De invoering van de nieuwe kalender van negentien jaar, waarvan er zeven een schrikkelmaan hadden, waarover ik zojuist blogde, was een van de grootste wetenschappelijke doorbraken uit de geschiedenis, en dat werd destijds ook erkend. De Joden, die destijds ook in het Perzische Rijk woonden, namen de cyclus meteen over. 235 maanmaanden (6940 dagen) is inderdaad precies even lang als negentien zonnejaren. Deze schrikkelcyclus staat bekend als die van Meton, naar de Atheense astronoom die haar in de vijfde eeuw in Griekenland introduceerde.
Ondanks de bereikte precisie was er nog ruimte voor verfijning, en rond het midden van de vierde eeuw v.Chr. werd vastgesteld dat als je vier cycli van negentien jaar nam en er één dag uit weg liet, je nóg accurater was. Deze cyclus van zesenzeventig jaar, 940 maanden en 4×6940-1=27759 dagen is vernoemd naar Kalippos, maar de ontdekker is vermoedelijk de astronoom Kidinnu uit Babylon, een tijdgenoot van Alexander de Grote.
Deze was nogal onder de indruk van de Babylonische astronomie, aangezien de sterrenkundigen een van zijn belangrijkste overwinningen hadden voorspeld. Alexander zorgde er dan ook voor dat de zesenzeventigjarige cyclus overal werd ingevoerd. (Hij liet ook de ontdekker executeren, maar dat terzijde.) Wie wil weten hoe lang een jaar nu eigenlijk was in deze cyclus, dele 27759 door 76, en zal uitkomen op 365¼.
Het was een behoorlijk complex systeem, en de meeste antieke steden kozen voor de eenvoudigere en meer praktische cyclus van negentien jaar. In Rome was men nog praktischer, en beslisten de magistraten of er wel of niet geschrikkeld werd, wat ook wel zo logisch was: in de Romeinse republiek wisselden de ambten tussen de gekozen magistraten en hadden de legers elk jaar andere generaals, zodat het soms handig was een jaar te verlengen om zo’n man in staat te stellen zijn oorlog af te ronden.
Het gevolg was een heilloze verwarring, totdat Julius Caesar er een einde aan maakte. Het jaar 46 v.Chr. telde 432 dagen, en sindsdien tellen alle jaren 365¼ dagen, waarbij maanden van 30 en 31 dagen elkaar afwisselden en af en toe aan februari een extra dag werd toegevoegd. De praktijk liet echter te wensen over, zodat een generatie later nog een kleine correctie moest worden aangebracht. De verantwoordelijke daarvoor was keizer Augustus, en omdat hij daarmee de gelijke was van Julius Caesar, maakten zijn vleiers de naar hem genoemde maand even lang als de naar Caesar genoemde maand, wat verklaart waarom de afwisseling van 30 en 31 nu zo onregelmatig is.
De laatste correctie was die van paus Gregorius XIII. In de zestiende eeuw liep de kalender toch wat uit de pas, en daarom werd besloten tot het systeem dat ik in de eerste zin van deze dubbele blogpost beschreef. Het is een raar gedrocht, onze kalender, maar het is toch wel handig dat we er een hebben. Ik wens u een prettige schrikkeldag.
Julius Caesar voegde niet een 29e februari in in onze betekenis: na de 24e van februari kwam er een “extra 24e”.
Klopt. Je bent me net een slag voor, want ik herlas het zojuist en dacht ook dat dit ondoordacht was geformuleerd. Ik pas de passage snel aan.