Te voorbereiding van mijn boek over Alexander de Grote bezocht ik in 2004 Pakistan. Ik schreef al eens over die fantastische reis.
Fantastisch was ook de landkaart van Alexanders veldtocht door de Punjab, die hierboven is te zien. De pijltjes geven de expeditie aan: linksboven ligt Herat in Afghanistan, dan naar het zuiden naar Kandahar, vervolgens richting Kabul en dan, na een expeditie in wat nu Oezbekistan heet, naar het oosten. De inzet op het landkaartje toont de Swatvallei, vervolgens is er het bezoek aan de hoofdstad Taxila, het oversteken van de rivier Jhelum bij Nikaia (“overwinningsstad”), de expeditie naar het zuidoosten, de terugkeer naar Nikaia en vervolgens de tocht stroomafwaarts naar het zuiden.
Met die pijltjes is niets mis. Wel met de rode lijn, die de grens aangeeft van Alexanders rijk. Het gebied ten oosten van de rivier de Jhelum – dus voorbij Nikaia – is er buiten gelaten. We weten vrij zeker dat de plaatselijke radja’s zich aan de veroveraar hebben overgegeven, dus waardoor staat het er niet op?
Nationalisme. Sommige Indiërs heeft het nooit lekker gezeten dat de Macedoniërs hun land – dat tot 1947 bestond uit India én Pakistan – betrekkelijk ongestoord konden binnenvallen. Soms werd het regelrecht ontkend, wat werd vereenvoudigd door het feit dat de oorlog in geen enkele Indische tekst staat vermeld. (In deze tijd schreef men in India zelden over politieke gebeurtenissen.) Een curieuze variant is die van Buddha Prakash, die verdedigde dat Alexander door de lokale heerser Poros is verslagen.
Zijn argument is dat in een Iraans gedicht uit de Middeleeuwen de veldslag anders wordt beschreven. Dit gedicht is echter, vergeleken met de Griekse bronnen die we hebben, zeer jong en er staan – in de gedeelten die we kunnen controleren – allerlei vergissingen in. Wie er geloof aan hecht, zou ook moeten aannemen dat Karel de Grote een dief was, omdat dit staat in Karel ende Elegast. Als archeologen dan ook nog de penningen hebben opgegraven waarmee Alexander zijn overwinning vierde, is het bewijs rond dat Poros inderdaad is verslagen.
De wonderlijke, revisionistische ideeën leven nog altijd voort in Pakistan, waar ik Prakash’ Poros the Great op de kop tikte in het boekhandeltje bij het museum van Lahore. Dat de museumdirectie ook openstond voor ideeën als die van Prakash, bewijst het landkaartje waarmee ik dit stukje opende.
“Nationalisme”
Lang geleden heeft er in de Surinaamse krant De Ware Tijd een 12- of 20-delige serie gestaan over Chandragupta Maurya. De serie was een heldenepos, die vertelde hoe CM met succes de Grieken bevocht, de bezetters verjoeg en India bevrijdde.
Punt is: je kunt alleen Grieken uit je land verdrijven als die eerst je land hebben veroverd.
Die is leuk. Die eerste Maurya-keizer imiteerde de Griekse strijdwijze bovendien. De derde keizer, Asoka, kan overigens een zekere grootheid niet worden ontzegd: hij walgde zo zeer van het geweld, dat hij pacifist werd. Daar zijn wel wat kanttekeningen bij te maken (hij had India al zo’n beetje helemaal veroverd), maar het blijft toch een aardige gedachte.