Er gaan dagen, ja weken voorbij zonder dat ik denk aan Willem van Oranje. Er gaan weken, ja maanden voorbij zonder dat ik op bezoek ga in Dordrecht. Maar gisteren ging ik er bij iemand op de koffie en in de tuin kwam ter sprake dat de stad een monument zou oprichten voor Willem van Oranje. “Dat is gek,” zei ik, “Ik wist niet dat die iets met Dordrecht had te maken.”
Daarop liep mijn gastheer leeg. Dat zijn stad nou net géén Oranje-stad was. Dat Dordt niets méér met Willem de Zwijger had te maken dan met de meeste treinreizigers, voor wie de stad immers ook weinig meer is dan een tussenstop op weg van Rotterdam naar Brabant. Dat Willem van Oranje weleens op doorreis in Dordt was geweest maar er verder weinig te doen had gehad. Ik probeerde nog een grapje maar het zat mijn gastheer merkbaar dwars dat zijn stad zou worden ontsierd met een monumentale tang op een varken.
Even later ging ik met een bevriend echtpaar lunchen en terwijl we naar een restaurant wandelden, kwam opnieuw het standbeeld voor Willem van Oranje ter sprake. Raar, vonden ze. Net als mijn eerdere gastheer wezen ze erop dat Dordt traditioneel weinig van de Oranjes moest hebben. Dit was de stad van de gebroeders De Witt. We konden wel even langs hun monument wandelen.
U ziet het hierboven. Als u goed kijkt, ziet u dat er bloemen liggen aan de voeten van de twee mannen. “Twee weken geleden was er een herdenking”, legde mijn gastvrouw uit, “en die was behoorlijk druk bezocht, veel drukker dan ze hadden verwacht.”
Je bent nog geen anderhalf uur van huis en je bent in een andere wereld. Ik had van de monumentale strijd om Dordts verleden, die de plaatselijke gemoederen blijkbaar hoog deed oplopen, weinig meegekregen. Al was ik er niet helemaal mee onbekend: ik herinnerde me namelijk dat mijn collega Henk ’t Jong, historicus in Dordrecht, er onlangs een blogstukje aan had gewijd. U vindt het hier. Willem de Zwijger is in Dordrecht weleens voor een beleefdheidsbezoekje langsgekomen, schrijft ’t Jong, en is er één keer wat langer geweest. Dat is het.
De reden om desondanks een standbeeld in Dordrecht op te richten voor Willem van Oranje lijkt te zijn dat de Staten van Holland hier in 1572 samenkwamen. Dat is een vrij bekende vergadering geweest, maar Willem de Zwijger was er niet bij aanwezig. Dat bij de vergadering iets is besloten over de verdediging van de gewetensvrijheid, zoals Herman Pleij beweert, is pure geschiedvervalsing, zoals ’t Jong al eens eerder uitlegde.
Straks zitten we in de stad van Jan en Kees de Witt met een standbeeld van de Zwijger opgescheept. De man die hier in de 16e eeuw een paar keer heeft gegeten, overnacht en een kerkdienst of wat heeft bijgewoond. Wat wordt de volgende plaats waar een beeld wordt neergeplempt? Moerdijk, omdat ze daar het Hollands Diep moesten overvaren? Rotterdam omdat je daar onderweg naar Den Haag ook soms moest overnachten? Ik noem maar wat.
Standbeelden en andere monumenten liggen de laatste tijd wat gevoelig. Moet dat beeld voor J.P. Coen in Hoorn weg? Ik heb er geen echte mening over. Er is iets voor te zeggen beelden te laten staan; er is iets voor te zeggen ze weg te halen; er is iets te zeggen voor een aanpassing; er is iets voor te zeggen om het een te laten staan en het ander weg te halen. Maar waar in elk geval niets voor valt te zeggen, is een standbeeld zonder functie dat iets herdenkt dat niet is gebeurd en waar de bevolking geen zin in heeft.
