Eén van de beroemdste anekdotes over de Lage Landen in de Romeinse tijd gaat over Verritus en Malorix, twee Friese leiders die een bezoek brachten aan Rome. “Fries” wil hier overigens vermoedelijk zeggen: uit de omgeving van Velsen, want het woongebied van de Friezen strekte zich uit vanaf de monding van de Rijn tot aan de Lauwers. In elk geval vormde hun bezoek aan keizer Nero uit het eerste debacle van de Nederlandse diplomatie.
Doordat de strijdkrachten aldoor maar niet in actie kwamen, deed het gerucht de ronde dat de commandanten het recht was ontnomen militaire operaties tegen de vijand te beginnen. Zo kwam het dat de Friezen zich naar de Rijnoever verplaatsten – de weerbare mannen via de bossen of moerassen, zij die niet ingezet konden worden bij de oorlogvoering via de meren – en zich vestigden in de akkerbouwgebieden waar niemand woonde en die alleen door onze soldaten gebruikt mochten worden. Ze deden dat op initiatief van Verritus en Malorix, de leiders van dat volk, voor zover Germanen leiders accepteren.
Ze hadden al huizen gebouwd en akkers ingezaaid en ze gedroegen zich alsof ze de grond al generaties in bezit hadden, toen [generaal] Dubius Avitus dreigde Romeinse troepen te zullen inzetten als de Friezen niet zouden terugkeren naar hun oorspronkelijke woongebied. Ze zouden zich ook tot de keizer kunnen wenden om een nieuwe vestigingsplaats toegewezen te krijgen. Avitus wist Verritus en Malorix ertoe te bewegen voor het laatste te kiezen. En ze gingen op weg naar Rome.
In afwachting van het moment waarop ze daar door Nero, die door andere bezigheden in beslag werd genomen, zouden worden ontvangen, brachten ze een bezoek aan het theater van Pompeius, een van de plekken die men altijd aan barbaren laat zien om hun een indruk te geven van de majesteit van het volk.
Terwijl ze daar wat doelloos rondhingen (in de voorstelling waren ze immers niet geïnteresseerd, want ze begrepen er niets van) en allerlei vragen stelden over wie daar zaten, wat het verschil was tussen de diverse rangen, wie tot de ridderstand en wie tot de senatorenstand behoorde, zagen ze een paar figuren in buitenlandse kledij onder de senatoren zitten. Ze vroegen wie dát dan wel waren. Toen men hun verteld had dat die eer te beurt viel aan de afgevaardigden van volken die zich onderscheidden door militaire kwaliteiten en hun nauwe banden met Rome, riepen ze luidkeels dat er geen volk op aarde was dat zo goed kon vechten als de Germanen, liepen naar beneden en gingen zitten tussen de senatoren. Het publiek reageerde welwillend: men beschouwde het als een authentieke impulsieve daad en een gezonde vorm van rivaliteit. (Tacitus, Annalen 13.54; vert. Marinus Wes.)
Friezen waren ook nadien gerommeerde diplomaten: https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Gemme_van_Burmania
Nog een belangrijke Friese diplomaat: https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Viglius
Allebei import Friezen.
Verritus en Malorix: merkwaardige Friese/ Germaanse namen! Verritus zou eventueel de Latijnse naam kunnen zijn van een Germaanse naam. Maar Malorix? Import-Friezen?
In hoeverre waren de Friezen (100%) Germaans? Of toch enigzins gemixt Keltisch/ Germaans? Nog ouder, dwz Noordwestblok of nog ouder?
Ik laat me graag overtuigen van hun Fries- en Germaans zijn, maar ik ben het nog niet tegengekomen.
Toegegeven, over Julius Civilis zijn ook weinig bronnen. In geval van Verritus en Malorix houdt het ook niet over.
Mee eens – we laten ons (te) snel verleiden om de Friezen als Germanen te zien. De huidige Friezen, hoogstwaarschijnlijk latere Germaanse immigranten vanuit de richting Denemarken, kwamen tenslotte veel later aanwaaien en het is de vraag wie of wat er toen nog woonde van de Friezen waar we hier over spreken. Het zou dus best mogelijk zijn dat de Friezen veel meer Keltisch waren dan voor het gemak aangenomen.
Er is me wel eens verteld dat het Friese woord “vibones”, dat Plinius vermeldt voor een geneeskundige plant, beter in een Keltisch dan een Germaans dialect past.
Ik sluit bovendien niet uit dat er een taal gesproken is geweest die noch Germaans noch Keltisch was. Taalkundigen vinden die hypothese niet noodzakelijk, maar ik houd het erop dat het wel denkbaar is. Het bestaan van niet-bekende talen is in de hele oude wereld een known unknown.
Verritus zou kunnen zijn afgeleid van het Latijnse ”veritus”, dat ”gerespecteerd, gevreesd” betekent. Het zou in dat geval zelfs een vertaalde naam kunnen zijn, misschien met het Germaanse naamelement ”*agaz” (”angst”).
Malorix bevat duidelijk het Germaanse naamelement ”*rīks”, wat ”koning, heerser” betekent (verwant aan het Keltische ”*rīxs”, als in Vercingetorix). Van het eerste onderdeel zou ik echt niet weten wat het betekent, en dit kan ook best een Keltisch element zijn (in dat geval gaat het dus om Proto-Keltisch ”*rīxs” in plaats van Proto-Germaans ”*rīks”).
Dank Gerard voor de uitleg. De onduidelijkheden zijn er alleen niet minder op geworden. Met taalkunde komen we volgens mij niet verder.
Graag gedaan. Je hebt overigens compleet gelijk. Etymologiën alleen mogen nooit als historisch bewijs worden gezien. Dat een stamhoofd een Keltische of Latijnse naam had, zou niet automatisch betekenen dat hij ook daadwerkelijk Keltisch of Romeins was; de meeste Nederlanders met namen als Mike, John en Andrew zijn ook niet van Britse of Amerikaanse afkomst. Net als dat deze namen (mede) door de invloedrijke positie van de Amerikaanse cultuur in de postbellumwereld zijn verspreid, zie ik de Keltische (en later de Romeinse) cultuur deze rol ook spelen onder de minder ”beschaafde” en verstedelijkte Germanen.
Hoezo een debacle? Gewoon wat ‘onhandig’, en door de Romeinen allerminst als belediging opgevat (ik wed dat ze er geen woord van verstonden trouwens).
Volgens het Altdeutsches Namenbuch van Ernst Förstemann (1900) kunnen het Germaanse namen zijn. De Romeinen hebben die dan wat eigenwijs opgeschreven.
Malorix bestaat uit de elementen Mal en -ricja. Mal kan een verbastering zijn van Ma(t)hal (bijeenkomst) of Amal (arbeid). Ricja is een heel algemeen Germaans naamelement (Hendrik, Diederik, Richard) en betekent rijk.
Förstemann is onzeker over Verritus. Het zou kunnen bestaan uit de elementen Vera (goud) en -rid (rijden).