Dankzij mijn neefje kwam het toch nog goed, maar zelf zou ik niet op het idee zijn gekomen naar de Toetanchamon-expositie te gaan aan de Amsterdamse Zuid-as. De tentoonstelling van replica’s uit het koningsgraf was wel op mijn radar, maar ik heb eerlijk gezegd niet zo veel met het Egypte van die periode. De Late Tijd vind ik interessanter, als het land intensiever te maken krijgt met andere beschavingen. Los daarvan: ik heb in dat verschrikkelijke museum in Cairo de originele voorwerpen uit het koningsgraf gezien. Ik zeg niet dat ik neerkijk op replica’s – integendeel – maar een hernieuwde kennismaking had voor mij niet zo’n prioriteit.
Domme, domme Jona. Het is een geweldige expositie, ook voor wie de originelen al kent. U heeft nog ongeveer vier weken om erheen te gaan, want daarna is het afgelopen.
Voor ik in jubelzang uitbarst, toch even wat kritische aantekeningen. Je kunt je kaartjes boeken op het internet, maar moet daarvoor meer persoonlijke gegevens afstaan dan prettig is. Ter plekke is een garderobe met kluisjes, maar die vreten niet minder dan twee euro, die je niet terugkrijgt.
Mijn eerste indrukken waren ook niet goed. Ik kocht een catalogus en stuitte meteen in het voorwoord op de opmerking dat de organisatoren “vijf lange jaren” aan de voorbereiding had gewerkt, “waarin velen voor dit project hebben moeten vechten, vaak tot aan de grenzen van hun kunnen”. Get a life. Een dichter schreit niet. Het winkeltje dat de catalogi verkoopt, biedt ook hoeden aan uit de kledinglijn van Zahi Hawass, de voormalige minister van Oudheden in Egypte die, door meer geïnteresseerd te zijn in buitenlandse bezoekers dan in voorlichting aan zijn eigen volk, meer dan wie ook verantwoordelijk is voor het minder-dan-optimale draagvlak voor de egyptologie onder de Egyptische bevolking. Een expositie die wetenschap probeert uit te leggen, moet zich daarmee niet associëren.
Vanaf het moment dat je de expositie betreedt, is echter alles perfect. Elk ticket heeft een tijdslot, zodat het nooit overdreven druk is (lees hier nog even hoe het niet moet). Voor wie te vroeg komt, is er al wat uitleg over de geschiedenis van Egypte in het algemeen en over de ontdekkers van het vorstengraf, waarbij me meteen opviel dat er geen flauwekul bij zat. Heel goed was de plexiglas-maquette van het graf, die de positie van de verschillende kamers duidelijker maakte dan welke landkaart ook.
Goed gekozen detail: erop wijzen dat het team van Howard Carter en Lord Carnarvon domweg het beste van zijn tijd was. Wie wetenschap wil uitleggen, mag best benadrukken dat het ook vakmanschap is. Er zijn al teveel mensen die denken dat iedere amateur een bijdrage aan de historische wetenschappen kan leveren.
Je wordt als groep de eerste zaal binnengelaten, waar een filmpje een introductie biedt. Iedereen heeft een hoofdtelefoontje, een systeem waar ik eigenlijk niet van houd, maar dat wel als voordeel heeft dat het filmpje getoond kan worden zonder dat mensen in de aangrenzende zalen met het geluid moeten meegenieten. In de volgende zaal is er een tweede filmpje, over het leven van de ontdekkers, dat ik zelfs erg goed vond. Het is altijd weer fantastisch te zien hoe de Britten in een keurig tweed kostuum door de woestijn lopen. In de catalogus staat gelukkig ook een foto van de wijze waarop Carter en Carnarvon de grafkamer openden: de eerst in een t-shirt, de ander terwijl zijn bretellen onder z’n overhemd uitkomen.
Daarna komt je groepje in een zaal waar twee van de kamers uit het graf zijn nagebouwd. Je ziet precies hoe rommelig – mogelijk in grote haast – de hovelingen van Toetanchamon de spullen hebben achtergelaten. Ik had zoiets nog nooit in een museum gezien en kan alleen zeggen dat ik niet snel het moment zal vergeten waarop de lichten aangingen en je ziet wat Carter en Carnarvon ooit hebben gezien. “Kun je iets zien?” vroeg Carnarvon. “Allemaal mooie dingen,” klonk destijds het antwoord, en dat is eigenlijk nog steeds het enige wat je ervan kunt zeggen.
Dan is er een reconstructie van de grafkamer. Die is iets groter dan het origineel, maar toch iets te klein voor de groep bezoekers. Het maakt niet veel uit, want vanaf dit punt kun je gaan en staan waar je wil, zodat je nog even kunt teruglopen.
Wat dan volgt zijn replica’s van vrijwel alle voorwerpen die Carter en Carnarvon hebben aangetroffen. In de grafkamer stond een schrijn, waarbinnen weer een volgende schrijn stond, waarin er nog een was, en nog een. In de sarcofaag daarbinnen lag weer een volgende doodskist en nog een. Je ziet ze allemaal netjes bij elkaar. Elders is er de strijdwagen, een troon, een mooi beeldje van de koning als jager. Esthetisch aantrekkelijk is de canopenkist, waarin de traditioneel vier kruikjes stonden met de ingewanden van de gemummificeerde overledene.
Ik zal het hier niet allemaal beschrijven. U moet het zelf maar gaan bekijken. De uitleg op de bordjes is gedegen. Het personeel trof me door zijn opvallende vriendelijkheid. De catalogus is geen simpele vertaling, maar is op punten geactualiseerd ten opzichte van het origineel. Het beste zijn de tafels waarop de voorwerpen staan. Aan de zijkanten zijn ze scheef, zodat kinderen ertegenaan kunnen leunen als ze alles willen bekijken, maar tegelijk verhinderen dat je de voorwerpen kunt aanraken. Een prachtige oplossing, waarmee is vermeden dat de voorwerpen achter glas moeten staan, zodat je last krijgt van spiegeling.
Fotografie is toegestaan, en dat is belangrijk. Je kunt de voorwerpen thuis nog eens op je gemak bekijken, en omdat de kwaliteit van de reproducties vrij hoog is, kun je ook echt alle informatie meenemen naar huis. Het mogen dan reproducties zijn, maar deze expositie van nagemaakte voorwerpen draagt méér over aan de kijker dan het museum in Cairo.
Bedankt neef!
Stond zondagochtend op de zuidas voor deze tentoonstelling, samen met pakweg 500 mensen in de rij, had geen geduld en ging moedeloos naar huis, dan maar wachten tot mei. Op een maandagochtend of zo.