Leuth, voor wie dat mocht willen weten, ligt halverwege Nijmegen en Kleef, nog net in Nederland. In de Romeinse tijd liep hier de limes-weg en dat betekent dat er allerlei archeologische vondsten worden gedaan. Voor de financiering van een opgraving – als een opgraving noodzakelijk is – gelden dan allerlei standaardprocedures, waarbij geldt dat “de verstoorder betaalt”: degene die een deel van het bodemarchief vernietigt, bijvoorbeeld om een straat aan te leggen, financiert het onderzoek.
Dat is een redelijk vertrekpunt, zoals het ook redelijk is dat een projectontwikkelaar of een gemeente van tevoren aan de archeologen vraagt wat het zoal zal kosten. Je kunt immers niet bij de aandeelhouders of de burgers aankomen met de mededeling dat je een open-einde-financiering bent overeengekomen, waarbij de dames en heren wetenschappers net zo lang onderzoek kunnen doen als hun goeddunkt. Daarom geven de opgravers, hierbij gebruik makend van een “archeologische verwachtingenkaart”, vooraf een schatting van de te verwachten kosten.
Zo ging het ook in Leuth, waar de archeologen van Arcadis aangaven wat ze verwachtten te vinden en een prijs noemden, en waar de gemeente netjes aan haar verplichtingen voldeed. Inmiddels worden de vondsten uitgewerkt. Er zijn diverse metalen voorwerpen gevonden, zoals mantelspelden en minstens één haarnaald; er is wat constructiehout opgegraven en een handvol dakpannen, geproduceerd in het even verderop gelegen industriële complex De Holdeurn; verder een leuke houten nap, wat glas en wat gedraaid aardewerk. Er was betrekkelijk weinig terra sigillata (een soort Romeins luxe-aardewerk), terwijl bij het botanisch materiaal wat exoten zaten, misschien druiven en vijgen. Dit alles uit de eerste eeuw na Chr.
Het is allemaal niet wereldschokkend, maar wel een verrijking voor een plaatselijk museum. In principe is er niets gevonden dat niet ruwweg te verwachten viel, niets wat niet vooraf te begroten viel, niets wat onbetaalbaar was. Totdat bij de vondstverwerking iets unieks werd gevonden dat speciaal onderzoek vergde. Ik zal u zo verklappen wat.
Onvoorziene vondsten die er écht toe doen zijn zó zeldzaam, dat er geen beleid op te maken valt, zodat er nu een gat in de begroting zit en het unieke voorwerp misschien niet kan worden onderzocht. Dat zou wat wrang zijn, want de gemeente Groesbeek heeft al meer dan aan haar verplichtingen voldaan terwijl Arcadis al meer dan het afgesprokene heeft geleverd.
De unieke vondst, aangetroffen in een waterput, bestaat uit een stukje van een menselijke schedel die met geweld lijkt te zijn ingeslagen. We hebben dus te maken met iemand die in de eerste eeuw is vermoord. Daarnaast is er een pluk zwart haar gevonden. Klein en onopvallend als zoiets is – het is geen toeval dat het pas tijdens de vondstverwerking werd ontdekt – is dit een voor Nederland unieke vondst.
Haar en botmateriaal lenen zich voor DNA- en isotopenonderzoek, waarmee niet alleen kan worden vastgesteld of de schedel en het haar bij elkaar horen, maar ook of het gaat om een man of een vrouw. In het lab kan verder worden bepaald waar diegene vandaan kwam. Gaat het om een Romein die tijdens de Bataafse Opstand is vermoord en vervolgens is “begraven” door het lijk in de put te werpen? Of gaat het juist om een Bataafse vrouw? Kortom, dit is echt leuk.
Het vergt echter bijzonder onderzoek, dat zal moeten plaatsvinden in laboratoria in Engeland. Het geld is dus, zoals gezegd, inmiddels op en daarom hebben de archeologen gekozen voor een crowdfunding-project. Er is zesduizend euro nodig en dat moet, omdat iedereen nu eenmaal van de Oudheid houdt, binnen te halen zijn.
U leest er hier [[link functioneert niet langer]] meer over en ik beveel het project van harte bij u aan.
Leuk, maar de organisatoren blijken alle 3 werkzaam bij Arcadis. Dat miljarden-bedrijf heeft zelf toch wel een potje om in ieder geval de helft te doneren? Nu mist dit project toch een beetje de sympathie, van een bottom-up initiatief.
