Ik begin vandaag met een clichévraag: “hoe komt het dat zoveel mensen een hekel hebben aan moderne kunst?” (Dikwijls is de vraag een verzuchting: “hoe komt het toch…”.) Het antwoord is vaak al even clichématig: men denkt dat het publiek uitleg nodig heeft over moderne kunst. Beter kunstonderwijs! Dat lijkt me, eerlijk gezegd, vooral olie op het vuur gooien. Je zegt dan namelijk in feite tegen de criticus: “ik neem je kritiek niet serieus maar ben de beroerdste niet, ik zal je uitleggen waarom jij het verkeerd ziet”.
Die neerbuigendheid, dat onvermogen een zaak van twee kanten te bekijken, dát is wat mensen tot razernij brengt. Afgezien van dat ene kunstwerk dat ze lelijk vinden – ik heb wel eens geblogd over een Apeldoornse tankversperring en een opvallend tuinbeeld – hebben mensen helemaal niets tegen moderne kunst. Ze hebben wél een hekel aan het aplomb waarmee die aan de man wordt gebracht.
Neem de sculptuur “Rock Strangers” van Arne Quinze in Oostende. Die ziet er fleurig uit, maar de buurtbewoners zijn ontevreden. Inmiddels heeft de gemeente, zo meldt De Standaard, een rechtszaak aan de broek. Ik begon het stukje te lezen met de verwachting dat de klagers zeurpieten zouden zijn, maar toen las ik hun eigen verhaal:
We hebben ons steeds verzet tegen het kunstwerk en hebben daar dan ook contact met de stad over gehad. … We steunden petities, brachten de zaak op de wijkraad en kregen zelfs de toenmalige burgemeester over de vloer om te kijken hoe erg ons zicht belemmerd was.
Al heb je als burger de gegrondste bezwaren tegen een eenmaal genomen beslissing, je bent kansloos. Vanuit het perspectief van de bestuurder – die daarin overigens geen ongelijk heeft – is het namelijk de burger die zich irritant gedraagt. De bestuurder heeft verschillende belangen gewogen en uiteindelijk een besluit genomen, wetend dat niet iedereen er geheel tevreden over kan zijn maar erop vertrouwend dat mensen zullen respecteren dat dit, onder de omstandigheden, het beste besluit was. En dan is daar een burger die dat besluit niet accepteert en daarmee in feite ’s bestuurders competentie als beslisser in twijfel trekt. Alleen een bovenmenselijk integere bestuurder zal zo’n klacht serieus nemen willen en het is veel gebruikelijker dat de behandeling vanaf het begin niet is gericht op het oplossen van het probleem maar het wegwerken ervan. Zet de burger na een eerste tegenslag door, dan is het een hoofdpijndossier geworden en zal elke organisatie proberen de hete aardappel door te schuiven.
Kortom: als de gemeente een kunstwerk voor je huis wil plaatsen, dan is verzet futiel. En dat is, bij de kwade burger, olie op het vuur. Voortaan is hij alleen nog maar machteloos kwaad. Of hij spant een rechtszaak aan, zoals nu in Oostende. De kunstenaar maakt zich daar – zie het plaatje hierboven – vooral vrolijk over en geniet van de extra aandacht die hij krijgt:
Al die mensen die klagen over mijn kunstwerk wil ik bloemen sturen en uitgebreid bedanken. Zij geven zoveel aandacht aan het beeld: allemaal extra publiciteit.
Opnieuw olie op het vuur: dit zal mensen niet verzoenen met een beeld dat ze, door de slepende procedures, al hartstochtelijk haten. Dan schiet de kunstenaar nog een stropop omver:
Als de rechter zou beslissen om dit beeld te verwijderen, dan kunnen ze meteen alle kunst uit de openbare ruimte weghalen. Zo evolueer je naar een communistisch mode.
Overdrijven is ook een kunst. Je hebt, als kunstenaar, het volste recht je kunstwerken te verdedigen, maar je mág zindelijk redeneren: dat is namelijk gewoon een vorm van elementaire beschaving. Stropoppen omver schieten is een uiting van precies de onverschilligheid die mensen zo’n hekel doet hebben aan moderne kunst.
Resteert de vraag of “Rock Strangers” een geslaagd kunstwerk is. Hier zijn wat foto’s. Ik vind het wel vrolijk, maar ik hoef er niet elke dag naar te kijken en ik sluit helemaal niet uit dat het zoiets is als het museum in Groningen: vrijwel iedereen vindt die bonte kermis in eerste instantie leuk, maar het gaat vervelen. Ik ken diverse Groningers, maar slechts één vindt het gebouw niet saai.
