Gisteren blogde ik over het Rijk van Toledo en ik schreef dat deze laat-Romeinse staat, centraal georganiseerd als ze was, door Arabieren in één keer kon worden overgenomen. Koning dood, het hof uitgeschakeld, hoofdstad ingenomen: dan houdt het verder op. Ik werd terecht gecorrigeerd: het leger dat de genadeklap uitdeelde bestond uit Berbers. Het grappige is dat ik daar bij het schrijven aan had gedacht. Omdat het leger marcheerde uit naam van de Umayyadische kalief van Damascus, had ik besloten het stukje niet nog ingewikkelder te maken dan het al was – maar het is geen onbeduidend detail.
De verovering begon in april 711, toen generaal Tariq, een islamitische Berber, met zo’n 12.000 soldaten de Straat van Gibraltar overstak. (“Gibraltar” is overigens een verbastering van Jebel Tariq, “Tariqberg”.) In juli versloeg hij bij Jerez het leger van de Toledaanse koning Roderik, waarna de joden in Córdoba en Écija Tariq en zijn mannen als bevrijders binnenhaalden. Of het enthousiasme oprecht was of een lepe reactie op het simpele feit dat er geen Toledaans leger meer was dat de steden kon beschermen, zullen we nooit meer weten. Wel moet worden aangetekend dat de handelingen van de diverse kerkelijke synodes duidelijk maken dat de christelijke autoriteiten de joden liever zagen gaan dan komen.
Merkend dat de verovering van het Iberische Schiereiland eenvoudig was, voegde Musa, de Umayyadische gouverneur van Ifriqiya (Tunesië), zich met 18.000 man bij Tariq. In de herfst viel Toledo, waarna nog slechts wat schermutselingen restten, onder meer bij Mérida.
Het succes was eigenlijk iets te groot. In de Arabische denkwereld waren er destijds drie soorten oorlog: de plundertocht (gazwa), de strafexpeditie (katat) en de heilige oorlog (jihad). Tariqs actie was begonnen als een plundertocht met als doel makkelijke buit te halen. Annexatie van een koninkrijk was niet de opzet maar omdat dit wel het resultaat was, moest de expeditie met terugwerkende kracht als strafexpeditie worden gepresenteerd. Daartoe moest een vergrijp worden verzonnen: Roderik zou de dochter van de Byzantijnse gouverneur Julianus van Ceuta hebben verkracht, waarop deze Tariq zou hebben geholpen. Dit verhaal is nogal verdacht, want het is een standaardmotief uit de volksliteratuur. In onze contreien is het bijvoorbeeld toegepast op Floris V en de echtgenote van Gerard van Velzen.
Na de succesvolle verovering organiseerde Musa het bestuur. De laatste Toledaanse comites (“graven”) kregen verdragen aangeboden waarin hun steden de hegemonie erkenden van de veroveraars, toezegden geen hulp te verlenen aan vijanden van de islam, een bescheiden belasting beloofden te betalen en verder zowel bestuurlijk als religieus vrij werden gelaten. Musa had haast: aan de andere kant van de Pyreneeën was het rijk van de Franken immers rijp voor nieuwe plundertochten. Alleen daar waar de veroveraars steden hadden moeten innemen – Écija, Córdoba, Toledo en Mérida zijn al genoemd – waren Musa’s eisen hoger. Daar werd grond onteigend en kregen de troepen land toegewezen.
En daar zit de crux.
In 742 zou een burgeroorlog uitbreken en één van de aanleidingen zou zijn geweest dat Musa de Berbertroepen slechtere stukken land had gegeven dan de Arabieren. Dat zou best waar kunnen zijn, maar in 1989 wees Abdulwahid Taha erop dat het weleens anders in elkaar kan zitten dan de Arabische bronnen het presenteren. Hij keek naar de gebieden waar de diverse Arabische en Berber-stammen vandaan waren gekomen en constateerde dat de landerijen die ze kregen, leken op de landen van herkomst. Bergstammen kregen dus bergland en zo voort. Het is dus maar de vraag of de Berbers over het land ontevreden waren.