Is dit een vorm van nieuw nationalisme? Mag de ratio zegevieren?
In Wenen is een Goethedenkmal. Mij is niet bekend dat hij daar ooit geweest is.
Neil Shubin in zijn boek ‘Your Inner Fish’ uit 2008 beweert dat Goethe op het idee kwam van de werveltheorie van de schedel tijdens een bezoek aan de joodse Friedhof te Wenen. Volgens mijn informatie kwam hij op die gedachte bij het zien van een dood schaap in verregaande staat op het Venetiaanse Lido.
Je bent naïef Jona. Niemand is in geschiedenis geïnteresseerd. Het gaat om beelden, niet om feiten, om cultuur, niet om waarheid. Ook historici als Pleij laten zich meeslepen door de politieke waan van de dag. Geld verdien je alleen als windvaan.
Natuurlijk is dat jammer. Mensen zonder kennis van feiten zijn een makke prooi voor stemmingmakers.
In het Parool van vandaag stuitte ik op een woord dat ik een paar uur geleden had moeten kennen: Wikipedisering. Of je nu een standbeeld opricht voor iets dat er niet was of een weghaalt voor iets die er wel is, je laat hebt verleden bepalen door de behoeften van het heden. Daar is geschiedenis niet voor.
In Dordt geen standbeeld voor Willem van Oranje plaatsen, en dat van de gebroeders De Witt maar vervangen door een tekst.
Beelden -al of niet op stand- zijn dingen, die zorgen voor opstand.
De Beeldenstorm in de tijd van Willem van Oranje was er een voorbeeld van.
Wat hebben we aan een standbeeld? Niets. Gewoon alle standbeelden weghalen.
Ook maar de afbeeldingen van personen op munten en postzegels.
Dan worden we een echte multiculti samenleving. Voor de Moslim, de Jood en de Christen wordt dan voldaan aan het verbod op beelden. Voor de Katholieken zal dit moeilijk zijn. De niet-gelovige zal het worst zijn.
Als katholiek kan het me niet schelen. Maar ik zit wel in met die arme duiven.
Ik vind dat we anno 2017 de mening van beide partijen moeten respecteren.
Dus óok een beeld van Balthasar Gerards ernaast zetten.
Geweldig idee! In vier delen…
De man was een instrument van Filips II. Een standbeeld van die Spaanse koning neerzetten is dan een beter idee; die hebben we toch altijd geëerd?
Nee, dat was papa Karel Vijfje.
Welnee, die is al in 1558 overleden. Strafwerk: vaderlandse geschiedenisboekje doorlezen voor de periode 1500-1600.
En waar niemand het over heeft: waarom blijft het standbeeld van Laurens Jansz. Coster in Haarlem maar overeind staan? Hoeveel geschiedvervalsing wil je hebben…?
Er zijn verschillen. Degenen die dat oprichtten, meenden werkelijk dat LJC de boekdrukkunst had uitgevonden. Degenen die van Dordrecht een Oranjestad willen maken, weten beter. En LJC heeft ook werkelijk boeken gedrukt in Haarlem, terwijl zo’n band tussen WvO en Dordrecht ontbreekt.
Het moet gezegd dat je zelf ook wel moeite hebt om een grap te herkennen. En Coster zou echt boeken gedrukt hebben –
“De Costercultus, die…tot een imposante reeks herdenkingen, standbeelden n telkens weer nieuw opduikende archiefstukken leidde (…), werd in 1870 wreed verstoord door Antonius van der Linde. In ‘De Haarlemsche Costerlegende’ ontrafelde Van der Linde genadeloos de hele mythevorming. Hij gaf nauwkeurig aan waar gesmokkeld was met de feiten. Het werd hem niet in dank afgenomen. Hij werd verketterd, maar in wetenschappelijke kringen verwierf zijn visie langzaam maar zeker gezag. Tegenwoordig (2002 BS) is er geen oprecht historicus meer die waarde hecht aan de Costerlegende.”
