Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.
Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.
======================================
NIEUW OP DE LIVIUS-WEBSITE
Met dank aan Michel Gybels: Le Clos de la Lombarde, ofwel Romeins Narbonne.
Op onze zustersite LacusCurtius de volledige tekst van Onasander (Grieks en Engels) en de Afrikaanse oorlog van ps.-Caesar.
Uw redacteur gebruikt de Makkabeeënopstand om enkele historische vuistregels uit te leggen.
Museumstukken in juli: het Sumerische scheppingsverhaal, een Fenicisch koningsgraf, een kleitablet over de substituutkoning, een dood paard, een fragment van de Dode Zee-rollen, een sarcofaag met informatie over de slag bij Marathon, een koptische feniks,
======================================
EGYPTE
Dat Egypte ooit heer en meester was over Kanaän, werd deze maand weer eens onder de aandacht gebracht door de vondst van een sfinx in Tel Hazor. Nou ja, alleen de voorpoten dan.
Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2, 3.
Het gaat niet goed met het cultureel erfgoed in Egypte (meer; meer). Vergelijk de situatie in het Catharinaklooster.
En verder: Tell el-Murra, Abu Rawash opnieuw, Amarna, El-Alamein en het Syrische Klooster in Wadi Natrun.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Het deprimerende verhaal over Syrië begint te vertrouwd te worden, dus als journalist zoek je iets anders, maar deze journalistieke insteek is wel er curieus. Vergelijk overigens Jordanië. In Irak is daarentegen zicht op verbetering.
En verder: Alacahöyük, Kültepe (Kanesh), Babylon (leuk).
======================================
DE OUDE GRIEKEN (en omgeving)
Hum. Tegenwoordig zien we de oude Grieken niet meer als unicum maar als onderdeel van de grotere Mediterrane wereld – althans, dat wordt als het ei van Columbus gepresenteerd. Je zou denken dat het overdrijven van het Griekse belang alleen maar slechte, op achttiende-eeuwse modellen teruggaande wetenschap was.
Een Minoïsche pier kwam op curieuze wijze in het nieuws.
Aardig stukje over veelbelovend onderzoek naar Heraclea Pontica op De Krim.
Een mooi mozaïek uit Amasia (de stad van Strabo).
De Turkse berichtgeving over oude Griekse steden is altijd weer onderhoudend omdat de woorden “Griekse stad” zo keurig worden vermeden: Tieion aan de Zwarte Zee dit keer.
En verder: de Riace-krijgers, graffiti in Smyrna, Alabanda, Nikaia, Sredna Gora, Sagalassos, Yeronissos en de dood van een krijger.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
Men blijft maar punische scheepsresten vinden, dit keer bij Pantelleria.
En verder: Pompeii, meer Pompeii, een mooi mozaïek, Ostia, Pompeiopolis, Hierapolis, Abdoun, Tivoli en een Visigotische necropool.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Tijdens de Ronde van Frankrijk blogde Miko Flohr over wat er zoal in Gallië is te zien: Mariana, Cemenelum, Ernaginum, Bargnères, Haut Bécherel, Tours, St.Amand, Lyon, Vaison, Mons Seleucus, Embrun, een weg, Gilly-sur-Isère, Aix en Parijs.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: een IJzertijdfort bij Cardiff, Cirencester, Greyfriars, Heslington, het kerkje van Maryport opnieuw, Rutland, Yeovill.
Het afkalvend draagvlak van de Nederlandse archeologie treffend verwoord.
Er komt een expositie over de Harzhorn, maar de journalist die erover schreef, had z’n dag niet.
En verder: Bonn.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Het was deze maand moeilijk te missen dat in Assen een expositie is begonnen over de Dode Zee-rollen. Recensie van de expositie. Recensie van het boek. En zomaar een snipper.
Ook niet te missen deze maand: een ongelooflijke hoeveelheden kletskoek. Achtereenvolgens werd beweerd
- dat de tentpalen van de tabernakel in Silo zouden zijn gevonden (een tentpaal is een tentpaal en geen tentpaal van de tabernakel),
- dat de basis van het Zesde Legioen Ferrata zou zijn geïdentificeerd (al is die al jaren bekend),
- dat een paleis van koning David was gevonden (echte onzin),
- dat het huis van de profeet Elisa nu ook bekend was (nog meer onzin)
- dat er een aanwijzingen zijn voor een verdrag tussen de Makkabeeën en Rome (wat denkt u zelf?).
Deze hemeltergende nonsens trok de aandacht: Israël werd voorwerp van kritiek en van satire en uw redacteur mocht het komen uitleggen op de EO-radio, kijk maar. Het echte nieuwsfeit is dat de pers inmiddels door heeft hoe manipulatief oudheidkundige persberichten zijn.
Overigens kan het, qua bijbelse archeologie, altijd dwazer. En ook dát kan weer worden overtroffen.
Wat niet gehypet was, was een korte inscriptie uit Jeruzalem, geschreven in de tiende eeuw, die leuk bewijs vormt dat men in de tijd van het vroege koninkrijk ook in die stad kon schrijven. Daarna begon de discussie over wat er nu eigenlijk stond: 1, 2, 3, 4. De inzet van die discussie is de taal van de inscriptie: laat Kanaänitisch of vroeg Hebreeuws?
Kwakarcheoloog begint rechtszaak tegen een wetenschapper die een spa een spa, een trog een trog en een kwakarcheoloog een kwakarcheoloog noemt.
En verder: Huqoq en Jeruzalem 1, 2. Het maandelijkse stukje over geruzie rond de Tempelberg ontbreekt dit keer.
======================================
OVERIG
Helemaal blij word je van dit stuk over ontstaan van de akkerbouw – echt interessant.