Wat in mijn waarneming ook lastig is: het publiek moet in een korte periode over de brug komen; de wetenschap kiest vervolgens haar eigen (trage) tempo.
Ik weet niet waar je vandaan haalt dat alle archeologen werken bij Arcadis, maar het klopt niet. Eén archeoloog werkt er wel. De tweede vertegenwoordigt de provincie en/of de gemeente en de derde is bij mijn weten een stagière.
Je hebt gelijk. Ik heb er te snel doorheen gelezen. Als boete-doening ga ik doneren.
Dan nog is €6000 zo’n klein bedrag dat Arcadis dit makkelijk zelf op tafel kan leggen. Dat ze dat niet doen is geen teken van goede wil.
“Onvoorziene vondsten die er écht toe doen zijn zó zeldzaam, dat er geen beleid op te maken valt”
Dat is niet waar. Je kunt tellen hoe vaak er inmiddels zo’n onvoorziene vondst is gedaan en hoeveel extra geld daarmee gemoeid was. Vervolgens kun je voor elk volgend onderzoek een post ‘onvoorzien’ opnemen waarna je door al deze postjes ‘onvoorzien’ bij elkaar te voegen (een soort spaarconstructie) gemiddeld uit de kosten moet kunnen komen. Kwestie van toekomstgerichter begroten dus.
Hum, ik weet niet of het feit dat Arcadis geld genoeg heeft, wil zeggen dat het bedrijf dat ook hieraan moet geven. We mogen grote bedrijven extra belasten, maar een willekeurige heffing opleggen, of verwachten dat zij wel even zullen betalen, is een vorm van “eat the rich” die mijns inziens gewoon niet kán.
Ik denk wel dat Arcadis er slim aan doet om aan het einde van de kickstarter het nog benodigde bedrag te doneren. Dan maakt men goede sier. Voor het moment vind ik crowdfunding vooral slim omdat je zo de burger betrekt bij de zaak.
Ik heb zelf overigens wel eens gedacht aan een fonds voor onbegrootbare gevallen, analoog aan de wijze waarop in de gezondheidszorg sommige zaken verzekerbaar zijn en er daarnaast een AWBZ is. Zou zouden we een Archeologisch Fonds Bijzondere Vondsten kunnen bedenken. (Misschien is dat er overigens al.)
Betaling verricht…dus ik mag weer even doormutsen;-). Het stimuleren van de publieke belangstelling is natuurlijk lovenswaardig en er zijn ook diverse aansprekende voorbeelden te vinden. Tegelijkertijd: we betalen er al voor, zowel via de overheid, projectontwikkelaars en zoiets ‘banaals’ als de postcodeloterij. Is er dan echt geen budget voor het onderzoek aan exceptionele vondsten? Waar gaat het reguliere budget dan heen….? Dat is ook de vraag die bij veel mensen zal opborrelen. Bijkomende vraag: wat is een exceptionele vondst? In NL zal niet gauw een Staffordshire Hoard, Nebra-scheibe of een Özti tevoorschijn komen. Dat zijn bijzondere zaken. Een stukje schedel met haar bevat historisch gezien nuttige informatie, maar kun je toch moeilijk exceptioneel noemen.
Nou, haar om DNA-onderzoek te doen is toch wel vrij zeldzaam. Esthetisch is het niet zo aantrekkelijk, maar interessant is het wel. Het is een nog niet zo vaak zo gedaan soort onderzoek.
“Bijkomende vraag: wat is een exceptionele vondst?”
Bewijslast bij de aanvrager.
“In NL zal niet gauw …..”
Reden des te meer om niet te gaan mieren als er wel is iets.
“zodat er nu een gat in de begroting zit”
“een fonds voor onbegrootbare gevallen”
Mijn idee, vooral als het om zoiets bijzonders gaat.
“Archeologisch Fonds Bijzondere Vondsten”
Breidt dat maar rustig uit tot alle takken van empirisch onderzoek. Gesteggel om een paar stuivers is dan te zielig voor woorden.
Beetje vreemde reactie, er wordt iets gevonden wat buiten de scope van het onderzoek valt en duidelijk op voorhand niet te begroten, gezien de uitzonderlijke aard, dan moet de archeologisch aannemer zelf maar voor de kosten opdraaien? Aangezien er nauwelijks gevallen bekend zijn (bij mij geen) waar dergelijk onderzoek op gedaan kan worden kan je het dus niet ’tellen’.
Heel donker haar, grote kans dat het een Romein is die weet ik waar vandaan komt. Maar dit is inderdaad vrij uniek dus ik doneer!