Een kennis van me merkte, naar aanleiding van het overlijden van Gore Vidal, op dat hij weer naar diens keizerbiografie Julian (1964) had gegrepen.
Een geweldig boek! Heel wat beter dan Vidals andere romans over de Oudheid. Live from Golgotha is, zoals ik al eens betoogde, het boek van een oude man die op een feestje steeds weer dezelfde mop vertelt. Creation (1981) wens ik me helemaal niet te herinneren. Zelden heb ik zo’n gemakzuchtig boek gelezen, zelden ben ik zó in een gewaardeerd auteur teleurgesteld geweest.
Nee, dan Julian! De roman biedt de briefwisseling die de hoogst-beschaafde Libanios en een filosoof voeren over de autobiografie van Romes laatste heidense keizer, een constructie die Vidal in staat stelt drie visies te geven op dezelfde man. Het boek boeit van de eerste tot de laatste bladzijde.
Mijn correspondent voegt een favorietenlijstje toe van romans over Romeinse keizers, waarop ook Yourcenars Mémoires d’Hadrien (1951) en De berg van licht van Couperus (1905) staan. Ook dat zijn mooie boeken. Als u ze nog niet hebt gelezen, moet u dat zeker doen.
Maar literatuur is vooral zo leuk omdat je het erover oneens kunt zijn. Sterker nog, dat is het beste. Dan kun je er namelijk over discussiëren, leer je je smaakcriteria beter formuleren en word je beloond doordat je je volgende roman met meer plezier leest.
En zo gebeurt ook vandaag. Ik zou nooit Robert Graves’ twee Claudiusboeken (I Claudius uit 1934 en Claudius the god uit het jaar erna) als goede romans over Romeinse keizers hebben genoemd. Maar waarom ben ik het oneens met mijn correspondent, met wie ik het anders zo vaak eens ben?
Laat ik proberen het onder woorden te brengen. Van een historische roman verwacht ik in de eerste plaats dat het een roman is, met een sterke plot, een overtuigende karakterontwikkeling en liefst ook een boodschap die niet al te tijdgebonden is. Historische accuratesse is meegenomen, maar minder noodzakelijk dan het voorgaande. Zolang historische vergissingen niet zó in het oog springen dat de lezer erdoor wordt afgeleid, heb ik geen bezwaar.
Graves’ romans zijn precies het tegengestelde: het zijn opsommingen van gebeurtenissen aan het keizerlijk hof, corrupt als het was. Toen gebeurde er dit, daarna gebeurde dat, en vervolgens gebeurde er nog iets. De verbanden tussen de gebeurtenissen ontbreken. Ze zijn niet geselecteerd om een plot te construeren, Graves heeft ze alleen gekozen omdat dit is wat er in de toevallig overgeleverde bronnen staat. Dit zijn niet de romans van een grootmeester die ons een verhaal aanbiedt met een kop en een staart, maar de schrijfsels van iemand die zich afhankelijk heeft gemaakt van de bronnen. Het klopt historisch allemaal wel ongeveer, maar dat is precies de zwakte: de auteur is zó bezig informatie op te lepelen die in de bronnen staat, dat hij heeft vergeten dat hij ook nog een goed verhaal moet vertellen. Er is geen creativiteit.
Karakterontwikkeling is er ook al niet. De Claudius van het eerste boek is de Claudius van het tweede: een ietwat buitenissige, originele geest met anachronistisch moderne ideeën. Zelfs Don Quichot heeft meer karakterontwikkeling. En tijdgebonden is het zeker. Graves’ commentaar op het British Empire en de huwelijksschandalen rond kroonprins Edward missen intussen actualiteit.
Om niet helemaal negatief te zijn: Graves overtuigt wél op de momenten dat hij zijn bronnen loslaat en weer een verhaal vertelt. I Claudius heeft aan het begin, als Drusus en Germanicus de hoofdpersonen zijn, verschillende passages over de verschrikkingen van de Germaanse Oorlogen. Daar spelen Graves’ eigen herinneringen aan de Eerste Wereldoorlog mee, en dan is het boek indrukwekkend. Maar als Germanicus eenmaal is overleden, zakt I Claudius als een plumpudding in elkaar.
Welk boek zou ik zelf aanraden? Over de Mémoires d’Hadrien, De berg van licht en Julian bestaat geen twijfel: topboeken. Maar verder toch eerder De nadagen van Pilatus van Simon Vestdijk. Niet helemaal een keizerroman, maar Caligula is voldoende aanwezig om hem mee te laten tellen. De roman is ongeveer even oud als Graves’ Claudiusboeken, maar is onverminderd actueel. Maar daarover heb ik het al eens gehad.
Toevallig heb ik in mijn ruime bibliotheek de nodige troep staan. Omdat ik gewoonweg verslaafd ben aan boeken kopen.
