Vorig jaar plaatste ik rond kerst een reeks stukjes online over het Ardennenoffensief, dat die dagen zeventig jaar geleden had plaatsgevonden. Dat er een serie te lezen was, werd gewaardeerd, dus ik doe het deze dagen opnieuw, maar ik pak wel wat lichtvoetiger uit met stukjes over Griekse en Romeinse museumvoorwerpen die niet waren wat men meende dat ze waren.
Zoals de bovenstaande paardjes, die zijn opgegraven in Persepolis en nu te zien zijn in het Nationaal archeologische museum van Teheran. Dat kunt u ook lezen op het bordje dat eveneens op de foto staat. Daaronder staat dat de twee metalen diertjes dateren uit de tijd waarin de Achaimenidische dynastie heerste over Perzië. U herkent het probleem: ze lijken eerder te zijn gemaakt door een Griekse kunstenaar. In de Achaimenidische kunst zien paarden er wat statiger uit (voorbeeld).
Wat is hier aan de hand? Heel simpel: onze geschreven bronnen vermelden dat Alexander de Grote in het voorjaar van 331 v.Chr. Persepolis heeft verwoest. Dat is ook echt gebeurd: de archeologen die de paleisruïnes in de jaren dertig van de vorige eeuw opgroeven, vonden in bijvoorbeeld de troonzaal een laag as van één à twee voet dikte. Aan de hand van de verspreiding van de vondsten konden mensen van ons Nationaal Brandweer-documentatiecentrum, die ik er nog eens over heb geraadpleegd, zelfs vaststellen wat van type brand het was geweest.
Omdat de sporen van vernietiging zo opvallend zijn, is het niet verrassend dat de archeologen alle voorwerpen die ze vonden, ook in vertrekken zonder brandsporen, zonder veel omhaal vóór 331 hebben gedateerd. Als ze al twijfels hadden, zullen die zijn weggenomen doordat Zijne Keizerlijke Majesteit de Sjah van Perzië, er niet graag aan werd herinnerd dat de Grieken een kleine twee eeuwen (van 332 tot 147-141) in Iran de dienst uitmaakten. Deze Seleukidische tijd moest worden aangeduid als “post-achaimenidisch”.
Inmiddels hebben we voldoende Griekse vondsten, zoals munten en een fragment vrijstaande sculptuur, om te weten dat er wel degelijk mensen zijn blijven wonen in Persepolis. Lang niet alles was verwoest en het is mogelijk dat de Seleukidische vorst Antiochos IV Epifanes even in Persepolis heeft geresideerd. De paardjes zijn in die latere tijd gemaakt. Een alternatief is dat ze op een eerder moment hierheen zijn gebracht vanuit Griekenland. In elk geval zijn ze niet Achaimenidisch.
De data zijn dezelfde gebleven: het beeldje van de paardjes is nog steeds wat het was op de dag het werd opgegraven. Wat is veranderd, is de context waarin het wordt geïnterpreteerd. De grens tussen “dit kan bestaan” en “dit kan niet bestaan” wordt anders getrokken. We zullen hierop in deze reeks nog wel terugkomen.
[Dit was de 130e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
De heersers (of de overwinnaars) bepalen de inhoud van de geschiedenisboeken. Dat maakt jouw vak zo lastig, maar ik vind het altijd leuk als door goed speurwerk dingen of gebeurtenissen in een heel ander licht komen te staan. Daar is dit stukje een goed voorbeeld van. Smullen. Ik kan niet wachten op deel twee.
Welk type brand was het dus? Dat intrigeert mij nu… 😉
Delayed flash-over. http://www.fireengineering.com/articles/2005/03/flashover-and-backdraft-a-primer.html