Kunst maakt gevoelens los. Dat is goed, of het nu gaat om “Rock Strangers”, een tankversperring, een tuinbeeld, een muurschildering, muziek of architectuur. Maar juist het belang van kunst dwingt het openbaar bestuur tot de allerzorgvuldigste besluitvorming en ik geloof dat de burgemeester van Oostende, die de moeite nam bij de klagers op visite te gaan, zijn best heeft gedaan. Een kunstenaar echter die zich vrolijk maakt over degenen die zijn werk niet waarderen – met zulke vrienden heeft de moderne kunst geen vijanden meer nodig.
Mensen hebben geen hekel aan moderne kunst.
Dat klopt wel denk ik, maar wel aan ‘het gedoe’ eromheen, en de enorme prijzen die ervoor worden neergeteld. dat valt natuurlijk onder het kopje ‘wat de gek ervoor geeft’, maar persoonlijk zie ik een prijs liever weerspiegelen wat er voor vakmanschap in zit, en niet wat er voor hype aan hangt.
Nee, ik zou geen euro geven voor de mondriaanse vlakken.
Ik maak me niet druk over de vorm van het Groninger Museum, maar wel de inhoud: ze tonen nooit hun archeologische collectie en daarmee kun je dus nergens de vondsten uit de Groningse terpen zien (alleen een paar vitrines in Ezinge). Wat waarschijnlijk nog erger is: men heeft nooit de bedoeling gehad om e.e.a. te presenteren: het hele gebouw is vooral ingericht op kunst. Wel goede tentoonstellingen op dat vlak, dat wel.
Ik ben dat met je eens. In het Bonnefantenmuseum in Maastricht is hetzelfde gebeurd. In het Fries Museum heb ik een keer zelf het licht op de zaal met archeologie moeten aandoen.
Heerlijk die Duitse Landesmuseen, waar je gewoon lekker alles krijgt: van prehistorie tot hedendaagse kunst. Waarom dat in NL niet lukt: teveel kunsthistorici op directie/managementfuncties.
Ik heb dezelfde kritiek op het Zeeuws Museum in Middelburg. Het zit dan wel in een monumentaal oud (gedurende 7 jaar gerenoveerd) pand, maar alles wat niet modern is zit weggestopt in ontoegankelijke depots, terwijl de topstukken van de geschiedenis (Nehalennia) er zeer bekaaid afkomen. Jammer. Ik heb de indruk dat collecties vaker de smaak van de directeur weergeven dan de smaak van de gemiddelde bezoeker. Al zal dat laatste zich vanzelf oplossen als e gemiddelde bezoeker wegblijft.
Je raakt een open zenuw: juist dat museum heeft in de jaren 70 mijn passie voor geschiedenis opgewekt. Een paar jaar geleden bezocht ik het opnieuw en ook voor mij was het een teleurstellende ervaring. Ik ga hier alle pijnpunten niet opsommen, maar heel simpel: het verhaal van Zeeland wordt niet verteld (NIET!). Daar kun je allerlei museologische theoriën over ophangen, maar dat is toch de taak van zo’n museum? Meest bizarre was misschien wel, dat de middeleeuwse wenteltrappen niet meer in gebruik waren. Dat kon niet meer uit conservatiegronden. Vervolgens worden allerlei modern trappenhuizen ingebouwd, die de tentoonstellingsruimte beperken. Ondanks mijn wanhoop bleek ik in staat om e.e.a. diplomatiek te bespreken met het aanwezige personeel. Later ook in een mailwisseling met de museumdirecteur. Ze begrepen mijn kritiek helemaal en wezen ook naar de aanstichter van het onheil: de voorgaande museumdirecteur (ik noem geen naam), die later nog brokken zou maken als duo-directeur bij het Nationaal Historisch Museum. Een citaat uit zijn CV: Between 2002 and 2009, he was director of the Zeeuws Museum (www.zeeuwsmuseum.nl) in Middelburg. With his team, he renovated the museum building and reinvigorated its presentations. The Zeeuws Museum was awarded the prestigious Museum Prize by the Council of Europe in 2009.
Waar zo’n prijs in godensnaam op gebaseerd is? Ongetwijfeld een feestje voor the happy cultural few. Één woord intrigeert mij wel: “reinvigorated”. Nooit van gehoord. Het betekent: nieuwe impuls. Dat woord hadden ze als wachtwoord moeten gebruiken voor bezoekers. Als je het niet kent, kom je er niet in. Je zou toch maar teleurgesteld raken.
http://www.livius.org/museum/middelburg-zeeuws-museum/
We hebben dus allebei even vertwijfeld naar die glazen wand vol aardewerk staan kijken 😉
Mijn oprechte deelneming! Ik heb destijds na mijn bezoek (ik denk dat het 2007 geweest moet zijn, kort na de verbouwing) een klacht ingediend bij de leiding. Daarop ontving ik (heel netjes en onverwacht) een beleefde reactie, waarin men mijn problemen totaal niet begreep overigens. Dus die directeur is weg? En zo snel na de heropening al? De bezoekers zullen wel weggebleven zijn.
