Wat me zo opvalt aan de discussie over boerkini’s is dat zoveel mensen er zo zeker van zijn dat het zwempak een symbool is van onderdrukking. Het kostuum is, zo weten velen, een aanpassing aan de islamitische normen en dus onderdrukkend. Een vrouw mag, in deze redenering, niet beslissen hoeveel van haar lichaam ze aan de wereld toont en is zo nog steeds het bezit van haar conservatieve vader of broer.
Welnee, zeggen anderen, het is andersom. Die conservatieve vader of broer wil het liefst dat vrouwen helemaal niet naar het strand gaan en die boerkini moeten we daarom beschouwen als emancipatoir, want nu kan die vrouw tenminste wél van huis en gaan zwemmen.
Het probleem is niet dat er twee interpretaties zijn. Het probleem is dat de twee kampen niet zien wat de rest van de wereld wel ziet: dat ze allebei een facet van de werkelijkheid typeren. Ze gaan er allebei van uit dat de boerkini één enkele, vast omschrijfbare betekenis heeft. Dat een boerkini, zoals elk kledingstuk, verschillende betekenissen kan hebben in verschillende contexten, wordt ontkend. Ietwat deftig geformuleerd: de ambiguïteit die aan elke cultuuruiting inherent is, wordt ontkend.
Daarin is de boerkini-discussie identiek aan de Zwarte Piet-discussie. De een schminkt zich om kinderen te vermaken, de ander doet zulks af als racisme. Eén groep is niet in staat te erkennen dat wat zij beschouwt als kinderpret, door anderen als kwetsend wordt ervaren, terwijl de andere groep niet in staat is te erkennen dat wat zij ervaart als racisme, totaal niet zo is bedoeld.
Je kunt dan en slechts dan een discussie voeren als je zegt “ik interpreteer boerkini’s als onderdrukkend” (of “ik beschouw ze als bevrijdend”) en “ik ervaar Zwarte Piet als (niet) racistisch”. Je kunt daarentegen geen discussie voeren als je botweg stelt dat een boerkini een uiting van islamisme is of dat Zwarte Piet al dan niet racisme is. Noem het voor mijn part conceptueel absolutisme.
Als de werkelijkheid radicaal verschillend kan worden geïnterpreteerd en als dat grote gevolgen heeft voor de betrokkenen, is discussie gewenst. Ik zie er de zin van in mensen erop te wijzen dat hun interpretatie wel eens te religieus, te seculier, te mannelijk, te vrouwelijk, te blank, te zwart, te hetero, te homo – kortom: te beperkt zou kunnen zijn. Je kunt mensen de ogen openen en bevrijden van hun vooroordelen. Maar het absolutisme waarmee nu alleen de eigen interpretatie van cultuuruitingen wordt erkend en iedereen die wijst op culturele ambiguïteit ervan wordt beschuldigd te heulen met de vijand, is geen discussie. Dit is paranoia.
Het erge is dat het verschil aan uitleg, zoals je ook zegt, voor betrokkenen grote gevolgen heeft. Degenen die met extreme standpunten komen, verzieken het voor zo velen.
Ik denk dat de antiburkinezen heel goed weten dat de burkini op meerder manieren te bezien valt, maar dat ze voor hún interpretatie kiezen niet omdat ze vinden dat die juist is, maar omdat die het beoogde effect sorteert: kwetsen van mensen waar ze een hekel aan hebben.
Dat zal zeker voor een deel van de antiburkinezen een rol spelen ja.
Onbewezen verdachtmaking. Het gaat niet om kwetsen maar ‘schop de mensen tot ze een geweten krijgen’ (Louis Paul Boon). Ik zou daar nog aan willen toevoegen: ‘een geweten krijgen of vertrekken’. Met zachte hand of overreding bereik je bij islamisten helemaal niets.
Het valt me steeds op dat in alle kledingvoorschriften voor moslima’s vrijwel steeds over het hoofd wordt gezien dat het probleem bij de mannen ligt. Het verhullen en bedekken der vrouwelijke vormen is bedoeld opdat vrouwen beschermd zijn tegen onbeschaamde blikken van andere mannen. Bezitterig en jaloers leggen hitsige mannen (zoals de waard is vertrouwd hij zijn gasten) ‘hun’ vrouwen dergelijke restricties op. Misschien moeten we het probleem maar eens van een andere kant benaderen en gaan de mannen iets ‘onzedigs’ bedekken. Een blinddoek volstaat.
Ik vind die kledingvoorschriften voor vrouwen om ze tegen geile mannenblikken te beschermen ook altijd wat beledigend voor mannen. Alsof die alleen maar bezig zijn vrouwen met hun ogen uit te kleden.
