Het Israel Museum in Jeruzalem documenteert de geschiedenis van het Joodse volk. Een volk dat, zoals u weet, over de wereld verspreid is geraakt en – enkele uitzonderingen daargelaten – overal bestond als minderheid, wat betekent dat het Israel Museum in feite een wereldmuseum is waarin vrijwel alle delen van de wereld aan bod komen. Ik herinner me een zaal waar de diverse zwarte hoeden werden geëxposeerd die de Russische Joden plegen te dragen.
Het verband met het zionisme, het idee om de verstrooide Joden te herenigen in het land van Israël, is in dit museum nooit ver weg en daardoor zijn er onderdelen in de expositie die minder behoren bij het Joodse volk dan bij het land. Zoals het bovenstaande ivoortje, dat is gevonden in Megiddo, de stad waar je, van het zuiden komend, Galilea binnen reist. Ik heb daar wel eens eerder over geblogd. Het ivoortje is alleen Joods te noemen in de zin dat het de cultuur van de Kanaänieten documenteert vóór het volk van Israël zich vestigde in het Land van Melk en Honing.
Over de historische betrouwbaarheid van dat verhaal – u vindt het in het Bijbelboek Jozua – zal ik het nu niet hebben maar over het ivoortje valt wel wat meer te zeggen. Het gaat om een verzameling voorwerpen vervaardigd uit nijlpaardtanden en dateerbaar in de Late Bronstijd. Eén van de “Megiddo Ivories” heeft een cartouche van farao Ramses III (r. 1186–1155), wat betekent dat in elk geval dat voorwerp stamt uit de twaalfde eeuw. De opgravers sloten echter niet uit dat ivoortje later was toegevoegd aan een oudere collectie, zodat het ivoortje hierboven wel een eeuw ouder kan zijn.
Ondertussen is niet helemaal zeker waar dit ivoorsnijwerk vandaan komt. Egypte is een goede gok want Megiddo was van pakweg 1457 tot pakweg 1150 een Egyptische stad en ook nijlpaarden komen voor in Egypte, maar we kennen het meeste ivoorsnijwerk uit de havensteden die later Fenicisch zouden heten: Tyrus, Sidon, Beiroet, Byblos, Arwad. Het is overigens een beetje een lood-om-oud-ijzer-kwestie, want de eerste vier steden behoorden tot de Egyptische invloedssfeer.
De afbeelding zelf toont links een man op een troon die iets krijgt aangeboden. Er is een muzikante met een harp en van rechts komt een soldaat aan met twee krijgsgevangenen. Helemaal rechts de strijdwagen – het meest prestigieuze wapen van de Bronstijd – met daarin de menner. Helemaal links tot slot zien we het paleis, met twee bedienden, wat grote kruiken en twee dieren: zo te zien een ibex en een leeuwin, al geef ik mijn mening graag op voor een betere. Het is een heel normale afbeelding, maar van een uitzonderlijk hoge kwaliteit.
Laatste punt: maakte ik een foto van het origineel? Ik lees dat de echte Megiddo-ivoortjes liggen in het Oriental Institute in Chicago en het Rockefeller Museum in Jeruzalem. Het kan heel goed gaan om een replica, maar ik kan me niet herinneren dat ik die in de andere zalen van het Israel Museum heb gezien. Ik houd het er voorlopig op dat het een bruikleen is.
[Dit was de 173e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Dag,
Waarom spreek je over een ‘ibex’ inplaats van het gewone woord ‘steenbok’ te gebruiken ?
Truus Pinkster
Om de doodeenvoudige reden dat ik niet wist dat het hetzelfde dier was. Gewoon nooit over nagedacht. Steenbokken zie ik vooral in de Alpen en ibexen in het Midden-Oosten. Zoiets.
Ik snap je ergernis wel. Ik vind het storend als mensen dromedarissen en kamelen verwarren.