Het gebeurt niet zo heel erg vaak dat mensen de hele wereld veroveren. Sterker, het is nog niemand gelukt. Zelfs Alexander de Grote, die een eind is gekomen, strandde uiteindelijk in de Punjab. Hij claimde echter wel de wereldheerschappij. En een goddelijke status. Een en ander was het logische gevolg van het feit dat Alexander al eerder een goddelijke vader, Zeus Ammon, had geadopteerd.
Zo kon het gebeuren dat de Macedonische generaals er steeds meer van uitgingen dat alle volken al aan de “heer van alles” waren onderworpen. Wie zich daar niet naar gedroeg, gold automatisch als opstandeling. Er is een bericht – helaas in maar één bron en dus onvoldoende gedocumenteerd – dat zelfs de Romeinen een gezantschap met eerbewijzen hebben gestuurd naar de zoon van Zeus.
De claim van universele heerschappij werd nooit waargemaakt. Alexander bezweek op 11 juni 323 en zijn generaals verdeelden de buit. Maar het idee bleef bestaan. Bovenstaand medaillon behoort bij een kleine verzameling uit het Egyptische Abukir – inderdaad, van die zeeslag – en de stukken liggen verspreid over het Archeologisch Museum in Thessaloniki en het Berlijnse Bode-Museum.
De medaillons zijn geslagen voor het hof van de Romeinse keizer Caracalla (r.211-217), dat enige tijd verbleef in Alexandrië. Alle medaillons tonen aspecten van Alexander – de koning met diadeem, de gehelmde krijger, de rustende overwinnaar, de wereldheerser, zijn reïncarnatie als Caracalla – maar er is ook een penning met het portret van zijn moeder Olympias. Dat deze laatste werd afgebeeld, zegt misschien iets over de status van Caracalla’s moeder, de formidabale keizerin Julia Domna.
Hierboven Alexander als wereldheerser. Let even op het schild, waarop de Ram, de Stier, de Tweelingen, de Kreeft en de staart van de Leeuw zijn te zien. Middenin een figuur die de Zon of de Oceaan kan zijn. Samengevat: Alexander als transcendente godheid die het universum draagt. Maar u mag ook denken aan het “schild van Achilles” dat Homeros ergens noemt.
In elk geval: geen geringe claims. Wereldheerschappij was waar Caracalla, die van plan was het Parthische Rijk te onderwerpen, naar streefde. Hij wilde een tweede Alexander zijn maar werd in plaats daarvan bij Harran vermoord. We weten niet waarom: onze bronnen vermelden alleen de officiële propaganda en die is in hoge mate topisch.
Feit is dat de wereld, net als na de dood van Alexander, na het verscheiden van Caracalla blij zal zijn geweest. De claim van wereldheerschappij is immers ook een aankondiging van vrijwel permanente oorlog, repressie en terreur.
[U vindt nog achtenveertig andere portretten van Alexander, te zien in vierendertig verschillende musea, hier. Dit was de 187e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Weer een heel interessant artikel!
Ik heb echter een vraag over iets anders. Al voor de tweede keer dit jaar heb ik gedurende iets meer dan een week geen nieuwsbrief van de Mainzer gekregen. Hoe kan dit gebeuren? Zijn er nog gevallen bekend? Ik schrijf me dan opnieuw in en dan krijg ik hem weer, maar gisteren kreeg ik als antwoord dat al ingeschreven was. Via Google kan ik hem wel krijgen.
Kijk eens onder Spam of Trash. Daar heb ik na 1 januari ook diverse blogs teruggevonden.
Dank voor de tip, maar ook daar zaten ze niet in.
Roger van Bever