Ooit – het moet 1995 zijn geweest – leidde een vriendelijke pater mijn toenmalige geliefde en mij rond door de Romeinse catacomben. Hij wees een muurschildering aan waarop Christus en een heilige waren te zien. De wand was niet egaal, zodat Christus stond op een naar achteren buigend deel van de muur, terwijl de heilige iets naar voren leek te komen. De pater ontwaarde daarin een wonderschone theologie, namelijk dat Christus altijd een stapje terugdeed om mensen te laten schitteren.
Dat het meer had te maken met de oneffenheid van de wand, en niets meer was dan een leuk verzinsel, is helemaal niet erg. De pater maakte een pastoraal punt en de informatie die hij overdroeg sprak zijn toehoorders aan.
Ooit – het was 2004 – leidde een vriendelijke heer me rond door een moskee in het Iraanse stadje Qazvin. Hij wees de plaats aan waar de voorganger het gebed uitsprak: een kuil voor de gebedsnis. Mijn gastheer legde uit dat de imam er zo aan werd herinnerd dat hij lager was dan de leden van zijn gemeente en dat hij hun dienaar was. In een andere Iraanse moskee, waar ook zo’n grafachtige verlaging was, hoorde ik als verklaring dat het diende om de voorganger eraan te herinneren dat ook hij slechts een sterfelijk mens was.
Dat beide Iraanse theorieën leuke verzinsels zijn – in feite weten we niet waarom sjiitische moskeeën zo’n verdiepte gebedsplaats hebben – is niet erg. Ze dragen een norm over die de Iraanse gelovigen blijkbaar aanspreekt.
Het draait in deze gevallen om een norm: in het christendom staat de mens centraal, in de islam moet een voorganger geen kapsones hebben. Om zo’n waarde over te dragen, worden de voorbeelden voorzien van nieuwe interpretaties, steeds weer, steeds nieuw, steeds anders.
Zo is het ook met het Sinterklaasfeest. De norm die daarin wordt overgedragen is dat kinderen leren dingen met anderen te delen, ook zonder dat ze er iets voor terug krijgen. Sinterklaas en Zwarte Piet onderwijzen dit door het goede voorbeeld te geven. Dat is de kern. Dat Nikolaas van Myra een laat-Romeinse bisschop was, is net zo min ter zake als de negentiende-eeuwse oorsprong van Zwarte Piet.
Ik begin hierover omdat de vraag naar het karakter van Zwarte Piet nu weer is gesteld door Quincy Gario, die stelt dat het een racistisch element is in het Sinterklaasfeest. De inmiddels losgebarsten discussie gaat te vaak over Piets historische achtergrond, waarbij sommigen zeggen dat, aangezien het anderhalve eeuw geleden racistisch was, het nu ook zo is en dus anders moet, terwijl anderen zeggen dat het niet racistisch was en daarom hetzelfde mag blijven.
Deze ontkenning bewijst dat ook degenen die het met Gario oneens zijn, racisme een ernstige zaak vinden. Ze nemen zijn verwijt echter zó serieus dat ze over het hoofd zien dat de wantoestanden uit de negentiende eeuw niets te maken hebben met de norm die het feest wil overdragen.
De historische waarheid doet in dit geval niet ter zake. Alle inwoners van Nederland lijken namelijk meer op elkaar dan op hun overgrootouders: onze identiteit, onze ideeën, onze levenshouding worden meer beïnvloed door het hier en nu dan door datgene wat we hebben geërfd. Hoe onze waarden vandaag de dag functioneren is relevanter dan hun herkomst. De enigen die aan het verre verleden verklarende betekenis toekennen, zijn nationalisten, religieus fundamentalisten en academisch historici die tot elke prijs relevant moeten zijn omdat ze anders hun subsidie verliezen. Voor het overige geldt – enkele uitzonderingen daargelaten – dat je lichtvoetig met het verleden mag en kunt omgaan: genieten van de vreemdheid, puzzelen om te ontdekken hoe iets zat, verrast zijn.
