Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie plaatste de eerste postcommunistische leiders voor een probleem: waar laat je al die standbeelden die waren opgericht voor Lenin? De Hongaren legden een park aan waar zo’n tweehonderd van die beelden bij elkaar stonden. In de DDR verstopte Potsdam het monument achter wat bomen en verpatste Merseburg zijn beeld, zodat het nu staat in het Oost-Groningse Tjuchem. En in Oezbekistan zorgde de vorige week overleden president Islam Karimov ervoor dat de leninistische persoonsverheerlijking werd ingeruild voor de cultus van Timoer Lenk. Het was een poging een nieuw focus te geven aan een staat die zijn ideologische veren kwijt was geraakt en een nieuwe identiteit zocht.
De middeleeuwse veroveraar Timoer is in Nederland niet zo bekend, dus eerst even een korte introductie. Rond 1220 had de Mongoolse leider Dzjengis Khan Centraal-Azië onderworpen en de oorspronkelijke bevolking uitgemoord. Het lege land werd overgenomen door Mongools- en Turkssprekende nomaden die, toen het Mongoolse rijk na een kleine eeuw uiteenviel, nieuwe rijken vormden met nieuwe leiders. Een daarvan was Timoer Lenk (1336-1405), die een dynastie stichtte die nog een eeuw zou regeren, tot het land werd overgenomen door weer een nieuwe stam, waarover straks meer.
In het leven van Timoer – zijn bijnaam “Lenk” betekent “kreupel” – ging geen jaar voorbij zonder veldtocht: na zijn macht te hebben gevestigd in wat nu Oezbekistan heet, onderwierp hij achtereenvolgens Perzië, Mesopotamië en India, met campagnes die hem brachten tot Astrachan, Ankara en Damascus. De verslagen van de campagnes vermelden gruwelijke wreedheden en menigeen zal opgelucht adem hebben gehaald toen Timoer overleed tijdens de voorbereidingen van een campagne naar China.
Met de buit bouwde Timoer in zijn geboorteplaats Shahrisabz enkele enorme monumenten. Latere heersers hebben geprobeerd ze te slopen, maar ze waren daarvoor eigenlijk iets te groot. Dit is wat over is van het paleis in Shahrisabz: het oorspronkelijke gebouw was dubbel zo hoog en er zou makkelijk een gotische kathedraal in hebben gepast. Behalve veroveraar en massamoordenaar was Timoer ook een bouwheer zonder weerga.
Het moderne Oezbekistan benadrukt deze culturele kant van de veroveraar. Hieronder is een muurschildering in het Staatsmuseum van de Geschiedenis van Oezbekistan, die toont hoe door de veroveringen handelswegen werden geopend en ideeën zich konden verspreiden.
Dit is een van de nieuwe standbeelden voor Timoer, op een centraal plein in de Oezbeekse hoofdstad Tasjkent. In feite is het een Lenin-als-wegwijzer te paard.
In Samarkand werd het mausoleum van Timoer Lenk zwaar gerestaureerd. Hier is het gebouw zoals het er van buiten uit ziet. Het zou enorme invloed hebben op latere architectuur.
En de volgende foto toont het interieur. Het is geen echt goud dat hier blinkt maar een mengsel van goud en papier-maché. En het is modern.
Het graf van de veroveraar in Samarkand. Ondanks een vloek die het ergste voorspelt voor wie het graf zal schenden, openden Sovjet-antropologen de sarcofaag in 1941. Twee dagen later viel Hitler de Sovjet-Unie aan.
Het was aanvankelijk niet voorzien dat Timoer in Samarkand zou worden begraven. Er was al een grafkelder in Shahrisabz, waar deze sarcofaag al klaar stond. Vooralsnog is het gelaten zoals het is, maar in de omgeving wordt nu alles opgeknapt en ook dit zal wel worden voorzien van wat toeters en bellen.
