Jaren geleden had Frits Abrahams een vraaggesprek met kardinaal Simonis. Hoewel Abrahams’ interviews altijd steengoed waren, herinner ik me in dit geval weinig van de eigenlijke conversatie en des meer van het slot, waarin de geïnterviewde constateerde dat het gesprek weer eens was gegaan over abortus en homoseksualiteit en niet over de zaken waar het zijns inziens om draaide: de liefde van God en sociale rechtvaardigheid. Dat lag waarschijnlijk ook aan Simonis zelf. De journalist zat daar om hem z’n verhaal te laten doen en als de kardinaal dat niet over het voetlicht kreeg, had hij het vermoedelijk slecht voorbereid.
Ondertussen had Simonis wel een punt. Als er één boodschap is die van de oudste tot de jongste delen van de Bijbel terugkeert, van de donderprofetieën in Amos tot de voorschriften in 1 Korinthiërs, is het de oproep tot sociale gerechtigheid. Abortus wordt bij mijn weten nergens genoemd, homoseksualiteit een paar maal. Seksualiteit is een ondergeschikt thema; sociale gerechtigheid is waar het allemaal om gaat.
De nieuwe paus, Franciscus, lijkt daar meer op te hameren dan zijn voorgangers Johannes Paulus II en Benedictus XVI. Het begon met de keuze van zijn naam, en daarna volgden Franciscus’ intrek in een sobere accommodatie, reizen met goedkope vluchten of een tweedehands Renault 4, en een bezoek aan een vluchtelingenkamp. Kwam homoseksualiteit ter sprake, dan zei Franciscus dat het niet aan hem was te oordelen over homoseksuele priesters. Zijn recente uitspraak dat de kerk “niet enkel bezig moet zijn met abortus, homohuwelijk en contraceptie” is de aanleiding tot dit stukje.
Het pauselijk standpunt trekt de aandacht en hoewel ik bij het bepalen van de koers in mijn leven niet vaar op een Vaticaans kompas, zal ik niet ontkennen dat Franciscus me treft als sympathiek. Ik zal zo ver niet gaan als die aardige kennis die “The Pope App” op zijn mobiele telefoon installeerde, maar het is wel voor het eerst dat een paus op mijn radar staat als iemand wiens meningen ik, ongeacht of ik het ermee eens ben, voldoende de moeite waard vind om er kennis van te nemen.
En toch. Franciscus’ opmerking dat het niet aan hem was te oordelen over homoseksuelen, is gewoon in lijn met de catechismus (een beschrijving van de katholieke leer), die meldt dat homoseksuelen met respect moeten worden behandeld. Franciscus’ voorgangers konden het eveneens hebben gezegd. Johannes Paulus II en Benedictus XVI hebben de excessen van het kapitalisme in niet mis te verstane termen veroordeeld en opgeroepen tot meer compassie met de armen. Is er wel iets nieuws onder de zon?
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat Benedictus XVI, net als Simonis, beleefd de vragen beantwoordde als journalisten informeerden naar de seksuele moraal van de kerk, daardoor de indruk bevestigde dat het Vaticaan was geobsedeerd door seksualiteit en zodoende niet toekwam aan zijn eigenlijke verhaal. Ook vermoed ik dat de huidige paus perfect weet hoe hij de pers naar zijn hand moet zetten – zie de mediagenieke keuze voor een Renault 4.
Of ben ik te cynisch? Het is uiteindelijk de toon die de muziek maakt. Franciscus’ voorgangers konden het allemaal eveneens hebben gezegd – maar zeiden het niet zó openlijk.
[Afgelopen maandag gepubliceerd op Sargasso.]
Mijn indruk is dat we best cynisch mogen zijn over deze paus, alhoewel met voorbehoud. Franciscus heeft in het verleden genoeg uitspraken gedaan over abortus en homosexualiteit, zodat we niet hoeven te hopen op een modern inzicht vol van acceptatie en genade. Hij zal vooral geen (extra) controverse wensen en zo mogelijk de aandacht afleiden, maar er is volgens mij geen koerswijziging in zicht. Wel ben ik benieuwd hoe deze paus om zal gaan met kardinalen en bisschoppen die deze boodschap niet hebben meegekregen en (vooral voor de camera) zullen blijven volharden in Middeleeuwse standpunten.
Het voorbehoud ligt hierin: deze paus lijkt vooral intern wel plannen te hebben om de bezem door het oude instituut te halen. Excessen zijn hem duidelijk een doorn in het oog, om alle mogelijke redenen trouwens – zowel de leer als de economische basis, ja het voortbestaan van de RK kerk zelf is ermee gebaat dat de fundamenten van het instituut opgeschoond worden. Ik ben heel benieuwd of de paus machtig genoeg zal zijn om dit voor elkaar te krijgen.
