Ik schreef, n.a.v. de Guttenberg-affaire, op 14 mei j.l. een stukje in het Handelsblad (hier). Ik wees erop dat het bizar was dat de frauderende doctor steeds in het nieuws terugkeerde, terwijl er meer mensen moesten zijn geweest die ervan geweten hadden. Ik wees er ook op dat dit dodelijk was voor het toch al sterk verminderende maatschappelijke vertrouwen in de universiteiten. Ik eindigde met:

Veel Nederlanders geloven de wetenschap niet langer. Wordt het, om het vertrouwen te herstellen, niet tijd voor een onafhankelijk onderzoek naar onze universiteiten? Of wachten we tot we ook in Nederland een affaire-Guttenberg meemaken?

Ik kreeg daarop verschillende reacties van mensen die zeiden dat ik het veel te somber inzag. Dit was slechts een incident, meenden ze. Ik meende van niet, en dat leidde tot een weddenschap. Inzet: één krat bier. Binnen drie jaar zou er, volgens mij, in Nederland een gepromoveerde wegens fraude in opspraak zijn. Mijn opponenten dachten dat zeker niet zou gebeuren.

Honderdzestien dagen na het publiceren van mijn stukje heb ik mijn krat bier al binnen. Vandaag is de Tilburgse hoogleraar cognitieve sociale psychologie Diederik Stapel op non-actief gezet omdat hij in zijn publicaties gebruik zou hebben gemaakt van gefingeerde gegevens.

Het erge is dat het zo godvergeten voorspelbaar is. Dit gaat nóg eens gebeuren, en nog eens, en nog eens. Daar durf ik ook tien kratten bier onder te verwedden. De reden is dat de visitatiecommissies en de redacties van tijdschriften die de wetenschap moeten controleren, in handen zijn van de wetenschappers zelf. Die mensen bedoelen het goed, maar ze kunnen het niet langer. Dertig jaren tweefasenstructuur werpen hun bittere vruchten af. Een hoogleraar kan gefingeerde gegevens publiceren, en het duurt blijkbaar enige tijd tot iemand het in de gaten krijgt. Het controlesysteem faalt – of, iets vriendelijker gezegd, werkt te langzaam.

De diepste reden daarvan is dat men helemaal geen kwaliteit meet. Men vergelijkt slechts het niveau van het onderwijs aan de ene universiteit met het niveau aan een andere, men vergelijkt de kwaliteit van de ene publicatie met die van andere. Als alle universiteiten dus in hetzelfde tempo achteruit kachelen, zal men in het huidige systeem concluderen dat het onderwijs en onderzoek goed zijn.

Voor het moment geniet ik van mijn bier. Maar het universitaire systeem is zo rot als een mispel.