“Een pas opgedoken stuk papyrus uit de vierde eeuw, zo lees ik in De Volkskrant,
lijkt te suggereren dat Jezus wel degelijk getrouwd was. Jarenlang drukte de katholieke kerk de geruchten de kop in dat Jezus Christus een vrouw had, maar dit antiek document in Egyptisch koptisch schrift kan zijn getrouwde status bevestigen.
Nee. Al vanaf de tweede eeuw na Chr. wilden christenen van allerlei pluimage meer weten over Jezus van Nazaret, en werden legenden verteld. Sommige daarvan zijn nog behoorlijk populair geweest. Die legenden, die ook konden gaan over andere personen dan Jezus, vertonen vaak duidelijke sporen van de tijd waarin ze zijn geschreven. In feite zijn de legenden te lezen als aanpassingen van de christelijke leer aan andere samenlevingen dan de Palestijns-Joodse waarin het christendom ooit is ontstaan.
Toen het christendom in de vierde eeuw niet langer werd vervolgd, stonden bepaalde aspecten van de christelijke leer de verdere vergroting van de populariteit in de weg. Een opvallend voorbeeld is het pacifisme, dat niet langer verdedigbaar was nu de keizers christelijk waren. De legendes van Martinus van Tours of het Thebaanse Legioen bevatte voorbeelden van hoe een christelijke soldaat moest leven.
De plaats van vrouwen was een ander discussiepunt. Traditioneel hadden vrouwen in het christendom voorname taken als diaconessen, maar dat druiste in tegen de heersende moraal van de Mediterrane wereld. Een verhaal waarin Jezus een echtgenote had, kan in deze tijd heel wel aan het corpus van christelijke legenden zijn toegevoegd om vrouwen hun traditionele positie te garanderen.
Het kan overigens iets ouder zijn, want de wijze waarop het fragment op de markt is gekomen, suggereert dat het gaat om een snipper van de Codex Tchacos, een boek waarin ook het Evangelie van Judas was opgenomen. Het heeft enige tijd in het illegale circuit gecirculeerd, maar is inmiddels grotendeels gered voor de wetenschap. Af en toe duiken nog snippers op, die lijken te komen uit dezelfde vondstplaats. Als het klopt, dan zitten we in de sfeer van de gnostische legenden, waarvan de historische waarde eveneens gering is.
Kortom, de nieuwswaarde is gering. Over Jezus’ huwelijkse staat kunnen we simpelweg niets weten, om de doodeenvoudige reden dat niemand de moeite heeft genomen er iets over te schrijven. Het is dan ook een totaal irrelevante kwestie. Of Mark Rutte getrouwd is of niet, maakt toch ook niets uit?
Het feit dát en hóe het nieuws is, is een stuk interessanter. In de eerste plaats wordt meteen gezegd dat Het Vaticaan geruchten de kop in heeft willen drukken. Als je een samenzweringstheorie maar vaak genoeg herhaalt, wordt dat blijkbaar geloofd.
In de tweede plaats: waarom heeft men bij De Volkskrant niet gewoon even gebeld met een oudheidkundige? Zo moeilijk is het toch niet om, als je schrijft over een omstreden terrein, even de informatie te verifiëren? We zien hier dat de oudheidkundige disciplines gewoon worden genegeerd.
Zo vreemd is dat echter niet, want hoe zou een journalist eigenlijk kunnen ontdekken wat de oudheidkundige disciplines eigenlijk inhouden? Als dat nu eens werd uitgelegd, zouden ook de mensen van De Volkskrant begrijpen dat er zoiets bestaat uit bron- en historische kritiek. Dan zullen de journalisten misschien nog niet zien wat er hier precies verkeerd is gegaan (dit fragment is een zogenaamde “elimineerbare bron”), maar in elk geval zouden ze begrijpen dat je je serieus in de Oudheid moet verdiepen als je er een stukje over schrijft. Zolang oudheidkundigen hun communicatie niet beter op orde hebben, zullen ze genegeerd blijven worden.
Naschrift
Ach natuurlijk. “King has said the owner wants to sell his collection to Harvard.” De geleerde zocht publiciteit voor het Evangelie van de vrouw van Jezus om fondsen te verwerven.
Aan de andere kant de echte jezus , niet die van de bijbel maar Josuah de mens van vlees en bloed, waarom zou een gezonde jonge vent geen vrouwelijke metgezel hebben? Lijkt logischer wel dan niet. Of hij moet van de de herenliefde zijn geweest.
Onwaarschijlnijk is wel dat hij zonder vleselljke geneugten leefde, tenslotte was 30 al behoorlijk oud qua gemiddelde levensverwachting in die tijd.
Dat is speculatie zonder feitelijke basis. En ik ken wel enkele mannen die het jaren zonder vleselijke geneugten doen.