“plannen te hebben om de bezem door het oude instituut te halen”
Zodra er iets daadwerkelijks gebeurt heb ik belangstelling, eerder niet.
“over abortus en homoseksualiteit en niet over de zaken waar het zijns inziens om draaide: de liefde van God en sociale rechtvaardigheid.”
Simonis presenteerde hier een schijntegenstelling. Als ik even aanneem dat Simonis’ god aan zijn kant staat – daar zijn de meeste gelovigen immers van overtuigd – dan blijf ik liever van diens liefde en sociale rechtvaardigheid gevrijwaard als dat een verbod (niet alleen in juridische zin) op abortus en op een vrije keus met wie ik in bed mag duiken inhoudt.
Praten over abortus en homoseksualiteit draait volledig om sociale rechtvaardigheid en over de vraag wat goddelijke liefde nou betekent.
“Franciscus lijkt daar meer op te hameren dan zijn voorgangers”
Ik heb zijn verklaringen gelezen. Inhoudelijk verschillen ze niets van wat die voorgangers te berde brachten.
“Zijn recente uitspraak dat de kerk “niet enkel bezig moet zijn met abortus, homohuwelijk en contraceptie”
Dat heeft ook nooit iemand beweerd. Velen zouden het bijvoorbeeld waarderen als de kerk zich wat actiever met pedofiele priesters bezighield. Franciscus’ voorganger maakte een behoorlijk goede start met een ondubbelzinnige afwijzing, maar liet na een jaar de boel versloffen.
“Het pauselijk standpunt trekt de aandacht”
En dat begrijp ik nou niet. Het is voor mij zelfs de eerste keer dat ik commentaar lever en dat is alleen om jou. Mijn reactie is hier het beste verwoord:
http://www.patheos.com/blogs/daylightatheism/2013/07/the-pope-and-gay-people-nothings-changed/
Waaraan ik toevoeg dat de paus alleen maar relevant is omdat veel te veel mensen naar hem luisteren, wat ik dus in het algemeen niet doe.
“Franciscus me treft als sympathiek”
De vorige vond ik ook best sympathiek. Ik ben nu eenmaal zo’n dwarskikker die de goede kanten gaat zoeken van iemand die wijd en zijd negatief wordt beoordeeld. President Assad maakt wmb op tv ook altijd een sympathieke indruk. Onder mijn politieke geestverwanten zijn vast mensen te vinden die ik heel onsympathiek vind.
Nou en?
“het is wel voor het eerst …”
Dat is eigenaardig, want hij zegt niets nieuws.
In je drie laatste paragrafen geef je dat ook toe.
Dus ik zie niets dat op meer dan een storm in een glas water wijst, een storm die opmerkelijk genoeg gevoed wordt door veel te veel atheistische bloggers.
En nu door mij, dus dit is voor lange tijd het laatste dat ik er over schrijf.
OK, ik verbreek mijn voornemen. Menselijk als ik ben kan ik het niet laten mijn gelijk binnen te halen.
http://ncronline.org/news/global/australian-priest-advocate-womens-ordination-excommunicated
Jaja, god is liefde en sociale rechtvaardigheid.
De god van paus Franciscus blijkbaar toch niet zo erg.
Ik ben het met je eens, ik zie Franciscus niet als een radicale vernieuwer op sociaal gebied.
Eigenlijk vind ik dit een leuke parallel met Rohani in Iran, die als ‘gematigd’ moet gelden en allerlij leuke dingen in de camera zegt. Echter, ook Rohani was de enige ‘gematigde’ kandidaat die van de Perzische clerus op de kieslijst mocht, en net zoals de verzamelde kardinalen in het Vaticaan was het in Iran niet mogelijk om een sociale vernieuwer aan het roer te laten komen. Wat dat betreft denk ik bijna hetzelfde over Franciscus en Rohani. Vanuit hun aartsconservatieve en monolithische basis zal hun ‘gematigdheid’ vooral voor de presentatie bedoeld zijn. Beide instituten liggen immers onder vuur van binnenuit en buitenaf, beide instituten hebben behoefte aan ‘ontspanning’, druk van de ketel. Als beide heren écht een socialere agenda hebben (wat ik betwijfel) zullen ze die voorlopig diep verborgen moeten houden, totdat ze een eigen basis hebben die ze in staat stelt die agenda door hun eigen achterban (lees: de clerus en de ayatollahs) geaccepteerd te krijgen.