Ik schreef eergisteren dat ik wat moeite heb met het pessimisme waarin we ons lijken te wentelen. Niet dat ik niet bezorgd zou zijn om het nieuws: de verkiezingen in de Verenigde Staten, aanslagen, de aanhoudende reeks klimaatrecords, de burgeroorlog in Syrië en Irak, de vluchtelingenstroom, de coup en contracoup in Turkije, de ongelijke wijze waarop mensen profiteren van de globalisering en dan vergeet ik nog het een en ander. Een van mijn vrienden, Jehova’s Getuige, herkent de tekenen van de Eindtijd en er zijn momenten waarop ik ernaar neig hem gelijk te geven.
Tegelijkertijd, zo schreef ik dus, zijn wij de rijkste generatie aller tijden en zijn we hoger opgeleid dan ooit – en dat geldt voor Nederland, voor de westerse wereld én wereldwijd. Ik wil daarnaast enig vertrouwen hebben in de meerderheid van de mensen, die probeert in een wonderlijke tijd een beetje menselijk met elkaar om te gaan. Als er één samenleving is die de huidige problemen zou moeten kunnen beheersen, dan is dat de onze.
Toch lijkt er iets veranderd te zijn en ik vermoed dat ik weet wat: in De klad in de klassieken heb ik het “informatieverzuiling” genoemd. Al voor de doorbraak van het internet beschikten we over meer informatie dan we konden verwerken en we moeten daarom selecteren. Van passieve nieuwsconsumenten zijn we actieve schifters geworden: uit het nieuws nemen we datgene aan dat we kunnen gebruiken. We krijgen daardoor alleen informatie die ons bevalt en die tendens wordt versterkt door de gepersonaliseerde zoekresultaten van bijvoorbeeld Google en de mogelijkheid in de sociale media mensen te blokkeren.
Zodoende versterken we ons steeds verder in ons al ons bestaande wereldbeeld en omdat we zo ontzettend gelijk hebben, stoort het ons – althans meer dan vroeger – dat anderen er anders over blijken te denken. Mij viel destijds op hoe in de Zwarte Piet-discussie elke zinvolle uitwisseling van argumenten werd geblokkeerd door de stelling dat Zwarte Piet racisme is, waarop alleen gereageerd werd met “het is geen racisme”, zodat een onprettig welles/nietes-spelletje begon. Als men zou hebben gezegd dat men iets als racisme ervaart, was aangegeven dat je erkent dat anderen er anders over kunnen denken en hadden twee partijen zich kunnen inleven in elkaars gevoeligheden. C’est le ton qui fait la musique, inderdaad.
Ik koos in De klad in de klassieken voor het beeld van verzuiling van informatie omdat er inderdaad een soort verzuiling bestaat: er zijn groepen ontstaan die zich definiëren aan de hand van gedeelde informatie en gedeelde interpretatie van die gegevens. Ik heb professioneel nogal eens te maken met afrocentristen, Jezusmythicisten en Iraanse nationalisten: groepen met eigen online-discussiefora, waar ze vinden wat ze nodig hebben en immuun zijn voor afwijkende informatie. Het verontrustende is dat ze vrij ver gaan om andersdenkenden het zwijgen op te leggen: ik had bijvoorbeeld een tijdje een soort stalker die elke maand rond de achtste mijn opdrachtgevers of vrienden benaderde om me in diskrediet te brengen. Het stond blijkbaar gewoon op de kalender.
Treiteren is dan ook een logische vervolgstap: als we zo ontzettend gelijk hebben en als anderen desondanks niet naar dat enorme gelijk luisteren, wordt intimidatie een toegestane tactiek. Wie niet horen wil, moet maar voelen. Een recent voorbeeld: een aangifte tegen de VPRO omdat die een interview uitzendt met Abou Jahjah, die vanavond bij “Zomergasten” zit tegenover Thomas Erdbrink.