Ze hadden wel andere grieven. De burgeroorlog die ik noemde, begon toen het leger een Arabische generaal kreeg die voor de Berber-soldaten onaanvaardbaar was: deze Al-Malik had enkele jaren eerder gestreden tegen een groep Berbers. Voordat de gemoederen al te hoog op konden lopen, stuurde de kalief Syrische Arabieren naar het Iberische Schiereiland, die de onrust inderdaad wat wisten te dempen. Er bleven echter ergernissen en we weten dus niet of die alleen maar samenhingen met de persoon van Al-Malik of werden versterkt door oneerlijke landverdelingen. Een extra probleem was dat de Syrische Arabieren behoorden tot een andere groep dan de Arabieren die al in Andalusië waren – en dat viel niet goed, zodat de situatie onrustig bleef. Toen in 750 de laatste Umayyadische kalief werd afgezet en zijn familie werd uitgemoord, verkeerde het Iberische Schiereiland al acht jaar in volledige burgeroorlog.
Deze kwam pas ten einde toen een avonturier uit Damascus aankwam, Abdalrahman. Hij beweerde de enige overlevende te zijn van de Umayyadische dynastie en slaagde er langzaam maar zeker in een eigen emiraat op te bouwen. Dat is een geweldig spannend verhaal, maar de conclusie die ik vandaag trek is een andere: door de onrust na 742 kwam een einde aan de expansie van de – u mag kiezen – Arabieren of moslims of Berbers in West-Europa.
Het einde van de expansie heeft dus niets te maken met de slag bij Poitiers, waarin Karel Martel de jihadi’s zou hebben verslagen en de Europese christenheid zou hebben gered. Je leest dat nog vaak, maar van een jihad is nooit sprake geweest en het is Karolingische propaganda dat de slag bij Poitiers een keerpunt vormde. Deze kon alleen blijven rondzingen doordat Arabische bronnen lange tijd niet voldoende konden worden bestudeerd. En zelfs nu ze wel zijn ontsloten, moeten we erop bedacht zijn dat die teksten óók niet helemaal waar hoeven zijn: het is, zoals we hebben gezien, maar de vraag of Berber-ressentimenten over de verdeling van de landgoederen een rol hebben gespeeld.
Mooi. Ook over deze periode zou ik graag nog eens een boek lezen. In alle literatuur die ik heb over de plaatselijke geschiedenis (la Garrotxa, een regio in Catalonië) ontbreekt info over de eeuwen 3 tot 9. Alsof er toen niets was.
Fijn om wat meer te lezen over dit land en zijn geschiedenis.
Vriendelijke groet,
Bedankt voor weer een mooie blog. Het helpt deze -voor Europa- belangrijke gebeurtenis iets beter begrijpen. Is het bekend of de Berbers en Arabieren hun familie meenamen, of ter plaatse met de lokale vrouwen families starten?
Nog vier, vijf jaar wachten en dan zal het DNA-onderzoek de antwoorden geven. Voor het moment kan ik alleen zeggen dat de emirs nogal wat lokaal bloed hadden. Van een van hen is bekend dat hij zijn baard zwart verfde om Arabisch te lijken: hij was namelijk blauwogig en blond, want hij had drie Asturische grootouders. Asturië had een koninklijk huis dat terugging op een Visigotische aristocraat, Pelagius.
Ik heb altijd begrepen dat Berbers ook blond waren.
“Karolingische propaganda”
Die altijd zorgvuldig negeert dat Septimanie enkele tientallen jaren onder islamitisch gezag stond. De Engelse Wikipedia schrijft het leuk:
“In 737 the Frankish leader went on to attack Narbonne, but the city held firm, defended by its Goths and Jews under the command of its governor Yusuf, Abd er-Rahman’s heir. Charles had to go back north without subduing Narbonne, leaving behind a trail of destroyed cities, i.e. Avignon, Nîmes and other Septimanian fortresses.”
Tot zover Karel Martel, de redder van het christendom.
De opstand van de Berbers in het Iberische schiereiland had twee onderliggende redenen:
1 Hoewel de Berbers zich bekeerd hadden tot de islam werden zij nog steeds niet als gelijkwaardig beschouwd maar als ondergeschikt aan de Arabieren. Van de kant van de Arabische heersers resulteerde dit in een aantal vernederende acties en bij de Berbers ontstond daardoor een anti-Arabisch ressentiment.
