Een vriend van me – u moet zijn blog lezen – heeft nogal wat banen gehad voor hij definitief de juiste betrekking vond. Hij is dus ervaringsdeskundige op het gebied van bazen. Eén daarvan had een opmerkelijke visie, die hij zelf aanduidde als “helderheid”. (Dit speelt dus enige tijd geleden, want dat heet inmiddels “transparantie”.) Als er een probleem was, zocht hij vooral naar de verantwoordelijke, die de kwestie in eerste instantie ook moest zien op te lossen.

Dat is inderdaad helder. Maar het is niet altijd praktisch. In veel gevallen is er geen verantwoordelijke. Dat de verkoop tegenvalt, ligt niet aan de verkoper, maar ook aan de teruglopende economie. Wie dan toch de verkoper aanspreekt, bemoeilijkt de oplossing. Hoewel er soms wel degelijk mensen aanspreekbaar zijn op concrete problemen – Mark Rutte is echt persoonlijk verantwoordelijk voor de keuze tegen Paars-plus en voor de keuze Nederland uit te leveren aan de PVV – denk ik dat een goede manager minder zoekt naar verantwoordelijken dan naar oplossingen.

Vanwaar die focus op persoonlijke aansprakelijkheid? Deels natuurlijk omdat er gewoon gevallen zijn waarin individueel falen de problemen inderdaad heeft veroorzaakt. Maar mijn goede vriend had in het geval van zijn heldere baas een tweede argument: omdat zijn baas van huis uit gereformeerd was. Woorden als “aansprakelijkheid” en “persoonlijke verantwoordelijkheid” waren zijn liberale verwoording van het idee dat de mens bij het Laatste Oordeel verantwoording zou moeten afleggen voor zijn daden.

Mij heeft dit altijd getroffen als een mooi voorbeeld van de wijze waarop iemand kan breken met zijn religieuze achtergrond en nieuwe ideeën kan aanvaarden, en toch zijn oude opvattingen blijft meenemen.