Gario’s op negentiende-eeuwse opvattingen gebaseerde beschuldiging moet de agenda niet bepalen. Het historisch gelijk is in deze kwestie net zo irrelevant als in een Romeinse catacomben of in een Iraanse moskee. Het gaat niet om hoe Zwarte Piet zich sinds de negentiende eeuw heeft ontwikkeld, het gaat erom hoe hij vandaag de dag functioneert. Het enige wat voor Zwarte Piet relevant is, is dat hij de door hem uit te dragen norm – het is zaliger te geven dan te ontvangen – uitstraalt met woord en daad. Niet meer, niet minder.
[Bleek te moeten worden vervolgd]
Jona, ik ben het helemaal met je eens. Ik kan me weliswaar niet in meneer Gario’s hoofd verplaatsen, maar zijn argument dat iest weg moet omdat het voor een groep kwetsend is gaat volgens mij niet op. De maatschappij moet zich houden aan fatsoensnormen, dat staat natuurlijk vast, en soms zijn zaken zonder meer kwetsend. Maar soms zijn ze dat alleen voor een heel kleine groep, op gronden die je onmogelijk universeel kunt noemen. Zwarte Piet wil niet zeggen dat we zwarte mensen weer tot slaaf willen maken, zoals Gario stelt. Dus als de overgrote meerderheid Zwarte Piet als positief ervaart, kan het niet zo zijn dat een kleine minderheid bepaalt dat we dat anders moeten gaan zien. Hoe zeer ze ook een platform krijgen van de media. Dan is het hek van de dam. Klein religieus rechts, komt u maar!
Dat stelt Gario dan ook niet.
“Dus als de overgrote meerderheid Zwarte Piet als positief ervaart”
Dus als de overgrote meerderheid joden met gebogen ruggen en grote haakneuzen als positief ervaart …..”
Oftewel u hanteert dit argument alleen maar omdat het u in dit geval goed uitkomt.
Ik vond dat eigenlijk wél uit zijn argument spreken – hij stelde dat de gekwetste groep mocht bepalen of iets kon of niet. En aangezien duidelijk is dat die ‘gekwetste groep’ niet bijzonder groot is, stelt hij dus duidelijk dat een paar mensen mogen bepalen wat wij allen zouden vinden. Een dergelijk scheef argument vind je ook bij bijvoorbeeld een eventuele deelname van Duitsers aande Dodenherdenking.
Geeft de BBC evenveel zendtijd aan Nederlandse expats in Engeland die zich ergeren aan het gebruik van woorden als Dutch treat, Dutch courage enz?
Ik moest even lachen om het voorbeeld, maar de vergelijking gaat een beetje mank. Surinamers en Antillianen zijn geen expats maar Nederlanders. Het ressentiment is wel hetzelfde, maar de vernedering die zwarten in Nederland ervaren is niet die van een buitenstaander maar van een “binnenstaander”.
De vergelijking gaat om een heel andere reden mank en dat je dat niet ziet is precies de reden waarom ik onlangs tegenstander van Zwarte Piet bent geworden.
Nederland is nooit een kolonie van Engeland geweest, maar altijd min of meer gelijkwaardig. Wat jij hier impliciet tegen Surinamers en Antillianen zegt is: “stel je niet zo aan, jullie verleden is lang geleden en daar moet je je niet druk meer over maken.” Dat is alleen maar een andere vorm van een Europese neerbuigende houding.
Maar misschien moet je jarenlang in een land als Suriname wonen, tussen en met Surinamers, om dat inzicht te verwerven.
Ik denk het niet CK, het zou ook een beetje raar zijn.
Je schrijft zelf dat dergelijke voorbeelden worden “voorzien van nieuwe interpretaties, steeds weer, steeds nieuw, steeds anders”. Dat is precies wat er de laatste jaren gebeurt – Zwarte Piet krijgt een nieuwe interpretatie. En die is door en door racistisch: de inferioriteit tov kaaskoppen als jij en ik. Ik weet niet van jou of van anderen, maar ik doe daar niet aan mee.