2 De veroveringstochten waren de economische motor van het Kalifaat. Veroveringen betekende buit en daarmee soldij voor soldaten en verdeling van landgoederen en bestuurlijke posities voor de elite. Toen deze motor begon te haperen moesten de machthebbers in Damascus omzien naar andere middelen om hun uitdijende legers en bestuursapparaat te bekostigen. Omdat de hartlanden van het rijk al belast werden richtte men zich op de Maghreb. Boven op de vernederingen die de Berbers te voortduren hadden kregen ze nu ook nog eens te maken met zware belastingen. Die in feite gewoon een vorm van tribuut waren. En bovendien in strijd met de islamitische wet aangezien de Berbers als moslims vrij van tribuut waren.
Toen de gouverneur van de Maghreb een expeditie op touw zette naar Sicilië en daarmee een groot deel van het leger wegtrok uit de Maghreb. Zagen veel berberstamhoofden hun kans en begonnen een opstand tegen Damascus. Een aantal veldslagen en moordpartijen later brachten ze het gezag van de Umayyaden terug tot de kuststrook van wat nu Tunesië is.
Enkele duizenden Arabische soldaten ontkwamen aan het lot van de rest van de in Maghreb gelegeerde leger eenheden door de wijk te nemen naar het Iberische Schiereiland.
Daar waren de Berbers in navolging van hun volksgenoten in de Maghreb ook in opstand gekomen. Ondanks dat ze een meerderheid van het leger vormden in het Iberische schiereiland mislukte de opstand vanwege de beter geleide en georganiseerde Arabische legereenheden. Met daarbij de komst van duizenden gevluchte Arabische soldaten uit de Maghreb die de balans in het voordeel van de Arabieren deed omslaan.
Daarna begon de burgeroorlog tussen Arabieren onderling: De nieuwkomers versus de oudgedienden. Werd door de nieuwkomers gewonnen.
Het gezag over het westelijk deel van de Maghreb kregen Umayyaden nooit meer terug en hun opvolgers de Abbassieden ook niet.
In de westelijk Maghreb ontstonden de eerste onafhankelijke inheemse islamitische staatjes waarvan één de basis zou vormen voor wat later Marokko zou worden.
Het interessante aan deze opstand is dat die anti-Arabisch was maar niet anti-islam. Terwijl de islam in feite de religie was van de onderdrukkers. En daarbij was de bekering van de Berbers van zeer recente datum en veelal oppervlakkig.
Afgezien van een confederatie van Berberstammen aan de Atlantische oceaan die een eigen religie ontwikkelden met elementen uit de islam beleef de overgrote meerderheid van de Berbers moslim
-“Een extra probleem was dat de Syrische Arabieren behoorden tot een andere groep dan de Arabieren die al in Andalusië waren – en dat viel niet goed, zodat de situatie onrustig bleef.”- Tel daar de Berber-Arabische wrijving bij op, (die nog steeds bestaat) en je ziet dat de multicultuur vroeger ook al een beetje problematisch was.
Tunesië was het meest gearabiseerde deel van het westelijke deel van het Umayyaden rijk. Echter uit DNA analyse blijkt dat de genetische bijdrage van de Arabieren slechts 4 % is. Als dat het geval is in Tunesië dan zal dat op het Iberische Schiereiland nog lager zijn.
http://stepfeed.com/dna-analysis-proves-arabs-aren-t-entirely-arab-4864
Voorlopig weten we er weinig met zekerheid over. Hoe verder we teruggaan in het verleden, hoe meer mensen dezelfde genen hebben (we hebben allemaal oer-Afrikaans materiaal, daarna valt het uiteen in haplogroepem M en N, en dat versplintert daarna verder). Voorlopig weten we te weinig om betekenisvolle uitspraken te doen over de afgelopen drie, vier millennia.
Het door u genoemde artikel is correct, maar ook een beetje het intrappen van een open deur: de menselijke variatie is immens (Arabisch of anders). Dat maakt alleen maar weer duidelijk hoe onzinnig racisme is. Ik verwacht dat we over een jaar of vijf voldoende weten om een verfijnder beeld te krijgen van de Arabische expansie, al lijkt het me voor Tunesië en Andalusië lastig om het te scheiden van de Fenicische expansie. Maar we zullen zien.
