Ik ben geen bibliofiel. Van een boek heb ik de informatie nodig, meer niet. Zo’n vierduizend boeken bezit ik momenteel als PDF: niet ideaal, maar de papieren stofvangers konden tenminste het huis uit. Behalve dat ze geen stof aantrekken, hebben digitale bestanden het voordeel dat je snel kunt zoeken op welke plaatsen een bepaald woord is gebruikt. Dit is geen substituut voor een echt register, maar gelukkig kan ook het nawerk van een papieren boek worden gescand. Voor mij zijn digitale boeken, zoals de duizenden op de website van de Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren, een uitkomst.
De laatste keer dat ik over de website van de DBNL surfte, was om te zoeken naar een parallel voor iets wat Herodotos vertelt in zijn Historiën. Volgens de oud-Griekse onderzoeker was Ekbatana, het huidige Hamadan in het westen van Iran, ooit omgeven geweest door zeven stadsmuren, die zo waren gebouwd dat als je van poort naar poort naar binnen ging, elke muur uitstak boven de vorige.
Ik wist zeker dat ik dit motief eerder was tegengekomen, maar waar? Ik dacht aan de Ferguut, dat prachtige Middelnederlandse gedicht over een onhandige aspirant-ridder. De zoekfunctie “seven” in de PDF op de DBNL-site bracht me niet verder, maar leidde me wel langs de herinnering aan de boerenpummel die in de regen probeert te schuilen onder zijn lans en die – veel erger – op het moment dat een jonkvrouw hem bekent dat ze haar hart heeft verloren, niets beters weet te antwoorden dan “Houdi u spel, Joncfrouwe? In sach u herte nie”.
Aangenaam om weer te lezen, vanzelfsprekend, maar het leek erop dat ik me een andere tekst herinnerde. In een papieren bibliotheek zou ik me tot wanhoop gedreven hebben gevoeld. In de DBNL is het echter mogelijk digitaal te zoeken op periode: eerst de Middelnederlandse literatuur, en die vervolgens chronologisch geordend. Zelfs al staat het Middelnederlandse materiaal in de meeste bibliotheken in dezelfde kast, zo makkelijk zoeken als in de DBNL is er niet bij. Desondanks vond ik dit keer niet meteen wat ik nodig had.
Dat kwam vooral door wat ik wél vond, want de DBNL is een dooltuin vol leuke ontdekkingen. Zo waren daar de preken van Brugman: nog nooit iets van gelezen, dus toch eens zien wat hij in 1459 over de Drie-eenheid vertelde aan de nonnen van het Haagse Elisabethsklooster. Ik beken dat het me niet uitnodigde veel meer te lezen. Even verderop: T bouck van wondre, een traktaat over verfstoffen. Was zo’n boek in modern Nederlands geschreven geweest, ik zou het hebben laten liggen, maar nu las ik toch het een en ander over meekrap. Nog wat verder vond ik de Sint-Servaeslegende van Hendrik van Veldeke, die in zoverre niet volkomen onbekend voor me was dat ik wist dat het standbeeld van de dichter staat in Maastricht. Uiteindelijk bracht de catalogus me bij de Walewein van Penninc en Vostaert. Bingo. Een stad met tien opeenvolgende poorten, ik doe ’t ermee.
Dat ik hier wat Middelnederlandse boeken noem, is niet alleen omdat het mijn laatste speurtocht was, maar ook omdat ik denk te herkennen welk probleem de digitale bibliothecarissen hebben moeten overwinnen. Ik plaats zelf namelijk ook wel eens bizarre teksten online, zoals Babylonische kronieken uit de hellenistische tijd. Mijn grootste frustratie daarbij is dat ik niet kan terugvallen op de bestaande spellingscorrectieprogrammatuur. Scannen is onmogelijk, correctie geestdodend. Het materiaal van de DBNL oogt echter foutloos en dat vervult mij met diepe, diepe bewondering.
[Ik ben te druk om nieuwe dingen te schrijven voor deze blog, dus ik recycle nog een oud stuk uit 2011, dat ooit stond op de website van de Athenaeumboekhandel en – u raadt dit nooit – de DBNL. Overigens ben ik in Den Haag nog eens gewandeld langs de plek waar het Elisabethsklooster heeft gestaan, dus helemáál vruchteloos is mijn kennismaking met Brugman niet geweest.]
De DBNL is gewéldig, ze hebben daar echt alles…
In fictie hebben de zeven stadsmuren duidelijk sporen achter gelaten:
“…Minas Tirith was built culminating in the Citadel at the summit. Each of the seven levels stood 100 ft (30 m) higher than the one below it, each surrounded by a white wall, with the exception of the wall of the First Circle, which was black.”
O wat leuk. Die was ik helemaal vergeten!
Hoewel ik je standpunt over papieren boeken niet deel (ik ben juist dol op papieren boeken), ben ik het wél met je eens wat betreft de DBNL: wat is dat een fantastische site!
Ook mooi dat ze steeds meer boeken als epub uitgeven.