkend en christelijke noties worden aangezien voor rationeel en objectief.

Dit gezegd hebbende, er waren ook fijne reacties. Eén punt van kritiek was zonder meer terecht: ik had de woorden “racisme” en “ras” niet moeten vermijden. Zoals ik in het fotobijschrift aangaf, is huidskleur maar een zéér beperkt deel van onze biologische erfenis. Het is, biologisch gezien, minder belangrijk dan bijvoorbeeld lactose-tolerantie. Er desondanks betekenis aan toekennen is een sociaal construct, een irrationele indeling uit vroeger tijd. Daarnaast is de term veel te beladen geraakt, waarbij het wemelt van de dubbele standaards en verabsoluteringen. Het is een term die alles kan betekenen en de discussie blokkeert.

Om dat probleem te omzeilen koos ik voor “de biologische kant van etniciteit”, wat ik enkele keren kortweg noteerde als “etniciteit”. Dat werd door verschillende critici uitgelegd alsof ik miskende dat etniciteit een sociaal construct is. Ik kan nu brommen dat die critici beter moeten lezen maar het is in feite Lendering die beter moet schrijven.

Dan was er het punt dat reageerder “Luther7” naar voren bracht en dat Peter Breedveld (op Facebook) ook opperde: dat ik de xenofobe kant van de westerse reactie op vreemdelingen verzuimde te noemen. Ze hebben gelijk: die factor noemde ik niet terwijl ze in de praktijk een rol speelt. Iemand mailde me bijvoorbeeld dat “alle buitenlanders er gewoon uit moesten” – een standpunt dat betekent dat de Nederlandse bankensector, de wetenschap, de museale wereld en het wat grotere bedrijfsleven waardevolle werknemers kwijt raken. “Ja maar ik bedoel de Arabieren!” Kan wezen – maar dat onderscheid tussen gewenste en ongewenste vreemdelingen is dus een onversneden xenofoob, racistisch of etnisch oordeel. De motieven achter de islamkritiek zijn, zoals “Hendrik Jan” opmerkt, niet altijd even zuiver.

Die xenofobie, die is reëel. Zoals ook reëel is dat er in de islamitische wereld meer ideeën zijn dan alleen een oude visie dat je volk wordt gedefinieerd door je religie. Reageerder “RikWassenaar” maakt daarover terechte opmerkingen en ik wijs nog eens op de aanwezigheid – pace “Boubkari” – van de ideeën van Ibn Taymiyah in het conglomeraat van islamitische opvattingen. Alleen ging mijn stuk niet over de praktijk en ook niet over andere islamitische ideeën. Ik probeerde in kaart te brengen hoe de christelijke bril die seculiere westerlingen huns ondanks dragen, de communicatie belemmert. Niet meer, niet minder.

Mijn trein nadert zijn bestemming – tijd om af te ronden. Gegeven enkele eerdere scheldpartijen gaat de discussie op slot.