Het artikel van stepfeed is slecht. De video van Momondo is de slechtste dienst die ooit gedaan is voor zinvol DNA-onderzoek. Er worden beweringen gedaan die onjuist zijn. Dit is ook heel erg fout. In de analyse weet men op dit moment vrijwel niet het verschil tussen oorzaak en gevolg; tussen afkomst en aankomst. De Angelen en Saksen krijgen in deze analyse vaak veel “Engels DNA”. Het onderzoek gaat uit van “Engels DNA”, Vaak “Scandinavisch DNA” etc. Men komt tot de conclusie dat de Angelen, Saksen, maar ook veel Nederlanders veel Engelse afkomst hebben. Dat is dus onzin.
Ook de diagrammen van National Geographic hebben dit probleem. In sommige gevallen zal het wel een beetje kloppen, maar het fundament is fout. De resultaten van de DNA-bedrijven geven onderling dan ook veel verschillen, en geven bij een volgende versie weer nieuwe gebieden en afkomsten. Als we straks meer “ancient DNA” hebben en weten hoe het ergens gekomen is, weten we wat meer, maar voorlopig is er vooral kritisch oordelen nodig.
Mensen die op basis van het Momondo filmpje onderzoeken doen, worden teleurgesteld en brengen schade aan het image van DNA-onderzoek.
@Michiel Mans,
Niet de “multicultuur” was het probleem maar machtshonger van enkelen en onderdrukking van velen. Wel de juiste causale verbanden leggen!!!!
Mijn kennis van de genetica en de verspreiding van genetisch materiaal door de millennia heen is nagenoeg nihil.
Maar gezien de veroveringen van Noord-Afrika door de Arabieren niet geleid hebben tot een volksplanting van Arabische stammen en verhoudingsgewijs de veroveraars verzonken in de inheemse bevolking lijkt het mij logisch dat er weinig uitwisseling van genetisch materiaal heeft plaatsgevonden.
Ook de invasie van Arabische stammen in de 11e eeuw bleef marginaal qua aantallen om een groot impact te hebben.
Arabisering is toch vooral een linguïstisch fenomeen en is in de westelijke Maghreb een vrij recent fenomeen.
Voor de duidelijkheid mijn interesse is puur historisch en heeft geen ethno-nationalistische bedoelingen. Met andere woorden ik ben wel berber maar geen amazighist.
(Weer) een interessant artikel, maar ik denk dat je conclusie al te stellig is geformuleerd.
Het is aannemelijk dat de onrust op het Iberisch schiereiland tussen 742 en 750 een belangrijke rol speelde bij het stagneren van de expansie.
Maar of dit inderdaad de oorzaak daarvan was, is de vraag.
Het is van belang om vast te stellen dat er al vanaf 719 sprake was van islamitische expansie ten noorden van de Pyreneeën. Immers, toen werd Narbonne ingenomen, en die stad met een aanzienlijk deel van Occitanië is veertig jaar lang deel van het (een) islamitische rijk gebleven. Totdat Pepijn de Korte Narbonne in 759 veroverde en toevoegde aan het Frankische rijk (in de loop van de middeleeuwen werd Narbonne trouwens een belangrijk joods intellectueel centrum, maar dat terzijde). En toen was de burgeroorlog c.q. soort van burgeroorlog op het schiereiland al jaren voorbij.
Voorheen werd de betekenis van de slag bij Poitiers overdreven, maar we moeten niet doorslaan naar de andere kant.
De slag speelde zich af negen jaar voor het begin van de onrust in Spanje, en was belangrijk omdat de toenmalige gouverneur werd gedood, het moslimleger werd verdreven, en de inname van de stad Tours werd voorkomen.
Natuurlijk is het moeilijk om te bepalen hoe veel invloed dat op het verdere verloop van de geschiedenis heeft gehad, maar op dat moment riep het wel degelijk een halt toe aan de expansie.
In mijn ervaring geeft elke auteur zijn eigen interpretatie van de Slag bij Poitiers (of Slag bij Tours), zo weinig staat er echt over vast.
De beroemdste duiding blijft die van Edward Gibbon, hoe misleidend die hoogstwaarschijnlijk ook is:
“A victorious line of march had been prolonged above a thousand miles from the rock of Gibraltar to the banks of the Loire; the repetition of an equal space would have carried the Saracens to the confines of Poland and the Highlands of Scotland; the Rhine is not more impassable than the Nile or Euphrates, and the Arabian fleet might have sailed without a naval combat into the mouth of the Thames. Perhaps the interpretation of the Qur’an would now be taught in the schools of Oxford, and her pulpits might demonstrate to a circumcised people the sanctity and truth of the revelation of Muhammed.”