Hoe belangrijk president Karimov Timoer vond als centraal figuur voor het moderne Oezbekistan, blijkt wel uit de snelheid waarmee Lenin overal plaats maakte voor Timoer. Vijf jaar na de onafhankelijkheid werd de 660e verjaardag van de veroveraar – een jubileum dat je alleen herdenkt als je in feite iets anders wil bereiken – aangegrepen om een museum te openen.
Zo gaf president Karimov Oezbekistan een nationale held, Timoer Lenk. Ik zou nog over de postzegels en de banbiljetten kunnen schrijven maar zal het hierbij laten.
De afstammelingen van Timoer zouden nog een eeuw regeren over Centraal-Azië. Zijn kleinzoon Ulugh Begh geniet enige faam als astronoom. In een andere linie regeerde de dynastie, aangeduid als de “Mogols”, tot het midden van de negentiende eeuw over delen van India. Centraal-Azië was toen allang overgenomen door een nieuwe Mongools-Turkse stam: de Oezbeken, die zich in de zestiende eeuw vestigden in het land dat naar hen is genoemd.
De ironie is dat de door Islam Karimov als “nationale held” naar voren geschoven Timoer Lenk geen Oezbeek was.
Massaslachter Timoer Lenk aldaar een nationale held terwijl alhier JP Coen straatnamen ter discussie staan.
Ik houd er niet zo van om te spreken over politieke correctheid, aangezien degenen die ertegen strijden in de regel niet méér willen zeggen dan “ik heb een grotere bek dan jij” en slechts zelden iets positiefs bijdragen aan de discussie.
Maar voor de discussies over Coen en Van Heutz maak ik graag een uitzondering. Als dat geen doorgeslagen politieke correctheid was, was het in elk geval een ontluisterend gebrek aan historisch inzicht.
Welk historisch inzicht is nodig om geen genocidepleger te willen vereren? En wat is daar doorgeslagen aan?
Overigens heb ik geen bezwaar tegen die straatnaambordjes als er een regeltje wordt toegevoegd: “pleegde massamoord op de Banda-eilanden in 1621.”
Zoiets zou een oplossing kunnen zijn. Hoorn heeft dat beter gedaan bij het standbeeld voor Coen dan Amsterdam bij het monument voor Van Heutz.
Chicago heeft een straat vernoemd naar Italo Balbo, die met een enorme luchtvloot van Italië naar Chicago was gevlogen. Hartstikke knap. Helaas was Balbo een fascist, zodat er stemmen opgingen om die straat een andere naam te geven. De burgermeester schijnt te hebben gezegd “Wil je beweren dat hij niet de Atlantische Oceaan is overgevlogen?” en dat was het einde van de discussie. Dat is óók wat kort door de bocht, maar er is een zinvolle middenweg tussen alles kritiekloos laten staan en alles weghalen wat niet aansluit bij de huidige smaak.
Er is wel een marktje voor Lenin standbeelden.
https://en.wikipedia.org/wiki/Statue_of_Lenin,_Seattle
Het doel is wel iets aangepast.
http://www.bing.com/images/search?q=Statue+Lenin+Seattle+picture&view=detailv2&&id=A3E1A98CA2FFAE463E4CFCBDDEB92A88068054E7&selectedIndex=0&ccid=4XECUitc&simid=608043443270648116&thid=OIP.Me17102522b5cadaec09967ec86f8e338o0&ajaxhist=0
Wat denk je, zou Hitler pas na het openen van die sarcofaag opdracht hebben gegeven tot Operatie Barbarossa?
Die ruïnes zien er best indrukwekkend uit. Jammer dat ik geen reconstructie van het ongeschonden paleis kan vinden op het web.
Coen en Van Heutz zijn kleine jongens in de rangorde van massamoordenaars. Een beetje oorlogszuchtige heerser in de pre-moderne tijd pakte heeft veel grootster aan om maar te zwijgen van de grote massamoordenaars sinds Napoleon.