Uit René van Stipriaan, ‘Het Volle Leven. Nederlandse literatuur en cultuur ten tijde van de Republiek’, (Amsterdam 2002) pag. 104.
Aanstichter van de legende zou rond 1560 Dirk Volckertsz. Coornhert geweest.
Ook van deskundige boekwetenschappers weet ik dat in die kringen Coster een onderwep is van amusement met enige vertedering.
En waag het niet een tirade over Coster-mythicisten af te steken! (Dit is een grap (hoop ik)).
Aha, het is een complot van de Coornhert-Liga!
Gelukkig krijgen échte helden ook nog standbeelden:
http://www.nu.nl/muziek/4905578/rockband-normaal-krijgt-standbeeld-in-hummelo.html
Er kan toch een beeld van Johannes Gutenberg naast? En wat te doen met het beeld van Flavio Gioia?
Snap dat nou – voor de rest van de wereld heeft Gutenberg de boekdrukkunst uitgevonden, Nederland wachtte nog even op Coster.
De beste plek voor een standbeeld van WvO is ergens in Duitsland…
Nog beter in Orange dat hij in de schoot geworpen kreeg?
Beste plek is gewoon zijn thuisstad Brussel. België mag zijn nageslacht dan wel voor eeuwig van de troon hebben uitgesloten, in 1890 kreeg hij van de Brusselaars toch maar een mooi standbeeld op de Zavel: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Square_du_Petit_Sablon_-_Guillaume_le_Taciturne.JPG
Ik heb ooit te Dordt gehoord dat het nog steeds niet botert tussen de De Wits en de Oranjes. Toen de koning een tijdje geleden in Dordrecht was heeft men de route zorgvuldig zo gekozen dat hij niet langs het standbeeld van De Witt kwam…
Ach, Sint Nicolaas is ook nog nooit echt in Nederland geweest en toch spelen we elk jaar alsof hij hier kind aan huis was… 😉
Om over alle kerken die hem gedenken en andere stenen eerbetonen maar te zwijgen…
U ziet kennelijk over het hoofd, dat de Statenvergadering van juli 1572 in Dordrecht Willem van Oranje benoemde tot stadhouder van Holland en Zeeland. Ze traden daarmee in het benoemingsrecht van de Landsheer, en luidden zo een proces in, dat zijn voltooiïng vond in de afzwering van Filips II in 1581. De historische band tussen Dordrecht en Willem van Oranje heeft blijkbaar een monument nodig om weer een plaats in het collectieve bewustzijn te krijgen.
Nee, dat deed men niet. Men bevestigde hem alleen in zijn stadhouderschap dat hij al sinds 1559 uitoefende en waarvan hij nooit ontslagen was. Ze benoemden dus niemand en traden niet in rechten van de landsheer die hem zelf had aangesteld. Dat Alva echter zelf een stadhouder aanstelde, Bossu, is tekenend voor het met voeten treden van de privileges van de Staten. Lees diverse van mijn blogs, te beginnen bij http://apudthuredrech.nl/?p=458
Even de feiten dan maar. Willem van Oranje was stadhouder van Holland, Utrecht en Zeeland van 1559 tot april 1567, toen hij naar de Dillenburg vluchtte. Margaretha van Parma benoemde daarop in juni 1567 Bossu voorlopig tot opvolger, en stuurde een voordracht naar Madrid. Toen de definitieve benoeming in het najaar terugkwam met de handtekening van Filips II, was Alva intussen hier gearriveerd. Met de benoeming van Bossu heeft hij dus niet van doen gehad, zomin als de Staten, die hierin geen privilege hadden, behalve dat zij recht hadden op een landsman. Maar daaraan werd door de Habsburgers niet meer vastgehouden, en ook Oranje was geen landsman geweest. De Statenvergadering van 1572 in Dordrecht, die niet door Bossu was samengeroepen en daarmee al een revolutionaire daad ipso facto was, benoemde dus de voorganger van Bossu opnieuw tot stadhouder, “tegenstadhouder” zou je tegenwoordig zeggen. Zo is dat toen gegaan.