732 was geen beslissende veldslag zelfs als de moslims hadden gewonnen dan zou er weinig aan de loop van de geschiedenis zijn veranderd. Het rijk naderde gewoon zijn maximale omvang groter worden zou slechts betekenen dat het centrum steeds minder greep zou hebben op het geheel. Dat bleek al uit de berberopstanden in de Maghreb maar ook uit de opstand in Khorrassan die de Abbassieden aan de macht bracht.
Overigens zelfs met de verovering Septimanië door Pepijn de Korte kwam er geen einde aan de aanwezigheid van moslims in wat later Frankrijk zou worden. Ruim een eeuw lang beheersten moslims de zuidelijke kust van Frankrijk en de passen van de Alpen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Fraxinet
Een veldslag op beter gezegd een belegering die wel van beslissend zou zijn geweest was de laatste belegering van Constantinopel door de moslims in 718. Was het hen gelukt de stad te veroveren dat zou dat het einde geweest zijn van het Byzantijnse rijk en dat zou de loop van de geschiedenis wel degelijk hebben veranderd.
“de laatste belegering van Constantinopel door de moslims in 718”
U bedoelt denk ik de laatste belegering door de Arabieren, De laatste belegering van Constantinopel door moslims was in 1453. 😉
In 1512 greep sultan Selim nog de macht na een aanval op Constantinopel. 😉
“standaardmotief uit de volksliteratuur”
Niet alleen daar. Uitnodigingen als deze, vooraf gaand aan een desastreuze verovering, komen vaker voor, echt of verzonnen:
Vortigern nodigde de Angelsaksen Hengest en Horsa uit om naar Britannië te komen, in hetzelfde jaar als generaal Bonifatius de Vandalen uitnodigde om van Spanje naar Noord-Afrika over te steken.
De conclusie die ik aan mijn eerdere reactie zou willen verbinden, is dat het eindigen van de islamitische expansie in Frankrijk niet zozeer is veroorzaakt door de (tijdelijke) onrust in Spanje, maar eerder te maken had met het ontstaan van een machtig Frankisch rijk ten noorden van de Pyreneeën. Het werd een groter risico om daarmee de confrontatie aan te gaan.
Emir Abdar Rahman I had vanaf 756 de macht in handen en bouwde een sterke staat op. Deze Omajidden-emir (zijn opvolgers werden kalief) was feitelijk geheel onafhankelijk van het Abbasiden-kalifaat in Bagdad. Het argument dat de spankracht van het islamitische rijk te groot was geworden, gaat volgens mij dan ook niet op.
Later in de 8e eeuw bleek de vrees voor de kracht van het Frankische rijk terecht, toen Karel de Grote ten zuiden van de Pyreneeën het graafschap Barcelona stichtte, dat niet meer onder islamitische heerschappij (soms wel invloed) zou komen.
Er kan een volgorde worden gezien in de wapenfeiten ten opzichte van de “Moren” van Karel Martel (Poitiers 733), diens zoon Pepijn de Korte (Narbonne 759), en kleinzoon Karel de Grote (Barcelona 786), waarin de macht van de Franken geleidelijk groeide in de loop van de 8e eeuw.
De burgeroorlogen halverwege de 8e eeuw hebben de Franken ongetwijfeld geholpen. Daarom kunnen ze als mede-oorzaak van het eindigen van de islamitische expansie ten noorden van de Pyreneeën worden gezien, maar niet als hoofdoorzaak.
Wat betreft de aanwezigheid van moslims in Zuid-Frankrijk, op zich interessant, maar dat speelde weer een eeuw later, toen moslims nabij het huidige St Tropez de basis Fraxinet vestigden. Het rijk van Karel de Grote was toen al weer uit elkaar gevallen en deze aanwezigheid had geen structureel karakter en was relatief beperkt. Deze stadstaat (bij vlagen groter) was geen onderdeel van het kalifaat Al Andalus en wordt als een soort (zee)roversstaat gezien.
@Robert Vermaat,
Inderdaad de laatste belegering door Arabische moslims 🙂
@Marcel Buurman,
Pre-moderne rijken krijgen vroeg of later te maken met het feit dat ze niet meer instaat zijn de periferie daadwerkelijk onder controle te houden. Vroeg of laat zal een plaatselijke gouverneur de facto zich onafhankelijk verklaren en zich weinig meer gelegen laten aan het centrum.
