Het is dit weekend veertien jaar geleden dat ik op mijn computer een programmaatje installeerde dat Seti@home heet. Voor wie de laatste jaren op een andere planeet heeft gewoond: het zorgt ervoor dat je computer, als die even niets te doen heeft, data analyseert die radiotelescopen hebben verzameld in de zoektocht naar buitenaards intelligent leven, ofwel de Search for ExtraTerrestrial Intelligence, kortweg SETI. Vier jaar geleden was de software al op zo’n vijf miljoen PCs geïnstalleerd, waarmee het het grootste project is van wat inmiddels “citizen science” of “burgerwetenschap” wordt genoemd.
Inmiddels zijn er verschillende van dit soort projecten en de software is meegegroeid. Wie wil meedoen, moet eerst BOINC downloaden (“Berkeley Open Infrastructure for Network Computing”) en kan daarna het project kiezen dat hij wil doen. Seti@home is één mogelijkheid onder vele. Ik heb zelf als tweede project ClimatePrediction lopen, maar er zijn ook projecten op het gebied van de wiskunde, biologie, kunstmatige intelligentie en aardwetenschappen. Steeds als je je computer aanzet, lopen zulke programmaatjes in de achtergrond mee. Ze halen hun informatie automatisch van het internet en zonder dat je veel hoeft te doen, lever je een bijdrage aan dat grote, boeiende, nooit voltooide project dat wetenschap heet.
Zijn er resultaten? Voor Seti@home niet én wel: ET is nog steeds niet gevonden, en juist dat negatieve resultaat mag zo zoetjesaan een resultaat worden genoemd. Loop maar even mee. Er zijn in ons Melkwegstelsel niet minder dan 400.000.000.000 bekende sterren. Als één op de tien sterren planeten heeft, als één op de tien planeten aardachtig is, als op één op de tien aardachtige planeten leven ontstaat, als één op de tien soorten levende wezens intelligentie ontwikkelt en als één op de tien intelligente wezens een technologie ontwikkelt die lijkt op de onze, zijn er 4.000.000 plekken waarmee we contact kunnen maken. Met de miljoenen metingen van het SETI-project hadden we allang iets moeten vinden. Dit staat bekend als de Fermi-paradox.
Een simpele oplossing van het probleem is het verfijnen en naar beneden bijstellen van de verhoudingen die ik zojuist noemde, maar ik begin eerlijk gezegd een ander vermoeden te hebben. Een analogie uit de geschiedenis van de taalkunde is misschien verhelderend. Toen de geleerden van de Renaissance voor het eerst grammaticaboeken gingen schrijven, maakten ze een model dat was gebaseerd op het Latijn: bij de werkwoorden onderscheidden ze verschillende soorten verleden tijd, een tegenwoordige tijd en een toekomstige tijd; bij de zelfstandige naamwoorden onderscheidde men mannelijke, vrouwelijke en onzijdige woorden, enzovoort. Bij het Grieks bleek al dat dit model niet klopte en bij het Hebreeuws bleek dat het zelfs helemaal niet klopte. Inmiddels kennen we talen die zelfs het voor ons toch vrij fundamentele onderscheid tussen werkwoorden en naamwoorden niet kennen. Het model is simpelweg niet universeel toepasbaar.
Ik begin te denken – maar misschien is er ergens een astrobioloog die nu aan het beademingsapparaat moet van het lachen – dat het wel eens zo zou kunnen zijn dat we een volkomen verkeerde visie hebben op leven. (Als dit de conclusie van Seti@home wordt, is het de moeite overigens dubbel en dwars waard geweest.) We willen zó dolgraag dat er ergens een soort is als de onze, dat we onvoldoende zelfkritisch zijn. Om de zoveel jaar is er dus weer een claim die later wordt ingetrokken – die Marsmeteoriet op Antarctica bijvoorbeeld en eerder deze week het bericht dat het aardse leven is ontstaan op Mars, die bleek voort te komen uit onzorgvuldige wetenschapsjournalistiek. Komt het onderzoek niet voort uit een irrationele angst dat we alleen zijn?
Ook ik heb jarenlang met veel plezier meegedaan met Seti@home. Zo langzamerhand ben ik de mening toegedaan, dat er wellicht beter eerst gezocht kan worden naar intelligentie op Aarde. Als de maatstaf voor intelligentie op onze planeet maatbepalend voor het universum zou zijn, vrees ik het ergste voor wat ons te wachten staat als wij ooit per ongeluk door een verdwaalde verkenner van een buitenaardse ‘beschaving’ ontdekt zouden worden. Ik vrees dat dat geen geval van ‘Live long and prosper’ zou zijn…
“Komt het onderzoek niet voort uit een irrationele angst dat we alleen zijn?”
Nee, uit hubris (of is het hubrys) We vinden onszelf zo ontstellend fantastisch dat het idee dat we echt helemaal niets voorstellen ons als absurd voorkomt.
In een van de Star Trek-films arriveert E.T. bij de planeet aarde en stuurt twee boodschappen. De ene is onbegrijpelijk, de andere is des te duidelijker: als E.T. geen contact krijgt met de intelligentste bewoners, wordt de planeet verwoest. Helaas blijkt E.T. bij de intelligentste bewoners te denken aan walvissen, die er al een eeuw of drie niet meer zijn. Ik heb dat altijd een mooie premisse voor een film gevonden.
Gek genoeg schijnen walvissen een zeer complexe taal te hebben wat onbekend was toen ET gemaakt werd:
One of the defining features of humpback whales, Megaptera novaeangliae, is their social organization into groups called pods where they emit various cries, both alone and in sequence, to communicate with other whales. These cries were investigated through the lens of information theory in several papers [26–29]. Suzuki [26] and Miksis-Olds and collaborators [27,28] analyzed the structure of humpback whale mating songs and found both that the sequences of whale cries were not stationary and could not be represented well by a first order Markov chain model http://arxiv.org/pdf/1308.3616v1.pdf Ze zouden best een leuk gesprek hebben kunnen voeren 🙂
Het probleem van de stelling “met de miljoenen metingen van het SETI-project hadden we allang iets moeten vinden ” is dat je ervan uitgaan dat er daadwerkelijk iets te zien en te horen valt. En daar bedoel ik niet mee dat er niets is, maar dat het miljarden jaren kan duren voordat het hier is. Zo zouden we morgen signalen van intelligent leven kunnen opvangen, om er dan achter te komen dat die signalen een miljoen jaar geleden verstuurd werden.
Wat je zegt klopt. In de zogeheten “Drake-formule” is daar ook rekening mee gehouden. Ik wilde mijn stukje er niet mee bezwaren.
Er is natuurlijk ook de theorie dat het “leven” buiten deze planeet veel te intelligent is om contact met ons te willen opnemen!
Er is een schitterende Calvin & Hobbes: het beste bewijs dat er intelligent leven is in het universum is dat het geen contact zoekt met ons.
“een volkomen verkeerde visie hebben op leven”
Ben je je ervan bewust dat we niet eens een bevredigende definitie hebben van leven?
het onstaat, het bestaat, dan bestaat het niet meer. Prima definitie van leven. Niet smis mee