Ik heb dat ook tussen mijn romans een boek staan van Isaac Asimov (van de robot-romans) over de Romeinse Repubiek.
Ik heb het nooit ingekeken omdat ik bang ben dat het verschrikkelijk is.
Ik heb het idee dat het het makkelijkste onderwerp is om te kiezen en dat er daarom zo enorm veel avonturen(romans) over zijn. Om nog te zwijgen over de talloze speelfilms.
http://www.amazon.com/The-Roman-Republic-Isaac-Asimov/dp/0395065763
Jona, ik ben het geheel met je eens vwb Yourcenar en Couperus. Vestdijk vind ik helaas nog steeds niet te pruimen, en Graves is toch echt een goede verteller, zij het misschien geen groot romancier. Ongetwijfeld heb je ook wel eens een whodunnit van Stephen Saylor gelezen – hoe is je dat bevallen? Over Gordianus’ avonturen lezen op een Italiaans strand is toch echt wel amusant (meer ook niet, vind ik).
Daarnet heb ik de eerste pagina van De Berg van Licht geprobeerd. Zoals vrijwel altijd haakte ik op de eerste bladzijde al af wegens het gezwollen taalgebruik. Nee, daar volgt niet uit dat ik vroegere schrijvers afwijs. Ferdinand Huyck van Van Lennep vond ik erg leuk, zij het ook geen hoogstaande literatuur (eerder Alexandre Dumas op zijn Hollands-oubollig).
“Het klopt historisch allemaal wel ongeveer, maar dat is precies de zwakte: de auteur is zó bezig informatie op te lepelen die in de bronnen staat, dat hij heeft vergeten dat hij ook nog een goed verhaal moet vertellen. Er is geen creativiteit.”
En dat is nu precies waarom wetenschappelijke literatuur zo enorm saai is. En waarom je er vaak niet eens doorheen komt.
Ook op historisch vlak klopt het verhaal van Graves niet altijd (tenminste niet in de BBC-verfilming, want de boeken heb ik nog niet gelezen).
Op de avond dat het bericht wordt gebracht van Varus’ nederlaag tegen Arminius (9 na Chr.), heeft Horatius net een gedicht voorgedragen (gestorven: 8 v. Chr.).
Augustus’ commentaar: “Horatius, dat is pas een dichter!”
En dan even later: “Varus, geef me mijn legioenen terug!”
Dan voel ik me als kijker (c.q. lezer) wel wat in de maling genomen…
Dat klinkt wel als een BBC-fout. De boeken staan redelijk dicht bij de bronnen, al gaat Graves er wel op zijn eigen manier mee om. Wat wordt gesuggereerd (deze of gene stierf door gif) is bij Graves een feit (Livia als gifmengster).
Het is natuurlijk mogelijk dat iemand anders net een gedicht van de overleden Horatius heeft voorgedragen. Ik weet niet of er expliciet wordt gezegd dat Horatius zelf aanwezig is.
I Claudius is inderdaad bepaald niet het beste boek dat ik ooit gelezen heb en ook begreep ik iets later dat zijn karakter niet zeer overeenkomt zoals in het boek beschreven. Toch vond ik het aardig om te lezen, hoofdzakelijk omdat de ik-figuur sympathiek is met zijn fouten (vooral naïviteit) en zijn commentaar op alle gebeurtenissen licht humoristisch.
De Nadagen van Pilatus boeide mij van begin tot eind, maar ik was nog geen 15 toen ik het las, dus ik zal er niet teveel van begrepen hebben.
Kent u de historische romans van Colleen McCullough? De Doornvogels is me te sentimenteel, maar The First Man in Rome overtuigde me juist wegens de karakters van Marius en Sulla. Maar ook hiertegen kan het gebrek aan plot worden aangevoerd – ik vrees dat elk boek dat de weg naar de macht beschrijft daar al snel onder lijdt.
Ik had met McCullough het idee dat haar romans minder werden naarmate ze de beschikking kreeg over meer informatie, die allemaal netjes moest worden verwerkt en dus de plot blokkeert. Het is overigens wel degelijk mogelijk een goede historische roman te schrijven als er veel feiten bekend zijn: Gore Vidals Burr is een voorbeeld.
Ik zou wel eens willen weten wat u vindt van de karakter(ontwikkeling) van Adelia Aguilar, haar reluctant lover de bisschop van St. Albans en King Henry II in de Mistress of the Art of Death serie (4 boeken) van Ariana Franklin. En van Franklins gebruik van de geschiedenis – We spreken over Engeland, eind 12e eeuw. Zoals ik uw recensies lees, garandeer ik u in ieder geval veel leesplezier!
Bedankt voor de tip. Nu de tijd nog om het te lezen…