1.
Een paar maanden geleden moest ik even bij de KNAW zijn, de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen, gevestigd in het Trippenhuis aan de Amsterdamse Kloveniersburgwal. Een bezoek aan dat bolwerk van geleerdheid is voor mij geen routine. De zes of zeven keer dat ik er ben geweest, was ik altijd beduusd. Niet om de ruimte zelf, maar omdat hier het bureau van Lorentz staat, omdat daar een afgietsel van de hand van Bilderdijk ligt en omdat je overal in het gezelschap bent van degenen die onze wereld hebben helpen vormen. Ik ben hier eens stotterend aan een lezing begonnen omdat ik werd aangestaard door de buste van Brouwer.
Wie geen last hadden van beduusdheid, waren de twee heren die tegelijk met me binnen kwamen lopen. Terwijl ze in de hal wachtten om te worden afgehaald, becommentarieerden ze de locatie: “Op een onpraktisch punt in de Grachtengordel,” bromde de een, en de ander vulde hem aan, “opdat de burger niet op het idee komt dat er geen geld wordt verspild.”
Het is dus maanden geleden, maar het is me bijgebleven. Enerzijds vond ik het wat onbeleefd dat ze zo negatief deden over het huis waar ze te gast waren, anderzijds kon ik niet ontkennen dat ze ergens wel gelijk hadden. De gemeenschap betaalt voor de wetenschap en mag verwachten dat er geen geld wordt verspild. De beste plek voor de KNAW is een bedrijvenpark bij een station, halverwege twee universiteitssteden en -bibliotheken, goed bereikbaar en zonder poenigheid. Nieuw Vennep bijvoorbeeld.
De enige reden om een Amsterdams grachtenpand als kantoor te gebruiken, is dat je mensen wil ontvangen in een imposante ruimte. Maar imponeergedrag speelt in de wetenschap geen rol: een onderzoeker heeft misschien een imponerend laboratorium maar overtuigt met argumenten. Sommigen imponeren daardoor zelfs na hun dood, zoals Lorentz, Bilderdijk en Brouwer. Alleen een schijnwetenschapper hecht waarde aan een academische titel, een toga of een Trippenhuis.
2.
Ik zou hierop niet zijn teruggekomen als ik niet gisteren een brief had gekregen van Athenaeum – Polak & Van Gennep, de uitgeverij die enkele van mijn boeken uitgaf en binnenkort mijn Israël verdeeld zal publiceren. Het gaat al een tijdje niet zo goed met Athenaeum en de brief van gisteren meldde dat WPG, het concern waarvan de uitgeverij deel uitmaakt, heeft besloten de uitgeverij te verzelfstandigen.
Ik weet niet of dat de problemen zal oplossen maar ik kan wel iets benoemen waarmee de problemen nodeloos groot worden gehouden. In de brief staat dat men tot eind dit jaar het huidige grachtenpand aan het Singel 262 zal blijven gebruiken, en daarna wil verhuizen naar “een nieuw pand in het centrum (of tegen het centrum aan) van Amsterdam.”
Jongens, alsjeblieft. Doe het niet. Verspil je schaarse geld niet aan een prestigieus pand terwijl er elders in de stad voldoende kantoorruimte leegstaat. Zoals een wetenschappelijke instelling de burgers niet beter dient in een grachtenpand, zo dient een uitgeverij de lezers niet beter met een kantoor in het centrum. Je schrijvers hoef je niet te imponeren – als je op hen een goede indruk wil maken, zorg je dat de boeken goed worden geproduceerd en dat ze veel lezers bereiken. Meer hoeft niet, echt.
Ik vind het wel een aardig idee dat die mooie grachtengordel (ja, zelfs de Kloveniersburgwal is mooi) niet helemáál overgelaten wordt aan de poenscheppers. Er zitten al veel te veel advocaten, accountants en andere snelle jongens aan die grachten.
Ik zou het willen omdraaien. De Grachtengordel is aangelegd door en voor snelle jongens. De Trippen waren rijk geworden in de wapenhandel. Het Huis met de Hoofden is gebouwd door een kousenhandelaar, het Geelvinck-Hinlopenhuis door een familie die binnen was gelopen in de lakenhandel. Het Huis met de Kolommen documenteert de uitbuiting van Java. Het Bartolotti-huis toont in een cartouche dat het snelle geld ook in die tijd meende dat je er “met gewiekstheid en hard werk” (ingenio et assiduo labore) wel zou komen.
Dus nee, laten de snelle jongens hier maar zitten. Ze horen hier en kunnen het betalen zonder hun hand op te houden. Met hun zorg voor hun mooie huizen kunnen ze wat mij betreft hun respectabiliteit kopen.
“..[..] WPG, het concern waarvan de uitgeverij deel uitmaakt, heeft besloten de uitgeverij te verzelfstandigen”.
Neenee, volgens de kersverse winnaar van de Libris Literatuurcaroussel moet je dat niet zo zien (zo corrigeerde hij zijn interviewer), de uitgeverij heeft zich juist vríjgekocht. Op weg naar een avontuurlijke toekomst, waarvan ik vrees dat die veel te kort zal zijn.
Valse romantiek. Er is een investeerder en er is een management buy-out, en dat is alles. De gedachte dat een kleine uitgeverij onafhankelijk kan overleven, lijkt me naïef zolang de wortel van de problemen niet is aangepakt.
Hoewel het me een beetje pijn doet heb je gelijk. Lorentz, wiens transformaties instrumenteel voor de Speciale Relativiteitstheorie zijn, werkte ook niet in een patserig grachtenpand en Brouwer evenmin.