Jona, als je daaraan twijfelt, heb ik hier een bekend filmpje voor je. https://www.youtube.com/watch?v=b1XGPvbWn0A
Ik ken het filmpje, ken ook de controverse.
Wat wil je hier nou mee beweren Robert Vermaat, dat alle mannen zo zijn? Ik kan voor jou een zelfde filmpje maken in hartje Amsterdam waar een vrouw helemaal niet nagefloten wordt. Op het einde van het filmpje begint het trouwens al avond te worden. Het is dus enorm knipwerk.
Of denk je soms dat vrouwen mannen niet nakijken? Kom nou man, wat dat betreft is er geen verschil tussen mannen en vrouwen.
Ik wie denkt dat de eigendommen van moslimmannen (de vrouw) vrijwilling geheel verstopt gaat onder kleren of een boerkini, moet zich echt na laten kijken.
Ja en nee. Dat is natuurlijk wel de oorspronkelijke betekenis van die kledingvoorschriften. Maar ondertussen heeft het de status van een religieus gebod gekregen. Het opvolgen daarvan is een doel op zich geworden, onafhankelijk van de betekenis die het ooit had. Veel van die dames hangen dus niet in de eerste plaats een doek om om zich te beschermen tegen de male gaze, waar een soort logica in zou zitten, maar omdat (ze denken dat) God het van ze vraagt. En dan kan het ineens toch weer wel emancipatoir zijn: ik kom bewust uit voor mijn geloof en doe dus die doek om, zelfs als mijn ouders, mijn man of anderen dat niet per se van me verlangen. Het is dan dus wel degelijk een eigen keuze. Een identiteitskwestie bovendien. Dat valt te respecteren.
In sommige gevallen lijkt het vermijden van mannelijke blikken echt niet de hoofdzaak. Dan draagt een islamitische jongedame bijvoorbeeld wel een hoofddoek maar ook een strak truitje en dito broek. Of een rok/jurk die weliswaar redelijk lang is, maar ook nogal soepel om de heupen hangt. Ik wil beslist geen ouwe viezerik zijn die vrouwen met de ogen uitkleedt maar ik ben wel heteroseksueel en kan er vrij weinig aan doen dat zoiets mijn oog weleens trekt. Soms groet ik zo’n mooie gehoofddoekte dame wel ees – altijd respectvol, vriendelijk en beleefd – en als er dan een glimlach of een knipoog vanaf kan dan ben ik al heel tevreden. Zo onoverbrugbaar zijn de verschillen tussen mensen op zo’n moment blijkbaar niet.
Daar heb je een punt, maar je kunt het nog breder trekken. Het valt mij al een tijdje op dat met dit soort issues het begrip vrijheid binnen een bepaald kader naar persoonlijke voorkeuren wordt gedefinieerd terwijl vrijheid juist tot verschillende keuzes leidt. In dit geval, is de veronderstelling van ongelijkheid ook toe te passen op “reguliere” kleding waar voor mannen en vrouwen andere normen voor gelden in de openbare ruimte en geen verontwaardiging over wordt geuit, de klacht richt zich juist tegen mensen die niet naar conformiteitsdrang neigen.
Heel goed stuk. Dat is het punt, ik heb me hier en daar in de discussie gemengt omdat ik regels stellen aan bladkleding volslagen absurd vindt en dan wordt je door moslimhaters meteen in een hoek gedrukt alsof ik niet zie dat bedekkende kleding niet ook een vorm van patriarchale dwang kan inhouden. Alles hangt af van de context, zowel op cultureel als individueel niveau. Dat is juist waarom kledingrepressie vanuit de overheid altijd onaanvaardbaar is.
Een zorgvuldig & wetenschappelijk verantwoord artikel. Maar het geeft ook een ‘machteloos’ gevoel. Ik vraag me af hoe relevant en effectief deze zorgvuldigheid in het interpreteren van op religieuze overtuigingen gebaseerde gedragingen kan zijn. Religie draait immers niet om zorgvuldig redeneren, maar om het handhaven van geloofsartikelen en conformisme. Had Kemal Atatürk (wiens erfenis in rap tempo wordt vernietigd), met zijn botte maatregelen die de Islam uit het openbare leven moest weren niet beter begrepen wat er op het spel staat? Europa importeert in hoog tempo een religieuze cultuur die tot voor kort vreemd was aan, en op essentiële punten haaks staat op de Europese cultuur, zoals die zich in de voorafgaande eeuwen heeft ontwikkeld. De gevolgen hiervan zijn nog niet te overzien. Wij staan nog maar aan het begin. Of zijn de gevolgen toch te voorzien? Met de Islam komt onvermijdelijk ook de conservatieve fundamentalistische Islam binnen. Binnenkort wordt in Rotterdam een Salafistisch opleidingsinstituut geopend. Daar zullen streng-religieuze opvattingen en moraal en bijbehorende anti-Westerse opvattingen verder worden verspreid. Europa lijkt machteloos toe te zien, met handen en voeten gebonden aan de zorgvuldigheid van de rechtsstaat, het vluchtelingenverdrag en in de wet verankerde mensenrechten. Fundamentalisten spelen hier handig op in. Kan Europa iets leren van landen als Algerije en Egypte, waar een in beginsel seculiere staat continu op leven en dood worstelt met de druk vanuit het Islamitisch fundamentalisme?