Anders geformuleerd: als Zwarte Piet niet losgekoppeld kan worden van racisme, dan maar liever geen Zwarte Piet. En het zijn toch echt voorstanders (let wel: niet alle) die dat loskoppelen verhinderen. Die van GeenStijl bijvoorbeeld.
“Gario’s ….. beschuldiging moet de agenda niet bepalen.”
Nee. Vertel dat echter de racistische kaaskoppen én de kaaskoppen die dat racisme ontkennen.
MNb, ik denk dat je de zaken omdraait. Wie koppelt ZP nu eigenlijk steeds weer aan racisme? Als ik alle geluiden die over dit ‘probleem van Zwarte Piet’ correct interpreteer, dan is het niet de ‘blanke meerderheid’ die ZP aan racisme koppelt, maar de ‘gekleurde minderheid’ die hier de laatste jaren steeds mar weer de nadruk op legt. Je stelling dat “als Zwarte Piet niet losgekoppeld kan worden van racisme, dan maar liever geen Zwarte Piet” vind ik dan ook vreemd, want als je een probleem maakt kun je het ook loskoppelen. Het is niet aan de groep die de connectie tussen ZP en racisme niet maakte om dan maar het concept ZP los te laten.
En sorry hoor, maar die miniskule groep schreeuwers van Geenstijl (de naam zegt het al) zou nooit tot woordvoerder van de Nederlandse Bevolking gemaakt mogen worden.
Als testje heb ik dit soort pro Zwarte Piet argumenten laten lezen aan een Aucaanse onderwijzeres uit mijn dorp. Aucaners zijn een bosnegervolk (de beroemdste is Ronnie Brunswijk), dat zich halverwege de 18e eeuw vrijgevochten heeft van de slavenhouders (dat waren niet alleen Nederlanders). Zij hebben zich aldus nooit minderwaardig gevoeld aan blanken; dat krijg je als je een oorlog wint.
De collega vindt Sinterklaas een leuk feest. En ergert zich aan de blanke superioriteit die het karakter impliceert. Dus stellen ze de simpele vraag: waarom geen zwarte Sinterklaas en een Witte Piet?
De Nederlandse voorstanders komen dan altijd met historische argumenten. Het is opmerkelijk eenzijdig dat JL dat punt negeert. Het is evenzeer opmerkelijk dat hij niets aandraagt om iets aan die impliciete superioriteit te doen.
Het is heel simpel. Dit is een NL feestje in NL. Als mensen in Suriname een Sinterklaasfeest willen met Witte Pieten en een Zwarte Sint, heeft echt niemand daar bezwaar tegen! Waarom zouden we! Doen!
Maar houd me ten goede dat ik me HOGELIJK verbaas over het feit dat er blijkbaar in Suriname Sinterklaas wordt gevierd (een totaal NL feestje), terwijl men daaraan blijkbaar een ergernis kan koppelen aan de blanke superioriteit. Als men zich zo ergert aan de blanke Nederlander vanwege de slavernij (en dat kan ik me heel goed voorstellen!), waarom in godes naam wordt dan nog altijd zo’n feest gevierd? waarom hebben jullie met de Onafhankelijheid niet direct (of later) die verfoeide NL cultuurelementen de nek omgedraaid?
Het hernoemen van de chocolade-schuim taartjes of zandgebakkoeken (negerzoenen & jodenkoeken) en het schminken van regenboogpieten toont misschien aan dat ‘we’ rekening willen houden met de gevoelens van anderen, maar doet niks af aan het venijn van racisme. Ik vind het een prima column maar ik zou de agenda niet tot de ‘diepere’ betekenis alleen willen beperken.
Vorig jaar zocht de politie van Rotterdam zelf het nieuws toen ze merkten hoe grof hun zwarte piet geschminkte agenten werden bejegend op straat. Volgens mij wordt het feestje niet verpest door ervaringen/mening van Quincy Gario maar door de fluisterende meerderheid die een vals punt maken van de kleur van Sint en Piet. BTW: Liever een zwarte Sint dan geen Sint!