Dat is in feite ook wat er op het Iberische schiereiland gebeurde na het neerslaan van de berberopstand. De plaatselijke gouverneur verklaarde zich onafhankelijk van Damascus. En nadien ook van Bagdad.
De Abbassienden verloren de macht over Noord-Afrika en moesten zelfs dulden dat Egypte een de facto onafhankelijk rijksdeel werd.
Dat was vele malen belangrijker dan een veldslag ver benoorden de Pyreneeën die door de Arabieren werd verloren. In de veroveringsoorlogen hebben de Arabieren meermaals een grote nederlaag geleden ( met name tegen de Berbers het heeft ze een halve eeuw gekost om de Maghreb te veroveren) om daarna weer terug te komen en het nog paar keer te proberen meestal met succes.
Zolang het centrum de generaals en gouverneurs onder controle had en de middelen om nieuwe legers uit te rusten dan had de nederlaag in 732 geen enkel verschil uitgemaakt, had men verder willen expanderen.
Overigens in de 150 jaar van het bestaan van het emiraat van Cordoba lukte het slechts enkele keren om heel het islamitische gecontroleerde gedeelte van het Iberische schiereiland onder één centraal gezag te krijgen. Telkens verklaarde plaatselijke gouverneurs zich onafhankelijk of deden zich opstanden voor. Van deze zwakte maakte Karel de grote gebruik om het Iberische Schiereiland binnen te vallen.
De rollen waren 150 jaar later omgedraaid: Cordoba had in de 10e eeuw het gehele “islamitisch” gecontroleerde gedeeld stevig onder controle kreeg. Terwijl het Frankische rijk ernstig verzwakt en uiteengevallen.
Had men toen in Cordoba de zinnen gezet om Zuid-Frankrijk te veroveren dan had men dat zonder noemenswaardig tegenstand kunnen doen.
Echter in Noord-Afrika was een groot islamitisch rijk ontstaan dat van de Fatimieden. Wat volgde was een decennia lange strijd om de hegemonie ( controle over de goudhandel) in de Maghreb. Strategisch en economisch vele malen lucratiever dan wat er te halen viel boven de Pyreneeën.
De invloed van de berbers en de islam in Zuid-Frankrijk is nog lang blijven bestaan. Dat blijkt ook uit bouwstijlen. Ik heb zelf ooit opgemerkt dat Allah gememoreerd werd op de deur van de kathedraal van Le Puy en Velay..
Ik heb daar ook nog een foto bij.
En dat is interessant voor wie de invloed van die kathedraal en haar bisschop in de context van de Santiago-pelgrimage en de reconquista bekijkt.
@Mohammed Boubkari
Inderdaad, het einde van het gezag van Damascus over het Iberische schiereiland was van veel groter belang dan de slag bij Poitiers. Dat sluit ook prima aan bij wat ik daarover schrijf.
Verder benoem je zowel geografisch als chronologisch een veel bredere context. Zonder dat te ontkennen, het gaat nu om de vraag naar de oorzaak van het eindigen van de islamitische expansie noordelijk van de Pyreneeën. Die expansie eindigde in de 8e eeuw (over het aparte geval Fraxinet heb ik het al gehad). Het islamitische gebied op het Iberisch schiereiland was een zelfstandige staat (dat mogen we wel zo stellen, binnen de context van het begrip ‘staat’ in de 8e eeuw). Zoals bekend verkreeg na de periode van onrust, waar Jona naar verwijst, emir Abdur Rahman I in 756 de macht in Cordoba. Ook al hebben en hij en zijn opvolgers met opstanden en twisten op het schiereiland te maken gehad, Abdur Rahman was een zeer succesvol leider, ook in militaire zin. Problemen met opstandige groepen of buren hoorden er in die tijd bij. Daar hebben ook de Frankische koningen inclusief Karel de Grote, in hoge mate mee te maken gehad. Ik wijs op de feiten dat Karel de Grote en voor hem zijn vader een machtig rijk opbouwden, en dat zij (naast vele andere gebiedsuitbreidingen) een einde maakten aan de aanwezigheid van Al Andalus noordelijk van de Pyreneeën, en zelf een gebied zuidelijk van de Pyreneeën innamen.
