Het bovenstaande mozaïek kunt u zien in het Huis van Dionysos in Nieuw Pafos, de stad waar de Ptolemaïsche stadhouder van Cyprus resideerde en waar later ook de Romeinse gouverneur zou verblijven. Uit die tijd – de tweede eeuw na Chr. om precies te zijn – stamt het mozaïek en het afgebeelde verhaal is dat van Hippolytos, de zoon uit het eerste huwelijk van Theseus.

De woorden “eerste huwelijk” klinken ons niet omineus in de oren, maar dat was in de Oudheid anders. Theseus was hertrouwd met Faidra en aangezien de huwelijksleeftijd voor vrouwen rond de vijftien lag, betekende dit dat de vrouw des huizes ongeveer even oud kon zijn als de oudste zoon. Iedereen in de Oudheid wist dat “tweede huwelijk” betekende dat – om het modern te formuleren – de hormonen door de huishouding zouden gieren. En inderdaad: Faidra werd verliefd op Hippolytos.

Hoewel ze haar gevoelens wilde negeren, vertelde een van de personeelsleden het toch aan haar stiefzoon, die totaal in paniek was. Zijn stiefmoeder begreep dat hij er toch achter was gekomen en pleegde zelfmoord – maar niet nadat ze op een schrijfplankje had gemeld dat Hippolytos verliefd op haar was en had geprobeerd haar te verleiden. Theseus vervloekte daarop zijn zoon, wetend dat deze vervloeking zou uitkomen. En inderdaad: de jongen kwam bij een ongeluk om het leven.

Tot zover de sage. Hierboven staan de ongelukkigen: Hippolytos en Faidra. De mozaïekleggers en hun opdrachtgevers waren niet de enigen die door deze destijds maar al te herkenbare stof waren geboeid. De Atheense tragicus Euripides gebruikte de sage voor niet één maar twee tragedies en het lijkt erop dat de mozaïekleggers die kenden, want de jachtattributen van Hippolytos verwijzen naar het toneelstuk, waarin Faidra en Hippolytos het slachtoffer zijn van de machinaties van de liefdesgodin Afrodite en de jachtgodin Artemis. Aan de Romeinse rechtsscholen werden advocaten getraind met de opdracht Theseus als moordenaar aan te klagen of juist te verdedigen, wat interessant is omdat het Romeins Recht vaders het recht gaf hun zoon te executeren. In later eeuwen zou de Franse toneelschrijver Racine de stof bewerken in zijn Phèdre.

Ik verbeeld me dat de mozaïeklegger zachtjes commentaar heeft geprobeerd te geven op de stof. Het lijkt althans alsof hij Eros, rechtsboven, op de lippen een sarcastisch lachje heeft gelegd.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.