Ik kan een eind met je meegaan, al weet ik weer niet hoe representatief Rotterdam is, waar ooit een kwart van de bevolking stemde op de Centrumpartij en waar bij de begrafenis van Fortuyn dingen werden gezegd die alle negatieve verbeelding te boven gingen. Bram Peper heeft over de bijzondere positie van Rotterdam wel eens iets gezegd.
Ik denk dat Gario – voor wie ik wel degelijk respect heb – meer zou bereiken als hij zou focussen op alledaags racisme, zoals hij moet ondervinden in de tweets die hij nu ontvangt, dan door het verleden erbij te halen.
Ik hoop niet dat we dat soort mensen (grof gebekte Rotterdammers) als maatstaf gaan gebruiken?
Ik vier mijn hele leven, met kinderen en kleinkinderen, al Sinterklaas zonder ooit Piet als een mindere te zien, en heb daar ook nooit wat van gemerkt.
Ik schat dat veel kinderen meer affiniteit met Piet hebben dan met Sinterklaas?
Sorry, maar als 17 mijoen nederlanders dit feest vieren wil ik wel eens weten hoeveel mensen zich echt ergeren. En er een probleem mee hebben als anderen dat feest wel vieren. je hoeft er tenslotte niet aan mee te doen? Gisteren nog het bericht dat de SGP een Halloweenfeest de nek omdraait omdat ze tegen duiveltjes en enge pompoenen zijn. De minderheid bepaalt het debat ineens, maar ook de realiteit. rekening houden is mooi en goed, maar hoe ver gaan we? Regenboogpieten? Kom nou toch effe lekker zeg. Krijgen we de homobeweging op ons dak vanwege misbruik van hún symbolen!
Jona, dergelijk folklore is vanaf het midden van de 19e eeuw bewust naar voren gehaald door de vaderlandse cultuurelite, die ook deel van de regering uitmaakte, om het in de 18e eeuw al gestarte nationalistisch initiatief eindelijk van de grond te tillen. Het is de tijd van De Stuers artikel in de Gids (Holland op z’n smalst 1873), Groen van Prinsterers vaderlandsche geschiedschrijving, Tollens heldenliederen, de kerstboom en stille nacht, het verzamelen van Nederlandse legenden en sprookjes, het opkomend toerisme van de hogere klassen. Dat alles werd in de jaren tussen 1850 en 1900 aan het volk gepresenteerd, op school onderwezen en in massa-vertoningen, optochten en toneelstukken ingezet om de Nederlander een nationalist te maken met een hart vol trots, loyaliteit aan zijn zuil en vorstenhuis, etc. Sinterklaas hoorde daar ook bij. De liedjes die we nu kennen, de verhalen en Zwarte Piet werden door het hele land gepropageerd, en behalve waar de traditie nog enigszins levend was gebleven, ook in de rest van het land via boekjes, liederenbundels en illustraties gepromoot. Zwarte Piet werd echter niet geintroduceerd om het eerlijk zullen we alles delen idee te promoten, dat deed Sinterklaas, maar om het zondebesef – wie stout is krijgt de roe en wordt in de zak meegenomen – te benadrukken. Het was niet meer of minder dan een opvoedkundig idee: wie goed doet, goed ontmoet. Het dreigde in de kerk wat ondergesneeuwd te raken, en werd zo voor christenen en niet-kerkelijken (socialisten, via hun kinderen) ingang te laten vinden. Het was manipulatie, maar goed bedoelde manipulatie. Opvoeding des volks. Een zwartgemaakte man, gebaseerd op oeroude archtypes, werd van stal gehaald om kinderen angst aan te jagen. Hij ging gekleed in de dracht van de 16e eeuwse spaanse bezetters, die in gereformeerde kringen nog steeds gehaat werden (zelfs mijn schoonmoeder mocht de Spanjaarden daarom niet) en was gekleurd, naar men dacht hoe moren eruit zagen. Hetgeen een nog veel verder teruggaand archtype was, maartegelijk was er het element van de schoorsteenveger die via de schoorsteen kon afluisteren wat je in privé omstandigheden allemaal verkeerd deed. Het heeft allemaal niks met kolonisme, slavernij of discriminatie te maken en dat is al jaaaaren bekend. De protestbeweging heeft geen enkel idee van de cultuur-maatschappelijke en historische achtergrond van dit feest en is te belazerd om maar het minste onderzoek te doen. Het enige verweer tegen hun stomme kreten is ze te negeren. En dat meen ik letterlijk. Ze krijgen gewoon veel te veel aandacht in de media die, en dat haat ik, gewoon lekker willen rellen.
