Turkse troepen en hun bondgenoten in Noord-Syrië staan voor El Bab, de Koerden zijn begonnen aan de tweede fase van hun offensief naar Raqqa en in Mosul staan de Iraakse regeringstroepen aan de grenzen van het centrum van de oostelijke stadshelft. (Dat laatste is een andere manier om te zeggen dat ze de stadsmuren van het antieke Nineve in zicht hebben.) Kortom, de zogenaamde Islamitische Staat kraakt onder het geweld van zijn vijanden – en dus moet de aandacht worden afgeleid. Een wanhopige aanval op Palmyra dus.
Opnieuw loopt het werelderfgoed gevaar maar het bovenstaande reliëf uit de eerste helft van de eerste eeuw na Chr. zal men niet kapot maken. Het is namelijk een van de topstukken van het Louvre in Parijs, waar men meldt dat het van links naar rechts de maangod Aglibol, de hemelgod Ba’al Šamem en de zonnegod Malekbel voorstelt.
Het vervelende is dat we dat helemaal zo zeker niet weten. De inscripties zijn later aangebracht en niet meer dan graffiti: godennamen worden niet genoemd. Ook op twee andere reliëfs waarop we deze drie in militair tenue gestoken goden zien, ontbreken de namen. De vindplaats, bij de bron Wereb, helpt ons ook niet verder.
Dat de linker- en rechtergod staan voor de maan en zon blijkt echter uit hun aureolen, terwijl de bebaarde centrale figuur vrijwel zeker ook een godheid is, aangezien hij op zijn hoofd een kalathos draagt, een mandachtig hoofddeksel dat wel vaker wordt gedragen door godheden. Het feit dat goden vaak als drietal voorkwamen – de vakterm is trias – suggereert eveneens dat de middelste figuur een godheid is. Maar wie hij is, is voorlopig niet duidelijk. Het beste wat we kunnen zeggen is dat het denkbaar is dat een persoon die staat tussen zon en maan, een god van de hemel is.
De drie mannen dragen overigens een interessante wapenrusting van lamellen, die oorspronkelijk uit Centraal-Azië komt, gecombineerd met Romeinse mantels. De zwaarden zijn niet specifiek te duiden en we weten niet welk soort speren ze in de rechterhand hadden. Het kapsel en de broek van de centrale figuur doen dan weer Parthisch aan. Deze combinatie maakt wel duidelijk dat erover de compositie is nagedacht.
Ondertussen is het wel een fenomenaal mooi reliëf, dat ook nog goed bewaard is gebleven. Het is triest dat dat mede komt doordat het niet wordt bewaard in het land van herkomst, Syrië.
[Dit was de 182e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Iets te vroeg over het krakende IS geschreven – op dit moment wordt er weer om Palmyra gevochten. 🙁
Je zat er dus helemaal naast Robert Vermaat. Was de wens de vader van de gedachte? IS kraakt niet alleen, maar is inmiddels gebroken. Over niet al te lange tijd zelfs vernietigd.
Wat zou het ‘aureool’ van die middelste figuur voorstellen? Is dat een hemelsymbool en hoe dan? Veel meer dan een gordijnkoord of konijnenoren kan ik er niet in zien.
Een opmerking over de wapenrustingen van deze drie figuren. De constructie van de wapenrusting, lamellenpantser, is niet van het Centraal-Aziatische maar van het Assyrische type, zoals dat in de Levant en rond de Middellandse Zee werd gebruikt (Assyrische reliëfs, Mars van Todi). De vorm van de wapenrusting is wel afkomstig uit Binnen Azië, het is een helleniserende variant van het grote tuniekharnas dat in de laatste eeuwen voor het begin van onze jaartelling voor het eerst wordt afgebeeld, op de beelden van Khaltchayan, Indo-Skythische munten en de Orlat platen. Die tot de knieën reikende wapenrusting verdrong de korte kurassen die tot die tijd in de antieke wereld algemeen in gebruik waren geweest, maar deze helleniserende variant verwees nog wel naar het oude Griekse jukkuras door middel van schouderflappen en schutvleugels. Overigens heeft de middelste figuur geen goddelijk aureool, dat zijn de uiteinden van zijn koninklijke haarband, reden waarom ik denk dat het ook mogelijk is dat de afbeelding een door de goden geflankeerde koning laat zien.
Fijne reactie, dank je wel.