Volgens mij is de vraag niet zo belangrijk. Het maakt, voor de uitleg van de Wet van Mozes die Jezus gaf, niet uit of hij getrouwd was of niet.
Ach ja, context, context. Ik neem dingen nogal letterlijk, aspergers.
Broddelwerk van de Volkskrant. Het artikel in Trouw is beter: http://www.trouw.nl/tr/nl/4716/Christendom/article/detail/3318963/2012/09/19/Gevonden-eeuwenoude-tekst-waarin-Jezus-spreekt-over-echtgenote.dhtml
“waarom heeft men bij De Volkskrant niet gewoon even gebeld met een oudheidkundige?”
De VK fact-free sensatiejournalistiek bedrijft weet ik al meer dan 15 jaar. Trouw is inderdaad beter.
“en werden legenden verteld.”
Ah, ik verdien een pluimpje van meester Jona. Toen ik dit in Trouw las was dit het eerste dat ik dacht, precies om die vierde respectievelijk tweede eeuw. Het fragment bewijst niets tav Jezus. Het is niettemin zeer belangrijk, omdat het ons vertelt wat Kopten in het zuiden van Egypte in de tweede eeuw dachten.
Sommige Kopten althans. 😉
“Als dat nu eens werd uitgelegd”
U weet dat u op de Religie/Filosofie pagina eigen stukjes kunt indienen? Misschien hebt u nu een mooie aanleiding.
Als ik in Nederland was, zou ik het doen…
Toch moet me iets van het hart. Hoewel Jona Lendering natuurlijk gelijk heeft in dit artikel ten aanzien van de onzorgvuldigheid waarmee – in dit geval – de Volkskrant de ‘vondst’ van een stukje papyrus van historische relevantie voorziet, schrik ik van de woorden van Lendering zelf: “Toen het christendom in de vierde eeuw niet langer werd vervolgd, stonden bepaalde aspecten van de christelijke leer de verdere vergroting van de populariteit in de weg.” Ik krijg altijd last van jeukende vlekken bij dit type van gegoochel met historisch perspectief. Hele bibliotheken zijn volgeschreven met waardeloze “geschiedkundige” beschouwingen vanuit een contemporaine dimensie. Jona Lendering heeft ons in zijn werk vaak gewezen op dat type geschiedschrijving. Lendering had er in dit geval, naar mijn idee, beter aan gedaan te verwijzen naar de zeer problematische en complexe ontstaansgeschiedenis van het christendom in de eerste 7 eeuwen van de jaartelling. In plaats van de ontwikkeling van de “populariteit” te reduceren tot twee aspecten: pacifisme en vrouwen. Als iemand dat zou kunnen doen, dan moet het Jona Lendering zijn. Anders weet ik het ook niet meer.
Touché. Ik heb hier ook over gedacht toen ik die zin schreef. Ik merkte dat ik een alinea extra nodig zou hebben om de nuance aan te brengen. Dat leek me te veel voor een stuk dat vooral urgent was, omdat ik zo snel mogelijk iets wilde schrijven waarnaar kon worden verwezen in online-discussies.
Interessante motivatie om te bloggen. Vanuit de wetenschap dat uw blog wordt aangehaald in online discussies?
Ja. Ik ben de onzin zo verschrikkelijk zat. Ik kan er echter weinig tegen doen zolang de universiteiten totaal niet zijn geïnteresseerd in het feit dat desinformatie terugkeert (http://mainzerbeobachter.wordpress.com/artikelen/het-publiek-praat-terug/). Ik sluit niet uit dat het komt doordat het aanpakken van desinformatie betekent dat collega’s bekritiseerd moeten worden. Maar ik kan nog altijd schrijven.
Universiteitshistorici & -theologen moeten tegenwoordig Engelstalige stukken schrijven die alleen en uitsluitend door collega’s gelezen worden, zelfs indien het om vaderlandse parochiegeschiedenis gaat.
Of, nog curieuzer: ze moeten relevant onderzoek doen. Is niks mis mee – de financier mag eisen stellen – maar het betekent dat mensen, als hun vakterrein irrelevant is geworden maar ze hun baan niet willen kwijtraken, overdreven claims gaan doen. Ik lees momenteel een boek waarin een classicus daarbih zó doorslaat dat hij vooral afbreuk doet aan zijn eigen vakgebied én de wetenschap in het algemeen.
Ontzettend jammer dat er zo weinig uitgedragen wordt op deze manier. Waar werk je dan eigenlijk voor.
Waarom niet meer dan een vage foto?
Is het uit luiheid of gedaan in argeloosheid dat ik, zonder daartoe zelf actie te nemen, vanaf ‘het bericht” in dVK heb gewacht op een kopie van het opgedoken fragment met herkenbare tekens?