Ik heb het bericht over de aangifte verbijsterd gelezen. Mij leek het namelijk een vooral interessant interview te worden, waarin Abou Jahjah zijn droom mocht schetsen van een samenleving waarin meer ruimte is voor minderheden (wat de facto óók neerkomt op ruimte voor minderheden die zich religieus definiëren). Dat is een boodschap waarvoor de Nederlandse media zich geregeld afsluiten. Ik kon me ook voorstellen dat Erdbrink, die woont in een islamitische republiek, Abou Jahjah kon confronteren met enkele feiten die hem uit die droom zouden helpen. In het bewustzijn dat ik over Abou Jahjah wat vooringenomen ben, ben ik het eens met wat Max Pam gisteren in De Volkskrant schreef:
Juist van een dwaallicht wil je weten wat hij te beweren heeft. Joodse actiegroepen die van te voren aangifte deden, hebben helaas weinig begrepen van de vrijheid van meningsuiting.
De aangifte is geen unicum. Er lopen meer van dit soort rechtszaken, waarin mensen willen afdwingen dat ze niet naar een ander hoeven luisteren. Het recept uit de wetenschapsvoorlichting – leg uit hoe je aan je informatie komt – zou wel eens nuttiger kunnen zijn voor het maatschappelijk debat dan dit soort intimidatiepogingen.
Bij de aanklacht tegen Abou Jahjah gaat het vooral om de context: een podium bij ‘Zomergasten’ is veel te veel eer voor een dergelijke radicale islamist en geeft hem bovendien een zweem van redelijkheid plus het misverstand dat zijn opvattingen als normaal kunnen worden bestempeld. Ik zou het verder prima vinden als Abou Jahjah in een willekeurig TV-programma geïnterviewd zou worden; natuurlijk mag een dergelijke stem in een democratische context gehoord worden. Hij zou zich binnen de kortste keren voor ieder weldenkend mens toch volslagen onmogelijk hebben gemaakt. Vraag is alleen hoeveel weldenkende mensen Nederland telt.
Dat snijdt hout; voorgaande presentatoren van Zomergasten waren niet heel kritisch. Van Erdbrink verwacht ik méér. Dat is in dit geval ook nodig.
Ik ben verbijsterd door een aantal reacties die ik hier lees. Het is nu ruim twee uur ’s nachts en wij hebben de man ondertussen gezien en we hebben de geëxciteerde manier van ondervragen van Thomas Erdbrink gezien, die als gastheer op een bijna onbeschofte en gelijkhebberige manier een debat tegen de heer Aboe Jahjah voerde, dan hem rustig uit te laten spreken. De gast kwam op ons over als een intelligente en redelijk tolerante man, die zichzelf als een agnost kwalificeert, en niet als de man met de gevaarlijke ideeën zoals al weken van tevoor gesuggereerd werd in de “gezaghebbende bladen”. Verder leek hij mij te “lijden” aan voortschrijdend inzicht, een ‘ziekte’ die je eerder bij intelligente mensen aantreft. Dat zijn zomergastschap voor sommige schrijvers aanleiding was tot vertrek uit de Bezige Bij is onbegrijpelijk. Ik herinner me dat minstens één van die schrijvers destijds Ayaan Hirsi Ali de Voltaire van Nederland noemde. Hoger op de schaal van vrijheid van meningsuiting kun je haast niet scoren. Nederland, waar de vrijheid van meningsuiting inmiddels tot de opperste godheid werd verheven, is echt zo bang voor de mening van mensen die er een andere mening op nahouden. Het is het onbegrijpelijk dat hierover zoveel kabaal van tevoor gemaakt werd, zelfs voor de man een voet in de studio gezet had. Ik ben het dus absoluut eens met Jona Lendering en Max Pam. Zijn we dan zo bang geworden voor de mening van minderheden of voor hetgeen ze te vertellen hebben over ons ‘onberispelijk gedrag’ in de rest van de wereld of geldt de vrije meningsuiting alleen voor ons? Verre van mij om de wreedheden van ISIS of andere terreurgroepen ook maar enigszins te vergoelijken, maar openstaan voor voedingsbodem en argumenten is het minste wat we kunnen doen. Zo onschuldig is het Westen nou ook weer niet. Het fragment over hoe de FBI o.l.v. Hoover de Black Powerbeweging met de smerigste methodes de nek omdraaide, sprak boekdelen en de film over de oorlog in Algerije was heel indrukwekkend. Mijn vrouw en ik vonden het een goede zomergast en in onze ogen heeft hij zich niet belachelijk gemaakt.