In de top honderd grootste massamoodernaars van de pre-moderne tijd zou Timur met gemak de top tien halen.
Nog geen 150 jaar nadat de Mongolen genocidaal hadden huisgehouden in de hartlanden van de islamitische wereld deed deze man het nog eens dunnetjes over.
Hij heeft zelfs op een haar na een einde gemaakt aan het Ottomaanse rijk ware het niet dat hij besloot dat er weinig te halen viel in Europa en de verovering van China hem veel lucratiever en roemvoller leek.
De beroemde Ibn Khaldun heeft een persoonlijk onderhoud met hem gehad en daar verslag van nagelaten alsmede de rapporten die hij gestuurd heeft naar de Mamelukken, de Hafsiden en de Merinieden over de sterkte van zijn leger en zijn mogelijk intenties met betrekking tot Noord-Afrika. De lokroep van China was kennelijk sterker dan die van Egypte.
Ook het vermelden waard is dat enkele Europese vorsten en natuurlijk de Venetianen en Genuezen gezanten naar Timoer stuurden voor mogelijk handelsbetrekkingen, om te peilen wat hij van plan was en zelfs een mogelijk bondgenootschap te vormen tegen de Ottomanen. En Timur daar wel oren naar had gezien het feit dat hij daar positief op reageerde. Een herhaling van de Franco-Mongolen alliantie van 150 jaar eerder met overigens hetzelfde resultaat.
Uiteindelijk werd het M.O een eeuw later verdeeld tussen de Ottomanen en de Safawiden ( en hun opvolgers) totdat 400 jaar later de Britten en de Fransen een einde aan die verdeling maakten. De gevolgen daarvan zien we nu een eeuw later nog dagelijks op het nieuws.
Ibn Khaldun zal Timur best wel bewonderd hebben, als hij tenminste consekwent was. . http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2014/09/hans_jansen_ibn_khaldoen.html
@Steven,
Dit citaat zegt genoeg over de nonsens van H. Jansen:
” Ibn Khaldoen leefde rond het jaar 1400, Tunesië.”
Ibn Khaldun overleed in 1406 in Cairo. Hoewel geboren in Tunis ( hoofdstad van het huidige Tunesie dat toen niet bestond als staat) in 1332 heeft hij bijna zijn gehele volwassen leven in huidige Marokko , huidige Algerije, Granada, Damascus en Cairo doorgebracht.
Ibn Khaldun hammert in zijn inleiding tot zijn magnum opus continue op behoorlijk bestuur, behoorlijk taxatie en behoorlijk rechtspraak als pijlers voor welvaart. Dit alles om commercie, ambachten, landbouw en wetenschap (beschaving) te doen floreren.
O wee de heersers die dit verontachtzamen hen of hun opvolgers zullen opstanden ten deel vallen en en uiteindelijk de val van hun dynastie.
Hoewel wikipedia geen recht doet aan het indrukwekkende oeuvre en veelzijdigheid en diepgang van de denkbeelden van Ibn Khaldun is het in iedergeval vele male betrouwbaarder dan de baarlijke nonsens van Jansen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Ibn_Khaldun#cite_note-Muqaddimah_2_1995_p_30-4
Na wat inlezen meen ik toch wel begrepen te hebben dat Ibn Khaldum zich graag in dienst stelde van despoten en tirannen. Er is een studie over zijn ontmoeting met Tamerlan (W.J. Fischel 1952) maar die staat niet tot mijn beschikking. Hoe dan ook, als het -wel toegankelijke- Journal of Markets and Morality (G. Patriarca, spring 2010) enthousiast over zijn economisch denken is, dan is mijn belangstelling gewekt.
@Steven,
Iedere per-moderne heerser – en velen in de moderne tijd – was een “tiran” / “despoot” naar liberale democratische maatstaven.
Dus wat is je punt?
Overigens hoe kun jij oordelen over iemand van wie je nog geen woord hebt gelezen, geen jota weet om maar te zwijgen over je totale onwetendheid ten aanzien van de tijd/plaatsen waarin hij leefde?
