Binnenkort ga ik met kleine E. – over wie ik het niet meer zou hebben, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan – naar museum Naturalis in Leiden om te kijken naar Trix, de tyrannosaurus rex die daar vorig jaar is aangekomen. Het schijnt dat de expositie een hoog Freek Vonk-gehalte heeft, dus het zal dik in orde zijn voor de kleine. Ik heb een bouwpakket van een dino gekocht zodat ze van tevoren al begrijpt dat ze een skelet kan verwachten en geen echt monster.
Monster: als kleine E. niet al wist wat een dino is en me zou vragen wat we gaan bekijken, zou ik antwoorden dat het een monster is dat niet meer bestaat. Dat laatste zal haar geruststellen, het eerste zal ze spannend vinden. Maar het is natuurlijk onzin. Ik zou al wat accurater zijn als ik zei dat het dier lijkt op een hagedis; ik zou het kunnen uitbreiden met de opmerking dat onze vogels afstammen van de dinosaurussen; en als ik heel precies zou willen zijn kan ik toevoegen dat de vogels niet afstammen van de tyrannosaurus rex maar van een andere saurussensoort. Ik weet echter vrij zeker dat kleine E. die preciseringen niet afwacht en in het museum allang is doorgelopen naar iets anders.
“Monster”, “lijkt op een hagedis”, “voorouder van de vogels”, “verwant met de vogels”: het zijn vier antwoorden met (naar ik hoop) toenemende precisie. Het antwoord dat je kiest, is afhankelijk van de doelgroep en van de functie in de discussie. Een meisje van vijf breng je vooral in verwarring als je over vogels begint. Niet doen dus. De twee eerste antwoorden volstaan.
Ik denk dat dit met alle informatieoverdracht zo is. Ik heb gisteren aan een groep UvA-studenten het een en ander verteld over het joodse leven aan het begin van onze jaartelling. Ik ben begonnen rond 165 v.Chr. omdat toen een voor mijn onderwerp relevant nieuw genre ontstond, eschatologie. Ik heb er daarbij op gewezen dat dit een reactie was op het vervolgingsedict van de Seleukidische koning Antiochos IV Epifanes. Ik heb echter niet verteld dat het genre mogelijk Perzische wortels heeft. Voor mijn doel – een schets van de joodse ideeënwereld twee eeuwen later – had ik dat niet nodig. Toen we na afloop naar het café wandelden stelde een goed-ingelezen student me er wel vragen over en toen konden we het ook hebben over andere Perzische ontleningen binnen het jodendom.
Wat relevante informatie is, is dus afhankelijk van de context. Mijn schooltje – waar u welkom bent voor een cursus, overigens – heeft een logo dat in de verte is geïnspireerd op een middeleeuws wapen. Het zou destijds in die vorm nooit hebben kunnen bestaan, maar in de context is het geschikt: het maakt mensen duidelijk dat Livius iets doet met geschiedenis. Meer hoeft niet bij een eerste kennismaking. Accuratesse komt later.
Dit alles klinkt logisch en is ook logisch. Maar toch: door de zaken niet te presenteren met de uiterst-denkbare precisie, reduceer je het verleden tot wat je voor een bepaald moment nodig hebt en presenteer je het niet in zijn volle glorie. Dat wringt.
Dat skelet geloof ik wel. Maar waren die dino’s eetbaar? En smaakten ze dan meer naar kip of meer naar vis?
Aangezien het universum inclusief de dino’s pas zo’n 6000 jaar oud is zou je verwachten dat er in de oude geschriften wel iets zou zijn opgenomen over die eetbaarheid. Ik bedoel, waarom zou JC de moeite nemen voor al die broden en vissen als hij met éen dino had kunnen volstaan?
Als je gelooft dat het universum zo’n 6000 jaar geleden door God geschapen is, dan moet je ook geloven dat dino’s niet echt bestaan hebben, maar dat God de wereld geschapen heeft inclusief aardlagen met fossielen. Je verwacht toch niet dat er in oude geschriften iets is opgenomen over dieren die nooit bestaan hebben?
Bent u nou serieus of grappig? Ons (er zijn mogelijk ook parallelle heelallen) universum is ruim 13 miljard jaar oud, daarover zijn alle wetenschappers het eens. U gelooft duidelijk nog alles letterlijk wat in de Bijbel staat over het scheppingsverhaal. Nooit van de Big Bang gehoord? U hebt natuurlijk recht op uw eigen geloof, maar u moet dringend een boek over astronomie kopen of in de Wikipedia kijken. Ik wil u hiermee niet beledigen, maar de feiten waarover hier gesproken wordt, moeten wel kloppen. De dino’s zijn ca. 65 miljoen jaar geleden, zeer waarschijnlijk door de inslag van een grote meteoriet in de golf van Yucatan, uitgestorven.
Als het als een grap bedoeld is, dan ben ik er mooi ingetuind.
Het blijft inderdaad wringen, Jona 😉 En het is geen logo, maar een beeldmerk. Of zo je wilt: een ikoon.
De vergelijking met een vogel lijkt me toch beter dan met een hagedis. Of anders misschien een krokodil die op zijn achterpoten loopt. Krokodillen zijn dan wel geen dinosauriërs, maar wel de nauwste verwanten van de vogels. Zo hebben ze nestbouw en zorg voor de jonkies, met wie ze met geluiden communiceren, allemaal eigenschappen die hun gemeenschappelijke voorouders met de vogels dus ook al gehad zullen hebben. Dieren met een goed aangeboren vermogen tot sociaal gedrag dus. Dat vind je bij de hagedissen veel minder: die moeten het uit het ei maar direct alleen uitzoeken.
Excuses voor het zijpad, maar dit is één van die fundamentele famlietrekken die op mij veel meer indruk maakte toen ik er over las dan allerlei uiterlijkheden, en toch hoor je er heel weinig over, terwijl het mij ook voor kinderen een leuk gezichtspunt lijkt.
Het schildje dus (als staat er een letter in, wat in de heraldiek helemaal niet mag). Het woord Livius is natuurlijk wel een logo. Ik zou het geheel een merk noemen, dan ontzie je de beide uiteinden.
Om teleurstelling te voorkomen: Trix is te bezoeken, maar de rest van Naturalis is voorlopig gesloten vanwege een verbouwing, dus als het alleen voor een blik op Trix is, dan kan dat, anders beter twee jaar wachten.
https://t-rex.naturalis.nl/Bezoekersinfo/511712.aspx?t=Openingstijden
Kinderen van 5 hebben daar ruim voldoende aan, kan ik uit ervaring zeggen. Overigens zijn er ook levensgrote scènes met dinosauriërs neergezet. Mijn kleuter vond die ‘echte’ dino’s een beetje te spannend, misschien is het handig om E. daar een beetje op voor te bereiden. Veel plezier, wij hebben ons zeker 3 uur kunnen vermaken in de kerstvakantie.
Dank je wel.