Met moderne kunst wordt meestal abstracte of naar abstractie neigende kunst bedoeld in tegenstelling tot harmonisch kunst. Harmonie past beter bij gevoelens van mooi, aantrekkelijk, invoelbaar. Ook in de natuur overheerst harmonie. Disharmonie ziet men eerder als wanorde. Toch laten bestuurders zich met gemak lovend uit over zulke moderne kunstvormen, ook als uit de bevolking vooral afwijzing komt. Zien we hier ook het politiek correcte denken verschijnen? Als het kunstwerk eenmaal door kunstcritici als mooi, gedurfd, innovatief is bestempeld, moet de bestuurder van goeden huize komen om het te durven afwijzen. De kracht van het polcor-denken verhindert hem dat meestal.
Mijn vader, zelf muziekkunstenaar, omschreef kunst als: “Kunst is alles wat je niet kan, want als je het kan is er geen kunst meer an”. Op het eerste gezicht wellicht lachwekkend of zelfs onnozel, maar het verklaart wel de reactie van veel mensen op moderne kunst. Een hoopje zand op een lege vloer strooien en daar een entreeprijs voor vragen leidt tot de reactie: “Dat kan mijn kleindochter van 4 ook”. Strikt genomen is dat juist en het ‘kunstwerk’ onderscheidt zich voor de beschouwer niet als zodanig. Voor museum De Wieger in mijn woonplaats Deurne staat een 3 m. hoge gebogen bruine sliert voor een brok badkamermuur,.De titel luidt “Rocking Mountains” Als je er een Deurnenaar naar vraagt haalt die zijn schouders op. Het heet in de wandelgangen de Drol van Deurne en niemand heeft er een boodschap aan. Waarschijnlijk zit er voor niemand een boodschap in. Elk willekeurig samenraapsel van vormen kan tegenwoordig een kunstwerk zijn, al ziet niemand er een gedachte achter. Gewone mensen eisen van een kunstwerk nog altijd dat er een zekere kunstvaardigheid achter zit, dat er moeite voor gedaan is en dat er een visie in schuilt die herkenbaar is.
Arne heeft het steeds over stedelijke omgevingen. Daarvan is hier geen sprake, Oostende is een kustplaatsje met wat hotels en woonblokken aan het strand. Zijn verhaal gaat hier niet op, temeer daar het aan de rand van eindeloze natuur staat. Het kan wel goed op het winderige plein op de Zuidas staan. Overigens heb ik geen associatie met ‘rocks’, eerder met stadszwerfvuil als melkpakken, chipszakken en papierproppen.
Arne Quinze: “A lot of cities around the globe look the same although they are located on different continents. You can still find identical buildings or the same streets. One can no longer detect any differences, people put up concrete walls around them. Building large-scaled installations makes people feel small as a human being. I hope that they start asking questions about what their function on this planet is. With my monumental sculptures I seek confrontation with my audience. I regard my work as a study about how I experience life and how people in general experience their lives.”
Overigens gaat wat je hier schrijft over de relatie tussen burger en door de overheid geplaatste kunst op voor alle objecten in de openbare ruimte. ‘De’ burger is het er nooit mee eens, en natuurlijk roepen de tegenstanders het hardst. Maar het komt er eigenlijk op neer dat het de meerderheid eigenlijk helemaal niets kan schelen.
De belangrijkste reden dat mensen protesteren tegen wat dan ook in de openbare ruimte is omdat zij er niet in gekend zijn. De tweede reden is omdat iets kleins wat zij willen wordt afgewezen omdat er geen geld voor is terwijl iets wat het openbare bestuur wil een onbeperkt budget lijkt te hebben.
Of het nou gaat om een kunstwerk, een fontein, een gedenksteen gaat of om parkeerautomaten of een opvanghuis, het vermeende en door de media en blogs gehypte ‘niet in onze achtertuin’ is in werkelijkheid een ‘niet door onze strot’.
En verder houden mensen wel van moderne kunst. Figuratieve kunst is in zolang het niet te ouderwets oogt en anders wordt gekozen voor abstracte kunst. Zolang het maar modern is. Reproducties van Van Gogh, Picasso of Matisse doen het beter dan die van Rembrandt. Tenminste, als je afgaat op wat mensen aan de muur hebben hangen.