Hoe is Islamitisch fundamentalisme anders dan Joods fundamentalisme of Christelijk fundamentalisme (om er maar twee te noemen)? De landen die je noemt worstelen niet met een religie, maar met machtsgroepen die zich bedienen van religie. Dat is toch echt iets heel anders. Salafisten doen dat net zo goed. En Egypte is niet een ‘in beginsel seculiere staat’ maar een militaire dictatuur. Het is maar waar je het accent op legt – ga je een hele religie veroordelen zoals de heer GW? Of zie je de structuren van de macht waar ze liggen?
Overigens ben ik (om dus andere redenen) het eens met de stelling dat fundamentalisme bestreden dient te worden. En omdat dit blijkbaar met acceptatie en integratie niet gelukt is, ben ik tegenwoordig ook voor strengere handhaving van regels. Dus een Turk die een andere Turks bedreigt vanwege een conflict in Turkije is voor mij (a) een crimineel (want bedreigen doe je niet) en (b) iemand die blijkbaar niet voor Nederland kiest. Het gevolg van (a) lijkt mij duidelijk, en daar moeten we dus geen ‘mantel der liefde’ over leggen. Het gevolg van (b) is meer voor de personen zelf, ze moeten daar eens goed over nadenken.
Alles bij elkaar genomen zie ik zeker geen reden om de heer GW na te volgen. Die rent volgens mij, het hoofd voorover gebogen, op volle snelheid in de richting van de polarisatie, waar iedereen ofwel voor ofwel tegen een ander is. En dan gaan we dingen op kleding plakken (de Gülen-affaire geeft een duidelijk voorbeeld) en worden en volksstammen ofwel geïnterneerd ofwel gedeporteerd. Of erger. En uiteindelijk staan de extremisten te juichen, want dat is alles wat ze willen.
Inderdaad, de urgente problemen worden veroorzaakt door concrete organisaties en overheden. Maar wat betreft de potentiële gewelddadigheid zijn er m.i. essentiële verschillen tussen Jodendom, Christendom en Islam. In de Joodse heilige boeken is geweld en oog om oog, tand om tand ethiek alom aanwezig. Nu er – na eeuwenlang Joods diaspora en onmacht – weer een Joods machtsapparaat bestaat (de staat Israël), wordt die ethiek weer volop in praktijk gebracht. De Christelijke ethiek vormt echter de grote afwijking op deze traditionele oog om oog, tand om tand ethiek. Dat er desondanks in naam van Christus is gemoord en geplunderd, is een ander verhaal. In de Koran daarentegen zijn geweld en de traditionele oog om oog, tand om tand ethiek volop present. De Koran biedt een enorm arsenaal aan legitimaties voor gewelddadig optreden. Dit ontbreekt ten enenmale in het Nieuwe Testament. Gelukkig zijn de meeste Moslims, door alle eeuwen heen, laks, halfslachtig of ‘hypocriet’. Maar als zij door fundamentalisten, onder verwijzing naar het optreden van Mohammed en de Koran, worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden, dan kan er van alles gebeuren. Neem eens een kijkje op een forum voor Moslims of Marokkanen. Gewone ‘Nederlandse’ Islamitische burgers stellen daar vragen als: moeten alle ‘ongelovigen’ gedood worden? Of alleen degenen die zich verzetten tegen de Islam of de Islam beledigen? Dit alles onder verwijzing naar Koranteksten. Zulke discussies, waarbij de gelovigen de kernteksten van het geloof wordt voorgehouden, zijn m.i, ondenkbaar in Jodendom en Christendom.
“Kan Europa iets leren van landen als Algerije en Egypte, waar een in beginsel seculiere staat continu op leven en dood worstelt met de druk vanuit het Islamitisch fundamentalisme?”
Ja: geen militairen in de regering.
Ik bedoelde eigenlijk de vraag te stellen: is een democratische rechtsstaat opgewassen tegen een Islamitische meerderheid? Zijn er voorbeelden van door de Islam gedomineerde staten, die NIET worden bestuurd door een autoritair regiem? En zo nee, wat is dan het perspectief van de Europese democratische rechtsstaten, waarin Moslims binnen enkele decennia getalsmatig een sterke minderheid zullen vormen en in hoofdsteden als Londen, Parijs en Rotterdam een meerderheid?
