In 331 v.Chr. arriveerde Alexander de Grote in Babylon. De geleerden in zijn gezelschap vonden wetenschappelijk informatie, die meteen werd vertaald. Al in 330 vond een kalenderhervorming plaats.
Zo’n vier, vijf eeuwen later kwam de Romeinse keizer Trajanus aan in Babylonië. Daar was in de tussentijd een belangrijke ontdekking gedaan: de nul. De Romeinen hadden echter geen belangstelling voor de oosterse wetenschappen en negeerden het. Het blijft onderhoudend te speculeren wat er had kunnen gebeuren als de wetenschap al in de tweede eeuw was bevrijd van de psychologische obstakels die het rekenen met Romeinse cijfers zo lastig maken. Ik sluit niet uit dat al in de achtste eeuw een of andere onderdaan van Karel de Grote de eerste man op de maan zou zijn geweest.
Mijn vriend Bill Thayer wees me op een andere net-niet ontdekking. In het in de school van Aristoteles geschreven traktaat Mechanica komt de volgende vraag aan de orde (ik citeer de Engelse vertaling):
Why do objects thrown ever stop travelling? Is it when the force that discharged them is exhausted, or because of the resistance, or because of the weight, if any of these is stronger than the discharging force? Or is it ridiculous to deal with these difficulties, when we have not the underlying principle?
Dit is (als ik het goed begrijp) de kwestie achter de Eerste Wet van Newton. Onze Griekse auteur was bescheiden: hij begreep dat hij het onderliggende principe niet had begrepen. Maar wat is de mensheid hier dicht langs een majeure wetenschappelijke doorbraak gegaan!
Doet me denken aan die Indier die de mathematica opnieuw uitvondt omdat waar hij woonde geen scholen waren. Ben zijn naam vergeten, er is een bekend theorem van hem waarvan ik vanzelfsprekend ook de naam van vergeten.
Fascinerend gedachtenexperiment, een bron voor SF uit de oudheid. Ik was even verward door de openingszin door het weglaten van vC na het jaartal. Als iemand die niet ontzettend thuis is in de precieze chronologie van de oudheid kwam het me toch vreemd voor dat Alexander de Grote van na de jaartelling was, en dat klopte gelukkig. Verder lezen maakte het uiteraard duidelijk.
Ik zal het “v.Chr.” even toevoegen.
Dat maakt – om die film er nog maar eens bij te halen – Agora ook zo’n leuke film, als ideeënexperiment: op een haar na hadden we daar een reuzenstap in de astronomie gezet, maar helaas, Hypatia krijgt niet de kans er even een boekrolletje over te schrijven.
Superieure film overigens (dit in reactie op oudere blogs); historisch zal er wel het een en ander op aan te merken zijn, maar als KUNSTWERK (wat het toch in wezen is) is het een juweel.
De Eerste Wet van Newton hebt u volkomen correct begrepen.
“because of the resistance”
Hier gaan mijn ogen van puilen. Als er ook maar één slimmerik op het idee was gekomen hier experimenteel onderzoek naar te doen … qua uitrusting waren de experimenten van Galilei destijds heel goed mogelijk.
Vergeet niet dat de Engelse vertaler wél bekend is met Newton. Dat is van invloed op de vertaling. Het woord dat werd vertaald als “resistance” is het Griekse werkwoord “antispasthai”, dat “tegenstribbelen” betekent. Uit het vervolg van de tekst blijkt dat dit wordt gezien als een eigenschap van het bewegende object i.p.v. de remmende werking van wegoppervlak en luchtweerstand.
Griekse tekst als pdf-bestand te downloaden vanaf deze pagina:
http://digitalcommons.unl.edu/classicsfacpub/68/
Net als bij MNb puilen mij de ogen uit. Als je nog eens verbaasd wilt worden MNb, moet je eens op zoek naar de evolutie van wereldbeelden. Daar zit heel veel ‘ooguitpuilends’ bij!
Het gaat hier idd om de eerste wet van Newton: als er geen kracht op een object wordt uitgeoefend, vertoont dit een eenparig rechtlijnige baan. Maar het gaat ook over behoud van impuls in een omgeving van ’tegenstribbelen.’ Dank voor de de nuancering, Thomas.
Als je meer wilt weten over de wetten van Newton, deze wiki is ok: http://nl.wikipedia.org/wiki/Wetten_van_Newton
De kennis en inzichten in de oudheid waren echt groots! Maar nog mooier zijn vaak de bewijzen: met weinig middelen werden grootse thema’s aangepakt. Een paar van deze geniale inzichten zouden in je top-tien niet misstaan, Jona. De bovenstaande kan er zo in. En wat te denken van het bewijs dat de aarde bolvormig is, en daarna de bepaling van de straal van de aarde.
Goed punt Thomas!
Helaas is één jaar Grieks niet genoeg; ik zal het met de Engelse vertaling moeten doen.
Vanuit natuurkundig oogpunt maakt het niet veel uit of weerstand een eigenschap van het bewegend lichaam is of van het medium waarin het beweegt.
En het feit blijft staan dat deze man (het zal wel geen vrouw zijn geweest) de goede vraag heeft gesteld.
“because a travelling body can only travel as far as it can penetrate into the depths of the air?”
Dit biedt voldoende aanknopingspunten voor experimenten die destijds heel goed mogelijk waren. In deze richting ligt de sleutel verborgen. Om die te vinden is het punt van Thomas niet doorslaggevend.
Ik heb nu een paar blz. van Mechanica gelezen en oh wat zou ik graag een paar uurtjes les van deze auteur willen krijgen.