Mijn goede vriend Richard blogde gisteren over het wonderlijke verschijnsel dat de laatste zoveel mensen bij verkiezingen tegen hun eigen belang stemmen. In Egypte
koos de helft van de bevolking een moslimbroeder die prompt op allerlei manieren de absolute macht naar zich toe begon te trekken. De andere helft schrok zich rot en was dolgelukkig toen een jaar later het leger de macht overnam.
Turkije, de Brexit en Donald Trump komen ook langs in Richards stukje en we zouden kunnen toevoegen dat Griekenland een redelijke deal voor zijn schulden afwees om een slechtere te krijgen. Richard vat samen:
Aan de ene kant staat oliedom stemvee dat zijn vooroordelen liever door charlatans krijgt voorgekauwd dan dat ze de moeite nemen om zelf na te denken, of zich zelfs maar correct te laten voorlichten. Aan de andere kant staan politici die democratie uitsluitend zien als de voortzetting van machtswellust met andere middelen.
Tot de vele aardige eigenschappen van Richard behoort dat je het oneens kunt zijn zonder dat je een kras maakt op de vriendschap. Zoals vandaag. Ik vermoed namelijk dat de aanhang van Morsi, Erdogan, Tsipras, Johnson en Farage, Trump of Wilders niet oliedom is maar gewoon ontzettend kwaad. Volgens mij zit daar een element van hoop in en daarom kan ik Richards twijfel aan het democratische systeem niet delen.
Het is namelijk de woede van mensen die bepaalde waarden delen. Het valt niet zo op, want alleen slecht nieuws is nieuws, maar de meeste mensen zijn er nog altijd van overtuigd dat eerlijkheid moet lonen, dat andere mensen recht hebben op respect, dat misdaad moet worden bestraft, dat niemand als enige de waarheid in pacht heeft, dat een land zichzelf mag verdedigen, dat toezeggingen dienen te worden nagekomen en dat je jezelf niet moet bevoordelen ten koste van anderen.
Het zijn allemaal zaken waaruit de erkenning spreekt dat we bij elkaar horen en de huidige woede richt zich op een elite – ik gebruik het woord met de nodige slagen om de arm – die de gemeenschap niet langer dient. Een woede die al oud is. Het is bijvoorbeeld de woede op de Nederlandse politici die, ofschoon de Europese Centrale Bank in Amsterdam gevestigd kon worden en er honderden banen geschapen konden worden, het belangrijker vonden dat een van hen, Wim Duisenberg, een baan kreeg als eerste voorzitter van die instelling.
Het is ook woede op financiële goeroes die aan de politici die de rijken rijker wilden maken legitimiteit verleenden door te beweren dat iedereen er zo uiteindelijk op vooruit zou gaan. Het is woede op de wetenschappers die de lengte van hun publicatielijst belangrijker vinden dan dat hun inzichten de samenleving bereiken. En het is woede op kunstenaars die zichzelf belangrijker vinden dan de mensen die gedwongen uitzien op iets dat ze lelijk vinden.
De kwade burger herinnert momenteel de politici, wetenschappers, bankiers en kunstenaars eraan dat er een gemeenschap bestaat. Hij wil dat er een einde komt aan een systeem dat tussen mens en medemens geen andere band erkent dan het naakte eigenbelang. Wat we zien is geen “oliedom stemvee” maar een gemeenschap die onbeholpen haar waarden verdedigt tegen de neoliberalen en hun politieke, academische, financiële en artistieke voetvolk.
Onbeholpen ja, want of het verstandig is die kernwaarden te verdedigen door populisten op het schild te heffen, staat te bezien. Nu er gehakt lijkt te gaan worden zullen er spaanders vallen, en die kunnen groter zijn dan we prettig vinden. Ik deel de bezorgdheid en kan er nog wat andere zorgen aan toevoegen (de xenofobe arbeidsmarkt, de zelfmoord van de humaniora – u kent mijn stokpaardjes).
Tegelijk denk ik dat we onszelf niet nodeloos bang moeten maken. Erdogan, Trump, Farage en Wilders zijn de vier ruiters van de apocalyps niet. Het is immers niet voor het eerst dat we een crisis doormaken. Ik ben – opa spreekt – oud genoeg om de Duitse Herfst, de Amsterdamse stadsoorlog en de veronderstelde golf van “zinloos geweld” midden jaren negentig te herinneren en elke keer bleek de paniek én overdreven én een uiting van maatschappelijke betrokkenheid. Ik denk bovendien dat onze samenleving beschikt over een enorm potentieel aan hoogopgeleide, welwillende, eerlijke, respectvolle, fatsoenlijke en energieke mensen die een betere toekomst kunnen vormen.