Fundamenteel is dat allen die zich in Nederland bevinden het RECHT hebben om door hun kleding uiting te geven aan hun opvattingen. Dat geldt niet alleen voor de opgestoken haren en de lange rokken in de Bible Belt, niet alleen voor pijes en kippa’s, dat geldt ook voor hoofddoeken, boerka’s, en wat heb je meer. Daar hebben we toch helemaal geen LAST van?
Misschien is gezichtsverhullende kleding in sommige gevallen een bedreiging voor de veiligheid, maar laten we daar nu niet hysterisch over doen; onder een los truitje kun je al een bomgordel verbergen.
Veel Nederlanders spreken de vrees uit dat islamisten ons hun wil proberen op te leggen. Als en wanneer dat zo is, moet daar zeker tegen worden opgetreden, maar laten wij nu niet in de val trappen dat WIJ hen ONZE normen en waarden gaan opleggen.
UPDATE: “De Franse Raad van State heeft vrijdag een streep gezet door het recent ingevoerde boerkiniverbod.” http://www.nu.nl/buitenland/4312858/franse-raad-van-state-zet-streep-boerkiniverbodvan-.html
We kunnen dus, volgens de Frabs anti-Bourkini fundamentalisten, niet uitsluiten dat er relletjes suitbreken die uiteindelijk zullen uitlopen op de derde Wereldoorlog
Dan moeten ze wel opschieten want het zomerseizoen is al bijna voorbij.
“Noem het voor mijn part conceptueel absolutisme.”
Dat geldt uiteraard ook voor het negeren, laat staan ontkennen van de mogelijkheid dat Zwarte Piet door racisten tot symbol is verheven.
En daar ben jij schuldig aan.
Ik wil best geloven dat Zwarte Piet voor vele kaaskoppen niet meer dan kinderpret is. Daar is een eenvoudige reden voor: vele jaren lang was ik zelf zo’n kaaskop. Dus wat mij aangaat val je een stropop aan.
Wat jij negeert of zelfs ontkent is het werkelijke probleem. Dat is niet de gekwetste gevoens van minderheden in Nld. Het is eind jaren 80 gelukt duidelijk te maken dat liefhebbers van Zwarte Piet geen racisten zijn. Er is een scene uit Sesamstraat met Gerda Havertong te vinden op internet. Het had weer kunnen lukken.
Maar het is mislukt, omdat Nederlandse racisten van Zwarte Piet doelbewust een wapen hebben gemaakt om die minderheden te kwetsen. Daar heb jij nog nooit over geschreven. Daardoor steun je indirect die racisten. Dat is je bedoeling niet. Toch is het al lang tijd dat geen keuze maken ook een keuze is – voor een cultureel verschijnsel dat weer een racistische lading heeft gekregen.
Wat mij optimistisch stemt in dit geval is niet jouw houding. Het pragmatisme van veel Nederlanders, die simpelweg de Regenboog Piet introduceren is juist bemoedigend. Dat is een gemakkelijke volgende stap in de culturele evolutie van de knecht van Sinterklaas.
En jij schrijft er niets over.
http://www.ozo-amsterdam.nl/wp-content/uploads/2013/11/gekleurde-pieten.png
Wie dit afwijst omdat Piet nu eenmaal zwart moet zijn is degene die aan cultureel essentialisme lijdt, niet de activist voor verandering. Ook in dat opzicht zit je er naast.
Ik heb voor groene en gele piet gespeeld. Misschien blauw, maar dat kan de tweede keer groen zijn geweest. Dus nee, ik voel me niet meteen aangesproken op essentialisme.
En dat ik niet over fluithazen schrijf die de laatste twee jaar roepen dat Piet zwart moet zijn, is omdat het bloody obvious is dat er een substantieel deel racisten tussen zit, die nu met hetzelfde essentialisme de boerkini benadert. Als het om Piet gaat, ben ik meer geïnteresseerd in het essentialisme van de Kick Out Zwarte Piet, dat me net zo min bevalt als racistisch essentialisme.
De meest virulente vorm van essentialisme die helaas weer volop de maatschappelijke verhoudingen in West-Europa aanstuurt, is het onderscheid gelovigen/ongelovigen.
Jona over Zwarte Piet:
Hoe iets (al dan niet) bedoeld is, is niet altijd heel erg relevant. Het kan best zo zijn dat een groep mensen uit onwetendheid en/of ongeïnteresseerdheid racistische dingen zegt en doet zonder het zelf in de gaten te hebben, en dat een andere groep mensen daarvan toch te lijden heeft. Het wordt wel problematisch als je dat lijden vervolgens botweg ontkent. Ik hoop echt dat je dat niet doet.