Dank voor je reactie, beste Henk.
Dit vind ik toch wel een uitglijder: “Hoe onze waarden vandaag de dag functioneren is relevanter dan hun herkomst. De enigen die aan het verre verleden verklarende betekenis toekennen, zijn nationalisten, religieus fundamentalisten en academisch historici die tot elke prijs relevant moeten zijn omdat ze anders hun subsidie verliezen.” Dat lijkt me ten enen male onjuist. En met name de vreemde opsomming in de tweede zin, waarin, om de zegswijze maar eens te variëren, rotte appels met peren worden vergeleken, en bovendien de “peren” per definitie als subsidiezuigers worden voorgesteld.
De gelijkstelling van de peren aan subsidiezuigers neem ik niet voor mijn rekening.
Wél ben ik van mening dat het academisch bedrijf classici, oudhistorici en archeologen dwingt tot precies dezelfde attitude als fundamentalisten en nationalisten: ze brengen een selectie aan in de volle rijkdom van het verre verleden – namelijk dat wat ze kunnen gebruiken om een doel in het heden te verwerkelijken.
Het staat er inderdaad wat beknopt, maar de noodzaak de subsidie te behouden dwingt de universiteiten wel tot een beperking tot onderzoek naar datgene wat subsidiabel is. De structuur van de wetenschap heeft dus invloed op haar resultaten.
Belangrijker is dat de universiteiten hierdoor steeds verder komen staan van de geschiedenisliefhebber, die wel de volledige rijkdom van het verleden wil ervaren. Een mooi voorbeeld is de afwezigheid van de universiteiten bij bijv. het Nijmeeegse Romeinenfestival.
Wat je over ‘het academisch bedrijf’ stelt kan ik tot op zekere hoogte nog wel volgen, maar er zijn ook veel meer historici die daar na hun opleiding nooit werkzaam zijn geweest (het overgrote deel). Ook zij bepalen mee wat men in deze maatschappij over het verleden vindt (al was het maar door op deze blogs te reageren).
Klopt klopt klopt – maar de universiteit geldt als de invloedrijkste. De “canon” is opgesteld door professoren en dergelijke. De streekmusea, gemeentelijke beleidsmedewerkers als jij, informele schooltjes als het mijne, adviesbureaus als dat van Henk: ze zijn allemaal niet gevraagd toen de hoofdlijnen van onze geschiedenis moesten worden bepaald. En dat is maar één voorbeeld van het academisch overwicht.
“.. en academisch historici die tot elke prijs relevant moeten zijn omdat ze anders hun subsidie verliezen.” Sorry Adriaan maar dat is gewoon totale onzin, en het geeft aan wat je van historici weet. elkezichzelf respecterende historicus weet hoe relevant het verleden is. En elke politiek adviseur ook, omdat je door het verleden te herschrijven naar je eigen beeld je meer greep op je heden kunt krijgen. Je niet bewust zijn van je verleden maakt je kwetsbaar voor dit soort lieden. En aangezien van alle historici maar een miniskuul deel subsidie krijgt, maakt dit je argument to volslagen nonsens.
