Over de limes heb ik nogal gemengde gevoelens. Ik herken enerzijds het belang ervan maar zie anderzijds de schijn van een politiek project, waarin een nationaal verleden wordt ingeruild voor een pan-Europees verleden dat in Nederland nergens zichtbaar is en nooit betekenis had. Dat valt op te lossen door uit te leggen waarom de limes een betere “kapstok” is om ons antieke verleden aan op te hangen dan onze traditionele visie op het verleden, waarin de Bataafse Opstand en de Franken centraal stonden, maar de projectorganisaties hebben dat tot nu toe nagelaten. De limes is daardoor als een geschiedenis van Nederland tussen 1780 en 1830 waarin de Fransen centraal staan en niet Van der Capellen tot den Pol, Daendels, Van Hogendorp en Willem I: een Nederlandse geschiedenis zonder Nederlanders.
Lange tijd zou ik ook hebben genoemd dat de Romeinse rijksgrens, alle publiciteit ten spijt, uitsluitend naamsbekendheid heeft maar niet werkelijk leeft. Het project is top-down geparachuteerd en heeft vooral te maken met de Monumentenwet en de vijftig vensters van de historische canon. De mensen ervaren het niet als hun eigen verleden. Ik heb weleens verteld dat ik, midden tijdens de vorige Romeinenweek (een project in het kader van de limes), met iemand mailde die blij was dat er, dankzij In moerassen en donkere wouden, eindelijk weer ’ns wat met Nederland in de Romeinse tijd werd gedaan. Dat de Romeinenweek precies daarover gaat, was domweg niet aangekomen bij mijn correspondent. De informatie over de limes staat – zo heb ik althans het idee – teveel los van andere, meer doorleefde informatie over de Oudheid. Er is beslist te weinig gedaan om het conglomeraat van informatie om te vormen tot één, overtuigend, samenhangend en levensvatbaar geheel.
Maar misschien heeft de limes meer draagvlak dan ik dacht. Ik heb me laten vertellen dat er in de Utrechtse stadswijk Leidsche Rijn wel degelijk bottom-up-initiatieven zijn van bewoners die de nieuwe stadswijk een eigen smoel willen geven en daarbij het feit aangrijpen dat ze is gebouwd op Romeinse grond. Er is nu ook een leuk initiatief van de Heidemij – die tegenwoordig KNHM schijnt te heten – dat “Mijn limes” heet. Mensen als u en ik kunnen een voorstel indienen voor een klein limes-gerelateerd project, en van de verschillende voorgestelde projecten zal er een door de Heidemij worden gesubsidieerd. Zoals dat gaat, moet daarover worden gestemd.
Er zijn diverse leuke ideeën. Sommige vallen in de categorie voorlichting: visualisaties in Woerden, een plan om de limes beter zichtbaar te maken, een promotiefilm voor Matilo ofwel Romeins Leiden, een gedenksteen in Herwen. Weinig mis mee. Het project dat ik echter het sympathiekst vind, heet “Lekkers langs de limes”. Het idee is briljant omdat het groter is dan de limes zelf.
Verschillende instellingen voor mensen met verstandelijke beperkingen hebben een eigen bakkerij, waar ze deegwaren maken voor de verkoop in een eigen winkel. Zou het niet aardig zijn om die instellingen – voor zover gelegen langs de Rijn – koekjes te laten maken met een limes-motief? Die instellingen verdienen zo wat geld, de mensen met verstandelijke beperkingen winnen zo zelfrespect en tegelijk herinneren ze de mensen er zo aan waar de limes lag. Het koekje dat hierboven is afgebeeld, in de vorm van een Romeins schrijftablet, dat is toch domweg geniaal? Het is bovendien een multiplier: mensen vragen hun gastheer/vrouw wat van koekjes er in de trommel zitten en krijgen te horen wat de limes is.
Oké, met koekjes leggen we niet uit waarom de limes een betere manier is om naar het verleden te kijken, maar we zullen moeten beginnen de mensen nieuwsgierig te maken. Daar wordt al veel aan gedaan, maar dit project vind ik zelf het creatiefst.
U kunt uw stem hier uitbrengen. Mijn stemadvies is natuurlijk niet bindend maar neem in elk geval even een kijkje en constateer, net als ik, dat de limes méér leeft dan in elk geval ik vermoedde.
Het koekje in de foto op de site waar je naar verwijst herken ik als het bord van het Molenspel. Klaarblijkelijk ook al gespeeld door de Romeinen?
Ja, dat klopt.