Macht is, volgens een gangbare definitie, de mogelijkheid dat je een ander iets kunt laten doen, eventueel tegen zijn of haar zin. “Een compleet ecosysteem naar je hand zetten” past niet in die definitie, maar lijkt me toch ook een uiting van macht. De Romeinse keizer Septimius Severus deed het.
Rond het jaar 200 na Chr. bezocht hij noordwest-Libië, zijn geboortestreek, en als ervaren generaal zag hij dat de verdediging beter kon. De Garamanten in het zuiden troffen een open grens aan en hoewel deze nomaden nooit echt gevaarlijk konden worden, konden ze wel grote schade aanrichten. De oplossing was simpel: Severus bouwde drie forten (Gadames, Gheriat el-Garbia en Bu Njem) om drie oases te beheersen. Geen Garamant kon naar het Romeinse Rijk komen zonder water te putten op een door de Romeinen beheerst punt.
Alleen: de drie oases waren niet groot genoeg om 500 soldaten en hun dromedarissen te voeden. Maar ook hier had Severus een oplossing voor. Het gebied tussen de oases was weliswaar droog, maar er viel regen in de winter, die dan plotseling als een alverwoestende stortvloed door een wadi kon komen stromen. Door putten en dammen te bouwen, was het mogelijk dit water gedurende het hele jaar te gebruiken. Steeds meer boeren – wellicht veteranen uit de forten – vestigden zich hier. Op enkele plaatsen, zoals Suq al-Awty, zijn de dammen nog in gebruik.
Kortom, Severus veranderde een semi-aride stuk land in een vruchtbaar gebied. Zó vruchtbaar dat de hier geproduceerde olijfolie kon worden geëxporteerd. Zó welvarend dat, toen later het hier gestationeerde Derde Legioen Augusta werd ontbonden, de boeren hun boerderijen versterkten en zelf de verdediging ter hand namen. De Romeinse cultuur raakte hier diep geworteld en overleefde zowel de val van het Romeinse Rijk als de komst van de Arabieren. Pas in de elfde eeuw raakten de dammen in verval en kwam ook hier een einde aan de Romeinse tijd.
Eén van de dorpen langs deze zogenaamde Limes Tripolitanus is Ghirza. Diep in wat nu weer woestijn is, staan nog steeds de grote familiehuizen. De dammen liggen er nog en er staan wat olijfbomen in de wadi: afstammelingen van de bomen die er achttien eeuwen geleden stonden. En er zijn twee grafvelden, een noordelijke dodenstad uit de vierde en vijfde eeuw en een zuidelijke uit de derde eeuw. U ziet hier en daar foto’s.
Bovenstaande foto toont de decoratie van zo’n monumentje (overgebracht naar het Nationaal Museum van Libië in Tripoli). U ziet het goed: vissen. Die zie je op die graven wel vaker en vissen zijn nog altijd een motief in de borduurkunst van de Libische en Egyptische nomaden. Ergens een logisch motief: deze mensen begrepen als geen ander het belang van water.
En heel verrassend: je kunt vissen zien in de woestijn. Als je nu een put graaft, zullen er al vrij snel piepkleine visjes in opduiken. Ik denk dat ze uit eitjes komen die in de Middellandse Zee zijn opgenomen toen de winterwolken zich daar vormden en dat ze later zijn neer geregend in de woestijn. Het fascineerde me.
[Het is 2 april, Internationale Factcheckdag. Ik had vandaag eigenlijk daar over willen schrijven, maar ik doe dat later deze week nog. Voor het moment was dit de 200e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier. Morgen Methode op Maandag over het maken van historische vergelijkingen, overmorgen de Livius-nieuwsbrief en daarna zijn we weer verder.]
Mooi verhaal!
Alleen dat van die viseitjes klopt naar alle waarschijnlijkheid niet. Ten eerste gaan viseitjes niet mee met verdampend water, ten tweede zijn er maar een beperkt aantal vissoorten die de overgang van zout naar zoet water kunnen overleven.
Wat wel een mogelijkheid is, is dat daar een vissoort leeft die alleen aanwezig is in het natte seizoen. Ze leven maar maximaal een paar weken, zetten hun eitjes af en gaan dood. Die eitjes kunnen jaren blijven liggen tot het weer nat genoeg is om uit te komen. Ik zou moeten opzoeken welke vissoort dat in dat gebied zou kunnen zijn.
zeewater komt ook in de lucht door opspatten als er (veel) wind staat en dat water wordt als druppletje over 100en kilometers getransporteerd. In die druppels kunnen dus eitjes en evt kleine visjes zitten
Die piepkleine visjes, kan iemand dat factchecken? Of tenminste even nader uitleggen…
Helpt dit?
https://answers.yahoo.com/question/index?qid=20101210202657AASseeT
Ik ben niet echt onder de indruk. Jij wel? Zijn er recente getuigenissen van mensen die zulke visjes gezien hebben? Waar precies?
Ik heb ze zelf gezien! 😉
Hm, dat lijkt me wel afdoende.
Super!
Kijk, ik vond nog een foto.
Een test, het is een test hè? Factcheckdag samen met een verlate 1 april grap, hoe scherp zijn we? Viseitjes die met regen meekomen…daar trappen we dus niet in!
😂
“maar lijkt me toch ook een uiting van macht.”
Mij niet. Het lijkt mij een toepassing vn technologie – en een zeer indrukwekkende.
In 1865 verwonderde zich ook al iemand over waar die vissen in de woestijn toch vandaan kwamen:
http://www.nytimes.com/1865/08/06/news/fish-in-the-depths-of-the-earth.html
Wellicht gaat het om deze vissoort:
Libyan Pupfish
The Libyan Pupfish, scientific name Aphanius desioi, is a species of pupfish that is a member of the Cyprinodontidae family of ray-finned fish. Male adults of this species of fish have been known to grow to be up to 1.96 inches in length, but besides this not much else is known about its size and physical characteristics. This species is known to be found in connecting canals, springs and sulphur lakes in the Al Wahat District of Northern Libya, from the Ain el-Braghl Lake to the city of El Agheila in the Sirtica desert region. This species is endemic to Libya, meaning that it can only be found in this country. There is no known information on its current population trend but its population is not severely fragmented. The species is known to be used in the aquarium trade, but currently has no known major threats.
http://www.iucnredlist.org/details/182422/0
Het zijn al met al kleine visjes:
https://en.wikipedia.org/wiki/Aphanius
Ja, maar zijn ze eetbaar?
Nee serieus, hebben ze biologische vijanden, welke dieren eten die visjes, zijn er vogels of reptielen of amfibieën die die visjes opzoeken om te eten? En wat eten die visjes zelf, vast geen zand.
En wtf leven ze in ‘sulphur lakes’? Welke vis kan daar tegen? Geen wonder dat ze maar een paar weken leven.
Wat een geweldig vak heb je toch.
Visseëitjes gaan vaak mee aan de poten van vogels. Die gaan drinken van het water en nemen zo eitjes mee en laten ze elders weer achter.
Ben het eens met MartijnR. Dat is ook de reden dat je in veel hooggelegen kratermeren vissen kunt tegenkomen.