Je polemiseert hier niet tegen een argument van Adriaan, maar tegen iets wat ik schrijf. Je punt dat academici een deel zijn van het geheel, snijdt hout, maar ook niet helemaal: die anderen zijn niet zelden academisch geschoold, en in elk geval geldt (niet geheel terecht) de universiteit als de belangrijkste van de diverse spelers in de wetenschap. In die zin zijn de academische omstandigheden, die een negatieve invloed hebben op de vrijheid van het onderzoek, het probleem van alle historisch-geïnteresseerden.
Gedeeltelijk wel, maar de quote komt van Adriaan, en hoe dat gesteld werd ging me net iets te ver. 😉
Hallo allemaal, ik heb de blog met veel interesse gelezen. Over “hoe ZP vandaag de dag functioneert” heb ik nogal wat te zeggen. Sorry het is een beetje lang geworden…
Als Amerikaanse Nederlander vind ik het sinterklaasfeest nog steeds erg leuk. Echter Zwarte Piet wordt in Amerika gezien als Blackface, een minstrel traditie uit de 19e eeuw in Amerika, waarin blanken zich schminkten als zwarten en de dorpen rondgingen met denigrerende fratsen en liedjes. Nu is er nog steeds veel racisme in Amerika, maar als er een ding is dat de Civil Rights Movement van de jaren ’60 heeft opgeleverd is dat het anno 2013 niet meer OK is om een simplistische karikatuur van een zwart persoon neer te zetten.
Nederland bestaat niet in isolatie van de rest van de wereld, en de typisch Nederlandse tradities zijn culturele uitingen in een grote wereld (helemaal tegenwoordig) die worden uitgedragen buiten de grenzen. Dus als buitenlanders of Surinaamse Nederlanders aanstoot nemen aan ZP, dan is het wel erg makkelijk om dat af te wuiven met “ze begrijpen er niks van”, en “het is echt niet racistisch bedoeld”.
In alle historische versies van ZP wordt zwart met kwaad, ondeugd, fout, duivels en onbetrouwbaar geassocieerd. We hebben er zelfs gezegdes voor: Voor zwarte piet uitmaken, zwart maken, en pot verwijdt de ketel dat ie zwart ziet. Dat de intenties om Zwarte Piet te creëren destijds niet per se racistisch waren is ook duidelijk. Allemaal erg goed bedoeld, dat klopt, maar wel in een door en door van racisme doordrongen tijd (slavernij, kolonialisme, objectificering van zwarten etc).
Deze metaforen voor zwart werden toen, en worden tot op de dag van vandaag nog steeds in vele culturen met donkere mensen geassocieerd. Ja hoor, ook echt wel in ons paradijselijke Nederland. Dat is het racisme waar we het over hebben. Kijk maar naar het sinterklaaslied Daar wordt aan de deur geklopt: “Want al ben ik zwart als roet, ‘k meen het toch goed.” Als dat niet onderhuids racisme is dan is het tenminste totaal misplaatste goedpraterij vanuit een blank oogpunt geschreven.
Dat er een eeuwenlange wereldorde is geweest (en nog steeds is) van blanken die zwarten overheersen en niet andersom, is zeker een onderliggende factor geweest in het zwart maken van de helper van Sinterklaas. Hadden we ons ooit een zwarte bisschop met een blanke helper kunnen voorstellen? Dus echt niet in 1850, en waarschijnlijk ook nog niet in 2013.
Wat ziet een toerist als hij voor het eerst Zwarte Piet tegenkomt? Een karikatuur van een neger, inclusief kroeshaar en dikke rode lippen, daar is geen speld tussen te krijgen, ook al weet je niets van de achtergrond en heb je geen warme gevoelens bij het Sinterklaasfeest. De helper die door de schoorsteen is gevallen is toch echt flauwekul, en nog een voorbeeld van misplaatste goedpraterij. Amerikanen en mensen afkomstig uit het Caribische gebied (onder wie vele van onze eigen Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders) zien meteen Blackface, associëren Piet met pijnlijke tijden uit hun eigen geschiedenis en begrijpen werkelijk niet hoe dit in Nederland in 2013 nog kan. Zij die mensen gek? Nee, dat is nu eenmaal wat het beeld teweegbrengt. Zij zien gelijk racisme, een bevestiging van aloude vooroordelen. En nog frustrerender: een van de meest racistische dingen is de ontkenning van racisme door mensen die nooit het onderwerp van racisme zijn geweest. Dus, witte mensen die tegen donkere mensen zeggen dat ze op moeten houden over dat gezeur over racisme, in plaats van het onderwerp serieus te nemen en er wat aan te doen.