Hier een vertaling van de Muqaddimah ( De Inleiding) tot zijn historisch werk:
http://www.muslimphilosophy.com/ik/Muqaddimah/Table_of_Contents.htm
Die site had ik ook al gevonden ja, maar wat Jansen over Ibn Kahldun zegt –volgens hem was handel geen eerbare manier om bezit te verwerven, verovering was veel geschikter-, heb ik daar niet gevonden. Zo`n theorie zou roofzuchtige heersers niet slecht uitkomen, en inderdaad leert zijn biografie dat hij zich graag naar het centrum van de macht werkte.
Van de despotische macht zoals indertijd gebruikelijk was. Maar dan heeft een geleerde nog altijd de optie zich aan de wetenschap te wijden en zich verre te houden van de politiek. Spinoza, om maar iemand te noemen.
Waar ik me mee bemoei als ik niets gelezen heb van Ibn Khaldun? Juist daarom. Niet ik maar u bracht Ibn Khaldun ter sprake op dit topic over Timur Leng. Dan wil ik graag nagekeken hebben wie dat was. Interesseert me weinig wie tenslotte gelijk heeft, u of Hans Jansen. Wat ik totnogtoe van Ibn Khaldun gelezen heb smaakt naar meer, dus dat zoek ik met plezier zelf uit.
@Steven,
Nogmaals wat is je punt? En dat betekent niet: Waar bemoei je, je mee maar wat wil je nou zeggen?
Wat wil je nou zeggen met het feit dat Ibn Khaldun als gezant, secretaris etc. werkte voor de macht?
Dat Ibn Khaldun daarmee een moreel minderwaardig sujet was?
Wat heeft Ibn Khaldun in jouw ogen meer verkeerd gedaan dan alle andere lui die sinds Imhotep ( kon geen eerdere historische personage vinden) allerlei hand en spandiensten hebben verleend voor heersers – die naar liberaal democratische maatstaven allen tirannen en despoten waren?
Als je maatstaf Spinoza is dan kun je 99.9 % van alle wetenschappers, kunstenaars, architecten, geschiedschrijvers etc. inde pre-moderne tijd afschrijven als zij die: “zich graag naar het centrum van de macht werkte”.
Dus nogmaals wat is je punt?
Jansen verkondigde lariekoek over Ibn Khaldun zoals hij over bijna alles wat met moslims en hun religie, geschiedenis etc. te maken had lariekoek verkocht. Wat overigens bij een bepaald volksdeel in dit land er inging als Gods woord in een ouderling. Kennelijk ook bij jouw!
Nog even dit: Ibn Khaldun en Spinoza waren geen wetenschappers! Althans niet in moderne zin.
Ik zou niet weten of Ibn Khaldun iets verkeerd heeft gedaan –behalve dan dat het niet fraai is naar het centrum van de macht van een despotisch systeem te streven. In het vroege christendom, zo dwing je me ongeveer op te merken, zou dat ongehoord zijn. Van Justinus over Tertullianus en Chrysostomos tot Ambrosius en verder is er daar juist een sterke traditie kritisch tegenover de macht te staan.
Maar goed. Tegenover de lovende woorden over hem in je eerste mail op dit topic meende ik de informatie die ik over hem had te moeten zetten –dat mijn punt zijnde. Hans Jansen refrendeerde zijn artikelen op GeenStijl niet (evenmin als jij aantoont dat hij lariekoek schreef), dus het zal tijd kosten erchter te komen wie van jullie beide gelijk heeft. Ondertussen ben ik er wel achter gekomen dat het geen straf is Ibn Khaldun te lezen.
Persoonlijke insinuaties gaan uiteraard terzijde.
Overigens vind ik dit gesprek zeer onderhoudend, maar wat mij betreft wordt het toch tijd zo langzamerhand eens af te ronden.