Dat de statenvergadering van juli 1572 in Dordrecht een rebelse daad van de Staten van Holland was is een feit. Ze verkozen de door Bossu bijeengeroepen vergadering in Den Haag niet bij te wonen, omdat ze dan zeker in het gevang waren beland. In de notulen staat duidelijk dat de staten bevestigen dat de prins de generale gouverneur en luitenant des konings in Holland, Zeeland, Westfriesland en Utrecht is en dat die aanstelling wettelijk is onderbouwd en dat er nadien geen enkele juridisch verantwoorde afzetting heeft plaatsgevonden. Dit is een duidelijk antwoord op art 1 van de instructie die WvO door Marnix had laten voorlezen: I. In den eersten: nademael de staten ende gecommitteerde der omliggende steden in de stadt van Dordrecht tegen den XVden des maents July bescheyden ende verschreven voirgenomen hebben te verhandelen van de gemeyne regeringe des Landts, soo sal de voergen. gecommitteerde van weegen zijne V.G. bij hem aenhouden, dat zij eensamer ende gelijcker handt besluyten te bekennen sijne v.G. voer den generalen gouverneur ende lieutenant des Conincx, over Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt ende Sticht van Vuytrecht alzoo hij te voeren geweest, ende daer toe van de Co. Mat. wettelijck ende behoerlijck is gecommitteert geweest, sonder dat naederhandt eenyge wettelijcke ende der costumen ende rechten des landts gelijckformighe afstellinge oft veranderinge sy naegevolght. Dit slaat op het feit dat een ontslag door de koning nooit via de staten aan hem gericht is geweest. Zelf had WvO zijn ontslag aan zowel Margarerha als Filips aangeboden, maar daar nooit een antwoord op gekregen. In april 1567, vlak voor zijn vertrek naar Duitsland, had Margareha hem via Egmond gesmeekt aan te blijven, dus een voorstel om Bossu aan te stellen dat naar Spanje werd gestuurd was een noodsprong. Eer de getekende aanstelling van Filips terug was was het november en was Margaretha sinds september afgetreden toen ze in de gaten kreeg wat Alva van plan was. Een aanstelling van Bossu zal dus door Alva zijn verricht, niet door Margaretha. Die was al onderweg naar Italië. Het gaat allemaal om het buiten de staten (en niet alleen die van Holland en Zeeland) om regeringsbeslissingen nemen, door Filips aan Alva opgedragen, dat de eigenlijke oorzaak van de opstand was. De instructie en de notulen staan daar vol mee. Men was ervan overtuigd dat men in zijn recht stond nu de nieuwe landvoogd dat aan zijn laars lapte. Maar men was wel zo verstandig om te weten dat dat ernstige gevolgen zou hebben. En dat had het. Overigens is er verschil tussen rebellie en revolutie. Het eerste is een opstand tegen het wettige gezag en in dit geval is dat de fase 1566-1581. De echte revolutie, het omver werpen en opzeggen van dat gezag start met het placcaet van verlatinghe van 1581, wanneer de guerillaoorlog verandert in een werkelijke oorlog gevoerd door een nieuwe staat, de republiek, tegen het Habsburgse rijk..
Men kan overigens pas sinds 1588 spreken van een echte republiek…
Mij lijkt dat we getweeën voldoende het belang van die “eerste vrije Statenvergadering” hebben onderbouwd. En of Oranje er nu is benoemd, bevestigd of herbenoemd tot stadhouder: de band tussen hem en Dordrecht is onbetwistbaar. Quod erat demonstramdum.
Dan hebt u een ander begrip van een band met een stad hebben dan ik.