Om zeer persoonlijk af te ronden: in mijn vriendenkring hebben de laatste jaren verschillende mensen kinderen gekregen. Ik kan me voorstellen dat moeders en vaders bezorgd zijn over wat de toekomst zal brengen voor hun zoons en dochters, maar ik denk dat we er wel een béétje vertrouwen in mogen hebben.
“Ik kan me voorstellen dat ….. bezorgd zijn over wat de toekomst zal brengen …, maar ik denk dat we er wel een béétje vertrouwen in mogen hebben.”
Dat DENK denk je maar gebaseerd op wat? In je stukje geef jij geen redenen voor dit optimisme.
Ik heb enorm vertrouwen in de redelijke mensen, die je nooit hoort maar die de overdonderende meerderheid vormen. Mensen zoals de dame met wie ik laatst laat in de avond op station Barneveld stond: we vonden een sleutelbos die iemand was verloren, konden niemand op het station vinden om die sleutels aan te geven, zagen in de trein geen conducteur en uiteindelijk heeft die dame wat moeite gedaan om het gevonden voorwerp af te geven in Amersfoort, met uitleg over de vindplaats.
Nederland zit vol van dit soort welwillende, eerlijke, respectvolle, fatsoenlijke en energieke mensen. Onze welvaart en ons opleidingspeil zijn nog altijd bovengemiddeld hoog. Als er een samenleving is die de problemen (die ik niet ontken) kan aanpakken, dan is het de onze.
“Ik heb enorm vertrouwen ….”
Ik niet. Ik heb tussen 1993 en 2000, toen ik nog in Nld. woonde, nogal wat van die zogenaamd redelijke mensen gesproken. Vervolgens leerde ik van de psychologie dat mensen helemaal niet redelijk zijn. Toen ik tenslotte de islamofobe columns van Pim Fortuyn las in Elsevier concludeerde ik dat in Nld. de tijd rijp was voor een volksmenner, enkele jaren voordat ik de naam Wilders tegenkwam.
Dat droeg bij aan mijn beslissing om te vertrekken.
Mensen zijn tegenstrijdige wezens (alweer: dat is wat de psychologie ons leert). Het is heel goed mogelijk (het tegendeel evenzeer) dat die welwillende, eerlijke, respectvolle, fatsoenlijke en energie mensen zoals jouw dame er volstrekt onredelijke overtuigingen op na houdt jegens andere bevolkingsgroepen. Je voorbeeld zegt precies niets. Er is geen verband.
Dat dacht ik ook. Ik ken mensen die overlopen van fatsoen als het gaat om een verloren sleutelbos, maar dat belet hen niet om de meest xenofobe en anti-sociale standpunten te verkondigen.
Jullie hebben een punt, maar ik heb ook de indruk dat je mensen met heftige standpunten altijd in een rustig gesprek kunt overtuigen. Wat lijkt te veranderen, is de bereidheid samen aan tafel te gaan zitten en dingen uit te praten.
Dat lukt soms, in een rustig gesprek, die ervaring heb ik ook wel. Moet dan moet men wel willen luisteren en dat is wel eens een probleem. En zelfs als je denkt dat je je gesprekspartner hebt overtuigd dan hoeft er vervolgens toch niet veel te gebeuren of men slaat terug om. Tegen de angst en haat na een terroristische aanslag o.i.d. kan je met redelijkheid al helemaal niets meer doen. Dat helpt dan gewoon niet meer.
Er is een flink aantal mensen waarmee ik om deze reden niet zo nodig meer contact hoef te hebben. Niet meer te redden.
Ik denk dat je gelijk hebt. Ik kijk dan naar de redelijkheid van Pechtold en zijn kiezers, maar dat zijn niet de mensen die hun wijken hebben vol zien stromen met > 50% allochtonen. Het is ook de redelijkheid van een voormalig GL coryfee, die haar kinderen van een zwarte basisschool afhaalde. Het gaat meestal dan maar om redelijkheid binnen de eigen groepering, hoe graag je het ook anders ziet. Zulke tegenstrijdigheden zullen denk ik bij iedereen te vinden zijn, want een mens is geen redelijk wezen.
Angst.
Volgens mij zijn de mensen in eerste instantie bang. Angst over alles dat op losse schroeven lijkt te staan. Religie, economie, pensioen, cultuur, natuur. Alles waarvan ze vroeger dachten dat het alleen maar beter zou worden (was toch zo sinds de jaren 50?).