En inderdaad, zoals ik ook al schreef, was honderd jaar later dat Frankische rijk uiteen gevallen. Ongetwijfeld bood dat mogelijkheden voor Cordoba om de blik weer naar het noorden te richten.
Maar de stelling “had men toen in Cordoba de zinnen gezet om Zuid-Frankrijk te veroveren dan had men dat zonder noemenswaardig tegenstand kunnen doen” is wel erg speculatief.
Dat is het probleem met dat soort ‘wat-als’ vragen; de antwoorden daarop zijn altijd speculatief. Soms kan een redelijke verwachting worden beredeneerd, maar dat is al snel heel riskant.
Ik constateer in ieder geval dat Cordoba in de tweede helft van de 10e eeuw het graafschap Barcelona (formeel toen nog onderdeel van het West-Frankische rijk) enige malen heeft aangevallen, en dat de stad ook is veroverd door Almonzar, maar al snel weer door de graven zelf werd terug gedreven (terzijde: omdat de Frankische koning geen hulp had geboden, markeerde dat het einde van zijn leenheerschap), en dat aldus Catalonië niet meer werd toegevoegd aan het kalifaat. Deze feiten pleiten helemaal niet voor de stelling dat het kalifaat zonder noemenswaardige tegenstand zelfs nog verder naar het noorden had kunnen oprukken. En de stelling dat er in Zuid-Frankrijk (Occitanië, Aquitanië, Provence) weinig te halen viel, lijkt me ook aanvechtbaar. Zeker als dat zo eenvoudig zou zijn geweest, in tegenstelling tot de rijkdommen in Noord-Afrika.
Wat betekent dit alles voor het artikel van Jona? De slag van Poitiers was een opmaat van de opkomst van het Frankische rijk. De slag was een domper voor de islamitische acties richting noorden. Een tiental jaren daarna ontstond een periode van onrust in islamitisch Spanje. En weer even later werden de islamitische gebieden noordelijk van de Pyreneeën veroverd door de Franken. Allemaal oorzaken van het eindigen van deze expansie. De feiten maken aannemelijk dat vooral de macht van het Frankische rijk in de tweede helft van de 8e eeuw hiervoor bepalend is geweest.
Interessant artikel aansluitend bij dit onderwerp:
An analysis of the DNA and mitochondrial DNA (genetic material passed down through the maternal line) showed that these men likely descended from, or were related to, people who lived in North Africa.
https://www.livescience.com/53913-medieval-muslim-graves-in-france.html
Je stelt je de militaire macht ( economische/politieke) van het Frankische rijk iets te rooskleurig voor. Het feit dat Karel de Grote ten zuiden van de Pyreneeën kon opereren was omdat het een politieke chaos was in het door moslims beheerste gedeelte.
Toen de rust begin 10e eeuw terugkeerde en een sterk centraal gezag van Cordoba de boel controleerde. Werd die controle vertaald in een grote economische opbloei en daaruit voortvloeiend de middelen om er een staand leger op na te houden. Een leger dat vele malen groter was dan wat de Frankische koningen op de been konden brengen.
Ik hoef je er niet aan te herinneren dat in de 9e 10e eeuw de Frankische koningen niet eens instaat waren hun rijk te verdedigen tegen invallende Noormannen en zelfs land aan hen moesten afstaan. Om maar te zwijgen van het feit dat ze hun macht kwijt waren geraakt aan leenmannen. Geen Frankische koning na Lodewijk de Heilige was ook maar instaat om een leger op de been te brengen dat zich kon meten met dat van Cordoba. Zelfs niet als zij instaat zouden zijn geweest alle leenmannen in het gareel te krijgen. Wat niet het geval was.
Het is inderdaad en: What if. Maar als men in Cordoba de zinnen had gezet op de verovering van Zuid-Frankrijk dan lijkt het mij sterk dat men in Parijs daar een militair antwoord op had weten te vinden.
De aandacht van de Kaliefen in Cordoba was teveel gericht op Noord-Afrika om al te veel energie te richten op het noorden van het Iberische schiereiland.
Overigens nog een reden behalve de vete met de Fatimieden is dat men in feite niet meer op veldtocht hoefde om te voorzien in de behoeften van de staat.
De jihad-economie was als lang en breed vervangen door een belastingen. Ergo om zichzelf te bedruipen hoefden men niet meer oorlog te voeren om buit te vergaren.