Ik blogde gisteren over papyri en vertelde dat zulke tekstvondsten konden helpen om de betrouwbaarheid te verifiëren van de overlevering van antieke teksten door middeleeuwse kopiisten. Ik rondde af met de opmerking dat er nog duizenden en duizenden onuitgegeven papyri zijn.
De toegankelijkheid van papyri is eerlijk gezegd wat problematisch, want zelfs als ze wel zijn uitgegeven, gaat het niet zelden om obscure publicaties die alleen zijn in te zien via interbibliothecair leenverkeer. Ik heb wel eens 230 gulden betaald om fotokopieën te laten maken van een uitgave die alleen in Berlijn voorhanden was. Over het feit dat we, twintig jaar na de doorbraak van het internet, redelijkerwijs mogen verwachten manuscripten en papyri online te kunnen inzien, heb ik het dan nog maar niet.
Sinds eergisteren ben ik de bezitter van een uitgave van een aantal papyri uit de abdij van Montserrat, die ooit zijn verzameld door Ramón Roca-Puig (1906-2001). Sommige waren al bekend uit zijn proefschrift (1955; ongepubliceerd). Andere zijn nieuw en werden uitgegeven door Sofía Torallas Tovar en onze landgenoot Klaas Worp. Foto’s vindt u online hier.
Ik pik er een uit, namelijk de tekst die vanaf nu bekendstaat als de Papyrus Montserrat Roca 267: drie snippers van een historische tekst. Ze zijn afkomstig uit de cartonnage van een mummie, wat, in combinatie met het feit dat het gaat om een Griekse tekst, suggereert dat ze komen uit de Ptolemaïsche periode. Vergelijking van het handschrift met andere handschriften – een ietwat subjectieve methode – doet vermoeden dat we te maken hebben met een tekst uit de derde eeuw v.Chr.
Veel is het niet. Op de eerste snipper kunnen we alleen lezen “…de kust waar ze moesten blijven…” en op de tweede “…en van Eurydike, die tegelijkertijd zorg droeg voor de lijfwachten, om ze weg te leiden…” Veel valt er niet van te maken, maar de naam Eurydike en het woord voor lijfwachten, somatofylakes, suggereren dat we te maken hebben met een gebeurtenis aan het hof van Alexander de Grote of een van zijn onmiddellijke opvolgers, bijvoorbeeld de Ptolemaios die het nog schopte tot koning van Egypte.
De derde snipper bevat twee stukken tekst die niet op elkaar aansluiten, maar wel vlakbij elkaar horen.
Na het offer daalde hij af naar de kust en voer terug naar het legerkamp, waar hij, zoals hij had beloofd, een compleet vrouwengewaad offerde met een gouden schaal en een … van enkele …, een bijl en een … dolk van ijzer.
… aan een vrouw, opdat het offer volgens de regels zou plaatsvinden. Het werd ze te verstaan gegeven dat ze een hecatombe van geiten, schapen en kalveren dienden te offeren, waarbij ze de magistraten en priesters moesten uitnodigen, samen met de leiders van de burgerij en alle ingezetenen. Op de derde dag nadat ze overzee waren uitgestuurd … het offer …
Veel wijzer worden we hier niet van, al bevinden we ons duidelijk in een militaire context. Het zou kunnen slaan op Alexanders tocht over de Hellespont, waarbij hij een gouden schaal heeft geofferd, maar zover we weten deed hij dat toen hij naar Troje toevoer, terwijl je uit het fragment de indruk krijgt dat er terug wordt gevaren. Een alternatief is dat de gebeurtenis plaatsvond tijdens de expeditie van Ptolemaios naar Griekenland in 309-308, maar in feite komt elke tocht van elk leger langs elke kust in aanmerking.
Kortom: we weten weer eens frustrerend weinig, maar het is fijn dat we nog steeds informatie kunnen ontdekken over de fascinerende tijd van Alexander en zijn opvolgers. Wat zou er nog meer liggen te wachten in de depots van onze musea?
Literatuur
Torallas Tovar & K.A. Worp, Greek Papyri from Montserrat (P. Monts.Roca IV) (2014 Barcelona)
De wetenschap is verrassend weinig gericht op delen. Zelfs bijvoorbeeld bij beeldmateriaal van archeologische vondsten moet je smeken of je ze zelf mag herpubliceren. Dat mag dan doorgaans wel maar voor mij werpt dit moeten vragen een enorme drempel op bij het vullen van vici.org met goede en aantrekkelijke content. Ik betwijfel of er überhaupt copyrights op dergelijk materiaal geclaimed kunnen worden maar praktijk is dat dit gebeurt. Het wetenschappelijke systeem zou wetenschappers ook moeten stimuleren bronmateriaal te delen. Gebruik van creative commons licenties zou ook een goede stap zijn (cc-by-sa).
“De wetenschap is verrassend weinig gericht op delen.”
Sommige takken van wetenschap. Instituten als CBS en SCP delen heel veel, zo niet alles. Deze voorbeelden omdat verwijzen naar de natuurwetenschappen zo langzamerhand begint te vervelen.
“heb ik het dan nog maar niet”
Dat is inderdaad een grof schandaal. Ter vergelijking:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Lucy_Mexico.jpg/266px-Lucy_Mexico.jpg