Steve Sailor legt nog eens uit waarom het maken van historische parallellen onverstandig is met als voorbeeld de Muur van Hadrianus en de Amerikaans-Texaanse grens.
De schade tijdens de Arabische Lente in Libië was tot nu toe serieus, maar de toeristische plekken aan de kust waren buiten schot gebleven. Niet langer dus.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Lujzika Adema van Kooten van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel.
Hein van Dolen schreef een prachtig geïllustreerd boekje om mee te nemen op grand tour naar Griekenland: Op reis door Griekenland. Compact, helder, mooi en vol wetenswaardigheden. Hier is een recensie te lezen.
Over recensies gesproken, lees hier over het nieuwe boek over de Dode Zeerollen van Mladen Popovic. Informatief, groot en rijk geïllustreerd.
Th Last Pagans of Rome, van Alan Cameron, is volgens kenners het beste boek over de late oudheid sinds tijden. Tegenover de heersende opvatting dat de ‘heidenen’ lijnrecht tegenover de Christenen stonden, beargumenteert Cameron dat het onderscheid tussen christen en niet-christen lang niet zo scherp was als steeds is aangenomen. Sterker nog: aristocraten van verschillende geloofsrichtingen vormden samen een culturele elite die nog lang bleef putten uit de klassieke traditie. Na twee jaar enkel als hardcover beschikbaar te zijn, is nu eindelijk ook de paperback verschenen.
We blijven in de Late Oudheid, en in de mengelmoes aan geloven toentertijd: Met The Orphic Hymns hebben Apostolos N. Athanassakis en Benjamin W. Wolkow zich gewaagd aan een uitgebreide editie van de Orphische hymnen. Vertalingen, verklaringen en annotaties van alle overgeleverde hymnen, die de auteurs in het midden van de derde eeuw plaatsen (al zijn ze wellicht veel ouder), en die gewijd zijn aan zowel specifieke goden als aan allerhande natuurkrachten.
Niet alleen de Late Oudheid zorgt de laatste tijd voor een groot aantal nieuwe publicaties, ook de (zeer) vroege geschiedenis staat veel in de aandacht. Zo was er onlangs in het Metropolitan Museum of Art een tentoonstelling te zien over Babylon. Als resultaat daarvan is nu een rijk geïllustreerd symposiumverslag verschenen: Cultures in Contact. Het staat vol achtergronden over het contact tussen de culturen in het gebied van Mesopotamië tot Middellandse Zee in het tweede millennium voor Christus.
======================================
INTERNET
De opkomst van het internet is voor wat betreft de relatie tussen wetenschap en publiek de belangrijkste ontwikkeling van de laatste jaren geweest. Het gevolg is een overaanbod aan informatie, waaruit mensen selecteren. Daardoor kunnen slechte auteurs met een goede communicatiestrategie de universiteiten buitenspel zetten, zoals in onder andere de oudheidkunde gebeurt. Maar ook binnenin de wetenschap zelf speelt het selectiemechanisme: een voorbeeld uit de mediëvistiek, geschreven door Liviusdocent Richard Kroes.
======================================
EN TOT SLOT
Van Lego kun je alles maken. De Atheense akropolis bijvoorbeeld.
Dat proces waar die mallote Keniaan zo naar verlangt wil ik wel voorzitten. Ik beloof bij voorbaat om Jezus vrij te spreken. Dat slaat de bodem weg onder de kruisiging en de wederopstanding, waarna alle christenen ter wereld van hun geloof vallen.
Of niet.
De term kwakarcheoloog – sinds ik die documentaire heb gezien heb ik wat verder rondgeneusd op internet – is nog te vriendelijk. Die Canadees is een zuivere pseudowetenschapper. Zijn conclusies staan bij voorbaat vast en niets kan hem daarvan afbrengen. Zijn “logica” en zijn reacties zijn dezelfde als die van elke willekeurige creationist. Kwakwetenschappers zijn slechte wetenschappers en uiteindelijk nog wel in staat tot een positieve bijdrage. Je bent er mooi klaar mee, want het zijn ongelooflijke volhouders. Ik hoop van harte dat mijn lievelingsvak, de natuurkunde, er van gevrijwaard blijft.
Ik maak altijd een onderscheid tussen pseudowetenschap en kwakwetenschap, waarbij het niet gaat om ernstig en minder ernstig, maar om het opschorten van de natuurwetten. Die Canadees houdt zich, net als een auteur als Tom Holland, nog aan de natuurwetten. Ze zijn geen Velikovsky’s.
Overigens is, volgens deze definitie, een medische kwakzalver eigenlijk geen kwakgeleerde maar een pseudowetenschapper… 😉
Inderdaad.
Ik heb nog een beetje lopen nadenken over die definities. Ik zie twee bezwaren tegen de jouwe, die met elkaar te maken hebben.
1. Je kent natuurwetten een absolute waarde toe. Maar die hebben ze helemaal niet. Triviaal voorbeeld: volgens de wetten van Newton kan een waterstofatoom slechts een fractie van een seconde blijven bestaan. Minder triviaal voorbeeld: supergeleiding bij temperaturen hoger dan 40K overtreedt al onze bekende natuurwetten.
2. De IDioten van Discovery Institute zullen beweren dat ze zich braaf aan de natuurwetten houden, maar dat ze die anders interpreteren en toepassen.
Daarom hanteer ik toch liever het criterium: past men de wetenschappelijke methode toe? Mooi voorbeeld, waarbij ik Richard Feynman parafraseer: ongeacht hoezeer een theorie geaccepteerd is, ongeacht welke wetenschappelijke autoriteiten achter die theorie staan – als een waarneming in strijd is met die theorie dan is ze weerlegd.
Dus ja, nogal wat kwakzalvers zijn in mijn ogen pseudowetenschappers.