En boos.
“de meeste mensen zijn er nog altijd van overtuigd dat eerlijkheid moet lonen, dat andere mensen recht hebben op respect, dat misdaad moet worden bestraft, dat niemand als enige de waarheid in pacht heeft, dat een land zichzelf mag verdedigen, dat toezeggingen dienen te worden nagekomen en dat je jezelf niet moet bevoordelen ten koste van anderen.”
Ken je B.O.O.S. nog? Volgens mij is het eerder dát! Aanstellerig gejengel. Dat mensen recht hebben op respect – da’s een goeie! Want deze generatie geeft niemand respect. Niet op straat, niet op social media, nergens. En de waarheid in pacht hebben ze allemaal – jouw inbreng is ‘ook maar een mening’, toch? ook al ben je professor met 20 jaar ervaring.
We staan op een waterscheiding. Ik kan mij voorstellen dat deze tijden, net als de jaren 30 van de vorige eeuw, in een nachtmerrie kunnen gaan eindigen. Of niet, omdat we nu de juiste keuze maken met die nachtmerrie in ons achterhoofd. ik weet het niet, mijn profetische gaven zijn niet echt veel waard. Het is tenslotte ook maar een mening.
Over aanstellerig gejengel zal ik het morgen of overmorgen hebben. 😉 Maar respect is er volop in de samenleving, al denk ik wel dat er een bepaalde assertiviteit aan het ontstaan is die sommige, wat rustigere mensen, in de problemen kan brengen.
Voor mij en mijn toenmalige echtgenote begon de nachtmerrie al in de jaren 90 van de vorige eeuw. Oh, het stelde niets voor vergeleken met Duitsland jaren 1930 en het was gemakkelijk er aan te ontsnappen. De boosheid, de angst en niet te vergeten het tribalisme (wij tegen zij denken) nam ik toen al waar.
“Yes we can” ; “Wir schaffen das”. Ik hoop enorm dat zij gelijk krijgen. Niks “elite” met de onaangename bijklank, maar elite zoals de elite moet zijn, mensen met het hart op de goede plek. Ik wou erg dat ik je optimisme kon delen.
Ik ook. Hoewel ik uitgesproken links-radicaal ben vind ik mijn bondgenoten steeds willekeuriger verspreid over de traditionele politieke partijen. Merkel is toppie.
Obama heeft met zijn ‘Yes, we can’ in die bijna 8 jaar dat hij nu president is, niets voor elkaar gekregen! De rijker rijker, de armen armer. En de zwarten worden nog steeds gediscrimineerd door het blanke gezag.
Het ‘Wir schaffen das’ van Merkel vind ik sympathiek maar een beetje naïef. Het zijn teveel mensen die in te korte tijd een plek moeten zien te vinden in een hun vreemde cultuur, een huis en een baan….
“de meeste mensen zijn er nog altijd van overtuigd dat …..”
Dat waren ze in Duitsland 1933 ongetwijfeld ook. Of Turkije 2016. Zoals ik het stuk van Richard Kroes opvat is het niet de twijfel aan democratie als minst slechte regeringsvorm (hij haalt nadrukkelijk Churchill aan) maar de twijfel of dat wel goed genoeg is die hem zorgen baart. En daarmee is hij niet de eerste.
De polarisering is ook waanzinnig. In Antwerpen is al een tijdje de burgerbeweging Ringland actief, die streeft naar een volledige overkapping van de Antwerpse ring. Hoewel Ringland liefst politiek neutraal wil zijn en liever feitelijk dan emotioneel wil communiceren (een valkuil voor vele actiegroepen), ontstaan toch twee kampen en hun bijhorende karikatuur: de linkse en in het centrum wonende bakfietsfamilie en de rechtse, auto-rijdende stadsrandbewoner.
Nuance is ver zoek: je hoort als Groen-kiezer tegen de Antwerpse luchthaven te zijn (want die is er alleen voor de rijken), en als N-VA-kiezer tegen Ringland, want dat is iets van de sossen.
Het gaat wel op en neer hè? Vorige week was The Donald nog de Wiederchrist, vandaag is hij niet eens meer een van de Four Horsemen (klinkt beter in Engels)☺
Ja, daar moest ik zelf ook aan denken, maar misschien is het niet zo inconsistent als het lijkt. Ik beschouw een president Trump als een catastrofe. Dat wordt echt een nucleaire oorlog. Ik denk tegelijk dat die apocalyps te vermijden valt. Daar heb ik ook wel vertrouwen in, al beken ik dat ik niet uitsluit dat bijv. Wikileaks nog iets publiceert dat Clinton onverkiesbaar maakt, waarna Trump bijna “by default” president wordt. Elke ervaren bestuurder heeft lijken in de kast.