De Nederlandse kinderen zal het een worst wezen, die zien waarschijnlijk geen racisme in Zwarte Piet, net zoals ik dat de eerste 35 jaar van mijn leven zelf ook niet zag (ik was me er nooit bewust van gemaakt). Of Piet nu blauw, paars, geel, bruin of oranje is, voor een kind blijft het feest echt wel hetzelfde.
De meest stijfkoppige Zwarte Piet verdedigers zijn vooral ouders, die willen vasthouden aan familietradities die als warm, typisch Nederlands en onschuldig worden ervaren. Ouders willen immers de tradities aan hun kind doorgeven precies zoals ze die zelf als kind hebben ervaren, daar weet ik als vader over mee te praten. Misschien zit er zelfs wel een stevige dosis nationalisme bij.
De Zwarte Piet verschijning is niet onschuldig, en is sinds de 19e eeuw al aan verandering onderhevig geweest, wat de lezing van de geschiedenis ook mag wezen. Er zit een gemeen historisch en cultureel randje aan, en is voor een grote groep mensen beledigend. Is het anno 2013 niet mogelijk een relikwie uit minder vooruitstrevende tijden te updaten, net als de moorkop (nu bossche bol) en de karikatuur van de jood met geldbuidel en haakneus? Of blijven we navelstaren en mensen beledigen om ons gelijk te halen?
Oplossing: noem hem gewoon Piet, en maak hem alle kleuren van de regenboog. No big deal, en de kinderen zal het niet uitmaken en het feest blijft verder hetzelfde. Maar van de politiek moet het niet komen ben ik bang. Dat wordt een jarenlang proces, dat ingezet moet worden door de sinterklaasartikelen industrie…
Nou dit is een beetje een lange bijdrage maar toch….
Dank voor je reactie, welkom. Je zult uit de levendigheid van de discussie al hebben afgeleid dat de mensen nogal verdeeld zijn en ik ben het niet met alles wat je schrijft eens, maar welkom op de blog.
“Oplossing: noem hem gewoon Piet, en maak hem alle kleuren van de regenboog. ”
Dat heeft de SGP dus lokaal gedaan met Halloween. Het mag nu alleen plaatsvinden onder de naam ‘Herfstfeest’, en vooral zónder optocht met verklede kinderen. Kortom, de grote meerderheid buigt op verkeerde gronden voor de kleine minderheid, die hun extremere moraal weten op te leggen omdat ze het hardste schreeuwen. Ik zeg: niet doen. Voer de discussie, maar durf ook ‘nee’ te zeggen.
Halloween is hier in Amerika uitermate populair, en ik zie daar absoluut geen racisme in. Wel zijn er hier hele christelijke bevolkingsgroepen die dat niet vieren, en dat is je goed recht, net als dat veel mensen geen kerstmis vieren. Geen probleem en niemand die daar moeilijk over doet. Er zijn in Nederland toch ook af en toe ludieke acties geweest door Surinamers en Antillianen waar Piet all kleuren van de regenboog werd gegeven, maar die mensen welden nogal op felle wijze geridiculiseerd. Wat ik zo vreemd vindt hoe ongelofelijk fel Nederlanders zwarte piet verdedigen, alsof het land anders ten onder gaat. Dat vind ik er zo kwalijk aan. Waarom kunnen we geen empathie tonen voor mensen die zich gekwetst voelen?
Die felheid is simpel te verklaren. Zwarte Piet wordt niet ervaren als racistisch. Dat is vergelijkbaar met de Turkenklokken, met de anti-katholieke oproep tot geweld in de officiële stukken van de Protestantse Kerk in Nederland of de Geblinddoekte Synagoge: allemaal culturele uitingen die ooit symbolen waren van een nare ideologie, maar die lading allang hebben verloren.