Moderne kunst. Het onderwerp geeft mij twee uitspraken in, die ik met enige regelmaat aanhaal. Van de dichter Jacques Bloem: “Elke verandering is een verslechtering, zelfs als het een verbetering is”. En van de anarchistisch socialist Anton Constandse: “Op de plek van de intellectuele voorhoede, verzamelt men geen meerderheid”.
Soms wordt me gevraagd een en ander nader te verklaren. Vooruit dan.
Bij de uitspraak van Bloem, moet je bedenken dat mensen op verschillende niveaus kunnen denken. En op het ene niveau – dat verwijst naar behoudendheid, conservatisme – is een verandering slecht, maar op het andere kan een nieuwe ontwikkeling verwijzen naar nieuwsgierigheid, durf, vooruitgang. En daarover kan dezelfde mens allebei beschikken.
Constandse meende dat de intellectuele vooruitgang niet door de massa in gang wordt gezet, maar door een klein groepje enthousiaste vrijdenkers, die – soms, vaak ? – de massa meetrekken.
Als men wel eens op een vernissage is geweest, weet men ook waarom zo veel “gewone” mensen een hekel hebben aan moderne kunst. De laatste waar ik was, ging ik toevallig mee met een gids die uitleg gaf over de kunstenaar. De uitleg werd totaal “overblaat” door zuipende& vretende kunstfreaks en hun snobistische aanhang die elkaar allemaal kenden. Voor de daar hangende kunstwerken hadden ze uiteraard geen oog.
volgens van dale, 2e definitie:
het vermogen om schoonheid te scheppen en esthetisch genot op te wekken – See more at: http://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/betekenis/nederlands/kunst#.VpaVN4-cEdk
Dus blijkbaar is de functie van kunst esthetisch genot op te wekken en schoonheid te scheppen. Zeer subjectief en persoonlijk. Maar biedt het deze ervaring niet aan de inwoners van een gemeente, dan mag men terecht af vragen of dit wel zo’n goed idee is denk ik. Daarnaast zijn denk ik de kosten vaak een doorn in het oog van de bevolking, alhoewel ik hier minder moeite mee heb als ik het afzet tegen de kosten van het plaatsen van bijv. een simpele drempel.
Ik beken eerlijk de eerste reactie van de kunstenaar wel te waarderen, maar ik woon er dan ook niet, het is waar wat hij zegt, en hij zegt niets over wat hij van hun mening vindt. Ik vind het flauw om hem verantwoordelijk te stellen voor het imago van moderne kunst, maar snap de reactie wel, gezien zijn tweede reactie. En als ik op dit kunstwerk zoek op Flickr, een foto site, zie ik dat meer dan voldoende fotografen dit in ieder geval esthetisch kunnen waarderen, en ik zou het zelf ook graag een keer fotograferen, ik vind dit rood wel gaaf met die rauwe vormen, en ook mooi in de ruimte op boulevard.
Of mensen moderne kunst haten of niet, ik vind het zoiets als het wel of niet houden van boeken, ik lees graag, maar er zijn meer dan voldoende boeken die ik nooit zou willen lezen 😉
Ter illustratie; Der Bogen van Armando in Amstelveen ( zie dichtbij.nl amstelveen der bogen)
De neiging om voor elke gebeurtenis of dode bekende een plastiek te plaatsen of een plaquette bij bomen in het trottoir te leggen is educatief bedoeld, je steekt ’s wat op onderweg. Het is niet echt nodig, een kunstwerk ook niet. Humor wel dus een combi van kunst en humor kan een plaats opvrolijken. Een grap is maar tijdelijk grappig en als men monumentale kunst regelmatig zou vervangen, zakt de prijs misschien ook.
Er zijn natuurlijk meer Fransen op de wereld, ik ga verder als FransL.
Wat ik eerder heb aangegeven is dat ik twijfel aan de integriteit van de kunstenaar. De hele website van Arne staat vol over de betonnen gevelwanden in de stad die hij laat communiceren met zijn werken. In Oostende is er sprake van een gigantische gevelwand, maar met daar tegenover een eindeloze platheid. Alleen vanaf de waterrand kan interactie van kunstwerk en gevel verwacht worden. De bewoners van de duivenhokken kunnen dat niet ervaren. En zijn dus terecht tegen. De kunstenaar had de opdracht moeten teruggeven of een passend werk maken. De bestuurders hadden hem niet mogen uitnodigen. De rode elementen heeft hij op meerdere plekken in een stedelijke omgeving geplaatst, deze had hij nog liggen en omzet is omzet.