Het is niet meer dan elitarisme om nu nog een programma als zomergasten als een erepodium te betitelen, gezien ook voorgaande gasten die nog minder voorstellen dan Jahjah. Verder vraag ik mij of iemand als Van Agt op hetzelfde verzet had gestuit aangaande zijn Israëlkritiek. Overigens vind ik zomergasten net zo opwindend als het kijken naar een lekkende kraan, maar door de ophef juist nu wel van plan ben te kijken.
“veel te veel eer”
Wie bepaalt dat? U?
Alle meningen hier zijn op persoonlijke titel toch?
Vooropgesteld dat een andere omroep dan de VPRO dat zou hebben gedurfd. Ik vrees van niet. Benieuwd naar de herrie die vanavond, na afloop, zal losbarsten. Of het uitgaan van een nachtkaars…
Nachtkaars. Zoals Jona aangeeft: zijn idealen zullen schipbreuk lijden als ze botsen op de praktijk, die Erdbrink zal kunnen schetsen. En dus maakt Abou Jahjah zich belachelijk, zoals Hans Overduin al aangeeft.
“immuun zijn voor afwijkende informatie.”
Daarom ben ik zo’n fan van Popper en zijn falsificatie. Ik ben weg van dit filmpje:
Prachtig filmpje inderdaad. Maar ik vrees dat het tij de ander andere kant uit gaat.
De column van Max Pam raakte me. De titel: Let the man speak! Ik kan er alleen maar achter staan. Het is veel gevaarlijker als dergelijke opvattingen in iemand leven en niet uitgesproken worden. Daarnaast vind ik het terecht dat Pam het politieke en prive-menselijke van de mens onderscheid, hoe lastig dit soms ook kan zijn. Van Thomas Erdbrink mag je verwachten dat hij zijn gast zowel in politieke zin als in menselijke zin op maat tegemoet treedt.
Het gaat er niet om wat de ontwikkelde intellectuelen op dit blog van Abu vinden maar om de potentiële onkritische aanhang. Hij krijgt gewoon een podium en een schijn van fatsoen waarmee hij aanhang kan winnen. Zoals in het balie-debat met imam X okt 2013 gebeurde.
De “potentiële onkritische aanhang” kijkt niet naar Zomergasten op NPO2, die kijkt naar Paul de Leeuw op NPO3.
Overigens zijn tv-kijkers sowieso geen ‘ontwikkelde intellectuelen’, ook niet als ze Zomergasten kijken. Intellectuelen lezen een boek. Tv-kijkers zijn plebs.
“Een van mijn vrienden, Jehova’s Getuige, herkent de tekenen van de Eindtijd”
Tsja, niets tegen je vriend, maar a) jehovasgetuigen herkenning ‘de tekenen’ al sinds de laatste 40 jaar, en b) ze zijn niet de enigen die ‘de eindtijd zien naderen. Dat gebeurt ook al zo’n 1500 jaar en we zijn er nog.
Honderd jaar geleden woedde een vernietigende oorlog die begon als een “frische fröliche krieg”. Een aantal militaire doctrines verder voren we nu een “schone oorlog” met drones en zogenaamde precisie-bombardementen. Elke militaire specialist weet je inmiddels te melden dat een oorlog wordt beslist in de harten en hoofden van mensen. En elke oorlog kent onschuldige slachtoffers. Ik heb totaal niks met de criminelen op zoek naar een rechtvaardigende verlossing die nu hier dood en verderf zaaien. En ook niks met de “men with a job” die met een joy-stick in de hand duizenden kilometers verderop dood en verderf zaaien met twijfelachtige informatie als basis. Het falliet van oorlog als middel om conflicten op te lossen lijkt me in zicht, als “iedereen dader en slachtoffer kan zijn”. Maar ik klink alweer als een demagoog die dat na die oorlog honderd jaar geleden ook al beweerden, zucht.
Als men alle energie die men stopt in het aanklagen van het slechte, zou stoppen in het aanprijzen van het goede, dan zou het al een eind opschieten.
Dat is eigenlijk mijn grootste voornemen inzake sociale media en informatieverspreiding in het algemeen.