Nu wordt één van die uitingen opnieuw gelezen zoals ze ooit was. Het is een her-raciscmeïsering van een symbool dat dertig jaar geleden zeker niet racistisch was. De achterliggende reden is dat mensen waarvan men het idee heeft dat ze van buitenaf komen, zich ermee bemoeien. Nederlanders moeten nu ineens kijken naar hun folklore en hun rituelen met andermans ogen.
Daarmee is het ritueel niet langer het ritueel dat de Nederlanders als Nederlanders verbindt. In een land dat al belangrijke andere verbindende factoren is verloren – zoals de overlegcultuur – wordt een internationaal perspectief op de resterende folklore ervaren als een aanslag op de eigen culturele identiteit. Iedereen reageert in zo’n situatie heftig.
Zwarte Piet wordt wel ervaren als racistisch, hoewel in Nederland dat een minderheid is, omdat toevallig decennia lang wij witte Nederlanders nooit iets zijn bijgebracht over de werkelijke achtergrond van Zwarte Piet. De historie heeft vele lezingen, de Germaanse legende, de introductie van zwartkleuring van Piet in 1850 door de schoolmeester, en dan de tijd van de spotprenten en racistische karikaturen van zwarten in het begin 20e eeuw (Kuifje in Afrika etc) en blackface. Geschiedenis is nooit een lijn, en al die dingen zijn van invloed geweest op de karikatuur van een zwarte dat ZP is (rode lippen, kroeshaar, zwart gezicht, grote oorbellen). Alleen zijn wij nooit attent gemaakt hierop, en dat heeft te maken met dat dit een vorm van systemisch racisme is, aloude systemen en instituties en conventies die toevallig tot resultaat hebben dat zwarten niet dezelfde kansen en behandelingen krijgen als blanken. Natuurlijk zijn jij en ik geen racist als we sinterklaas vieren, natuurlijk zien de kinderen geen racisme en uiteraard zijn mensen die ZP spelen geen racisten. Ik was me de eerste 35 jaar van mijn leven ook nooit bewust van het racisme in ZP, tot ik wat beter ging kijken, en Amerikanen mij zeiden dat dit toch echt niet meer kan. Die blank/zwarte wereldorde is nog steeds aan de hand, en jawel ook echt wel in Nederland (het woord allochtoon heeft een net iets negatievere bijklank dan autochtoon bijvoorbeeld, en een zweedse nederlander wordt toch echt niet gauw allochtoon genoemd). Het is absurd de denken dat deze vorm van systemische racisme uit de wereld is, Nederland bestaat niet in isolatie. En natuurlijk maakt het de kinderen niks uit, en natuurlijk kunnen wij niet voor racist worden beschuldigd omdat we sinterklaas vieren, daar gaat het helemaal niet om. Dat systemisch racisme is wat het probleem is, en ZP is hier een oud symbool voor, en dat is wat de critici zien.
En wat nog het ergste is, is dat mensen die ZP racistisch ervaren vanwege hun achtergrond (en daar hebben ze goed recht toe) door de blanke NL bevolking (die nog nooit in hun leven discriminatie vanwege huidskleur ondervonden hebben) worden geridiculiseerd. Wat het allemaal nog erger maakt eigenlijk. Zwart maken, de zwarte piet spelen, pot verwijd de ketel dat ie zwart ziet, allemaal negatieve connotaties met het woord zwart. Als blanke heb je daar gelukkig nooit last van omdat je het onderwerp niet bent.
Interessante discussie, maar wat ik eigenaardig vind, is dat deze discussie bij ons in België – waar Sinterklaas evenzeer gevierd wordt als in Nederland – nauwelijks aan de orde is. Zwarte Piet is gewoon zwart door het roet van al die schoorstenen waar ie doorkruipt.
Hallo Pieter, wat vinden uw Congolese en Rwandese landgenoten eigenlijk van zwarte piet?