Wel, ik zit ook niet op Trump te wachten, maar om nu al te denken dat hij hoe dan ook tot de Grote Boem gaat leiden…
Laat me je naar de site van Amerika-man Frans Verhagen linken http://www.meiguo.nl/cms/news.php
Die heeft er wel kijk op, denk ik. Misschien kan je hem mailen over je grote zorgen over Trump en de Rode Knop. Verhagen denkt niet over Trump in een apocalyptisch kader.
Tja, het is maar één stukje, maar een Amerika-man die er niet van op de hoogte is dat volgens alle Amerikaanse polls Sanders een grotere overwinning zou behalen dan Clinto en in plaats daarvan meent dat hij kansloos zou zijn want 74 lijkt me niet direct kijk te hebben.
De anti-democratie viert hoogtij onder intellectuelen nu de democratie kiest voor Trump, Poetin, Erdogan en consoorten.
Het antwoord is echter niet minder maar meer democratie, waarbij democratie meer betekent dan om de zoveel jaar je stem geven aan iemand die in het openbaar welluidende standpunten verkondigt en geen blond toupetje draagt. Dat verwijt ik de elite: dat zij sterk vasthoudt aan een wereldbeeld en zich weinig rekenschap geeft van oorzaak en gevolg. “Het zou toch beter zijn als …” Jazeker, dat zou beter zijn, maar hoe geraken we daar zonder de democratie en andere verworvenheden van het moderne denken op te geven?
Democratie betekent bijvoorbeeld ook: de voorwaarden scheppen voor een hygiënisch publiek debat, voor een cultuur van verantwoordelijkheid en zelfs bindende volksraadpleging.
Het is uitgerekende de tendens om alles maar over te laten aan een alwetende overheid, met alwetende politici, die het wel even zullen fiksen in naam van het domme kiesvee, die dat kiesvee in de armen heeft gedreven van volksmenners als voormelde.
Ik heb trouwens weinig empirische bewijslast voor de stelling dat intellectuelen politiek helderder denken dan volksmensen. Eén van de grote voordelen die volksmensen bijvoorbeeld hebben is dat zij de wereld zien zoals hij is en niet zoals hij zou moeten zijn.
‘De’ democratie kiest ineens allemaal engerds – want Poetin’s en Erdogan’s?
Het gaat wel erg ver om die twee als voornaamste voorbeelden te zien van vermeend falen van ‘de’ democratie – die van ‘ons’. Bedenk dat beiden thans de presidenten zijn van respectievelijk Rusland en Turkije, landen die bepaald geen voorbeelden zijn van functionerende democratische stelsels in ‘onze’ zin van het woord. Rusland in de huidige vorm komt voort uit de Sovjet-Unie, er valt veel op af te dingen in hoeverre Rusland onder Jeltsin al een moderne democratie was. Turkije beweegt zich al sinds 1923 tussen autoritair of meer ‘democratisch’ bestuur, Erdogan is in dat opzicht de meest recente versie van slingerbewegingen. Ook in de ‘democratische’ perioden gedroeg de overheid zich in Turkije veel meer autoritair dan in West-Europa.
Dat Poetin en Erdogan een reputatie als ‘democratische dictators’ genieten is aan de ene kant sneu voor de reputatie van de idee Democratie. Aan de andere kant, ze proberen zich wel te legitimeren met democratische vormen, voor zolang het duurt wellicht, maar nu nog wel.
Eens met de analyse van Ben Spaans. Mijn toevoeging: democratie houdt meer in dan het eens in de 4 jaar verkiezingen voor potentaat en aanhang.
Het einde der tijden is al sinds het begin der tijden nabij … Dat is vandaag niet anders, en apocalyptische roepers krijgen inderdaad veel plek. Ik vind het net erg interessant om te zien hoe dat uitpakt in Amerika, nu de twee kampen zich daar op profileren, in plaats van op twee concurrerende, positief geïnspireerde wereldbeelden.
Overigens – in Antwerpen werken Ringland en het NVA stadsbestuur nu samen.
Dit is op Kattukse Vrienden voor Israël herblogd.
Dit is op DE WERELD VAN JAN JAAP herblogd.