Met het begin van de IJzertijd bloeide de handel in het oostelijk Middellandse Zee-bekken weer op. De Grieken bevoeren alle zeeën: naar het noordoosten naar de Zwarte Zee, naar het zuiden naar de Cyrenaica, naar het westen over de Ionische Zee naar Sicilië, naar het noordwesten langs de Adriatische kusten en naar het oosten, richting Cyprus.
Daar ontmoetten ze de Feniciërs, met wie ze zowel rivaliseerden als handeldreven. De Grieken namen het alfabet over en er is een onbewijsbare hypothese dat de Griekse stedelijke bestuursvorm (met gekozen magistraten, een raad van oud-magistraten en een volksvergadering) is geïnspireerd door de Fenicische stadsrepubliekjes. De Grieken namen ook kunstvormen over: sculptuur.
Altijd als ik de oudste Griekse beelden zie, de zogeheten kouroi (“jongens”), denk ik aan Egyptische beelden: statisch, één voet naar voren, de armen langs het lichaam. Maar dat is een verkeerde associatie. Het kunstgeschiedenishandboek waarmee ik ooit iets leerde over Griekse beeldhouwkunst was er althans stellig over dat de ontlening via Fenicië is gegaan en dan met name via kleine bronzen beeldjes. Inmiddels heb ik in Libanon voldoende sculptuur gezien om het geloofwaardig te vinden, maar waaraan kunsthistorici het nou precies zien, dat weet ik niet. De frontale naaktheid lijkt in elk geval een innovatie uit Griekenland zelf.
Het bovenstaande beeld is rond 560 v.Chr. gemaakt en gevonden in Tenea. Een klassieke kouros. Hij staat bekend als “Apollo van Tenea” en waarom dit de wijsheidsgod voorstelt – ik weet het opnieuw niet. Wat ik weer wél weet is dat dit beeld voldoende is om de omweg te rechtvaardigen over München, waar dit beeld staat in de Glyptothek. (Er is in daarnog veel meer moois te zien, maar wie in een museum meer dan drie standbeelden bekijkt, beledigt de beeldhouwkunst.)
[Dit was de 184e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
PS
Kijk, dat is nou aardig: Vladimir Stissi, die archeologie doceert aan de UvA, corrigeert me. De Fenicische hypothese lijkt weinig aanhang meer te hebben, omdat de twee dingen dingen die aan de kouroi echt nieuw zijn – de monumentaliteit en de anatomie – toch heel erg Egyptisch zijn. De proporties en anatomische details van sommige kouroi suggereren bovendien rechtstreekse overdracht van Egyptische kennis. Bovendien hadden de Grieken in deze tijd goede handelscontacten met Egypte, waar ze ook als huurlingen actief waren.
Kortom: soms zijn dingen gewoon wat ze lijken.
Prachtige laatste zin, Jona. Bij ook al zo’n prachtig beeld. Die vroege Griekse kunst, je kunt er niet genoeg van krijgen. Ik dacht ook altijd aan Egypte, maar dit beeld straalt toch een actief zelfbewustzijn uit dat nu net het verschil met Egypte maakt. Van statisch naar actief. Als het lijntje via de Foenitiers liep, waren die dan weer door Egyptevgeinspireerd? Kan je iets meer over die Foenitische connectie zeggen?
Gelukkig en gezond 2012!
Klaas
Hoe oud ben je eigenlijk Jona? Als ik zie dat je de creator bent van dit beeld?
https://i.gyazo.com/1c4aeae55414209fddfc761f65ca19e1.png
LOL!
Ik heb de foto genomen.