Archeologie is niet moeilijk. Om te beginnen is het vanzelfsprekend totaal geen wetenschap. Zoals u hierboven ziet, zijn archeologen alleen geïnteresseerd in schatten.
Verder gaat het natuurlijk niet om de inhoud. Ook biedt het vak nooit de intellectuele uitdaging van een puzzel. Zoals u hierboven ziet, is archeologie alleen maar goed voor een quasimystiek gevoel voor mysterie.
En tot slot: de financier wil ook wat. Als een archeoloog zijn vondsten in de media niet kan presenteren als “het Pompeii van…”, zal de opdrachtgever de opgraving beschouwen als mislukt en de financiering intrekken.
***
Het bovenstaande is een beetje satirisch, maar het laatste punt is serieus. Archeologie komt steeds weer in het nieuws met onzin en dat overschaduwt het serieuze nieuws. Met deze zelftrivialisering dupeert de archeologie bona fide wetenschappers die zichzelf niet overschreeuwen en de samenleving wél willen verrijken.
Volgens mij worden niet alleen archeologische vondsten zo gepresenteerd, maar hebben heel veel wetenschappen daar mee te maken. Hoeveel resultaten zijn niet “mindblowing”? “Physicists have discovered that” enz. De bezonnenheid en de kritische blik die zo noodzakelijk zijn voor wetenschap zijn bij de presentatie van resultaten van onderzoek in de populaire media ingewisseld voor superlatieven.
En het erge is: het begint bij de onderzoekers zelf. De wetenschapsredacties prikken het doorgaans door, dus de universiteiten timen de persberichten vaak zó dat ze weten dat alleen de algemene redacties er nog naar kunnen kijken. Ze krijgen gewoon wat vette stukjes toegeworpen.
Het is inderdaad een algemeen probleem. Verleden week had Trouw een artikel hierover,
zie https://www.topics.nl/-je-kunt-een-kerk-binnenstappen-maar-een-betere-weg-dan-de-wetenschap-vind-je-daar-niet-a7861069trouw/?context=playlist/a-wetenschap-en-technologie-191ef7/
En als dat niet werkt de korte samenvatting: Van wetenschap is een bedrijf gemaakt, met prestatiedoelen, metingen en afrekeningen. Om haar ware aard terug te vinden moet de wetenschap die ketenen breken. Dat kan, zegt Arjen van Witteloostuijn
De situatie is ernstig, kortom, maar niet hopeloos.
Jacob Krekel
Ook historische musea hebben de neiging toeristen te lokken met op geschiedvervalsing gebaseerde kreten. In Dordrecht doen ze dat zo: “Ontdek Het Hof van Nederland
Hier werd de basis gelegd voor het Nederland van nu”. De naam van het museum is al onzin, maar van de claim klopt geen reet.
lesmiserables
De vondst van de nog oudere mens, de nieuwe planeet, deze schat.
Is het toeval dat ze samenvallen met de periode waarin begrotingen voor het nieuwe jaar worden opgesteld, en dus geld verdeeld?
Formeel gesproken heb je gelijk, Jona. Maar zou er anders OOIT iets archeologisch in een krant of algemene publicatie komen, afgezien van een incidenteel fijnzinnig stukje in een NRC-bijlage? Ik denk het niet. In ieder geval houdt het de belangstelling levend bij het grote publiek.
Het is wel flauw dat je in je collage ook “Pompeii van het Noorden” opneemt. Dat was een heel leuke NKV-excursie twee jaar geleden naar Friesland en Groningen, georganiseerd door de noordelijke afdelingen van die vereniging. Het richtte zich vooral op de cultuur ten noorden van de door jou vermaledijde limes. Dat zou je moeten aanspreken. Proberen goedwillende classici met veel enthousiasme de Oudheid onder de mensen te krijgen, uiteraard met een aansprekende titel, kun je meteen een sneer krijgen van Academia… Dit had niets met onderzoek te maken. Misschien zou je zelf eens je bronnen iets beter moeten checken voordat je iets publiceert?
Het is ook nooit goed.
Ik ben bang dat geen wetenschapsnieuws beter is dan verkeerd wetenschapsnieuws. Mensen krijgen domweg een verkeerd idee van archeologie als de eigenlijke puzzels niet centraal staan.
Ik maak me echt heel grote zorgen. Ik heb de letterenfaculteiten richtingloos ten onder zien gaan en zie nu de wetenschap in het algemeen even richtingloos naar de afgrond zwalken. En de mechanismes doden ook elk gezond politiek leven.
Dus nee, ik kan niet anders zijn dan zwaar op de hand en intens pessimistisch.
Het vertalen van een goed wetenschappelijk artikel naar een media artikel gaat tegenwoordig inderdaad heel vaak fout. Het verfraaien naar sensatie teksten bij de journalisten of semi-journalisten speelt een grotere rol dan bij de meeste wetenschappers zelf. Ik zie dat ook bij de wetenschappers soms “gesensationaliseerd” wordt, maar dit is naar mijn idee slechts een fractie van wat allerlei media-schrijvers er van maken.
ik denk dat het in de archeologie niet iets is van de laatste jaren. Schliemann overdreef ook al verschrikkelijk.
Het lijkt me dat je tot op zekere hoogte moet accepteren dat media een andere dynamiek heeft dan de archeologie, of andere wetenschappen (terecht is in een van de bovenstaande reacties opgemerkt dat de ‘grootste, langste en oudste’ nieuwsberichten’ zich niet beperken tot de archeologie).
Daarbij denk ik dat je als archeoloog hier wel degelijk enige invloed op hebt, simpelweg door de regie te houden. Je mediakanalen zelf kiezen, je eigen persberichten schrijven.
Ja, eens. Maar bedenk twee dingen:
(a)
Letterenfaculteiten zetten wetenschapsjournalisten steeds vaker onder druk. Een journalist kan daar niets tegen doen. Bij een conflict drogen immers de informatiebronnen op. De gedragscode-VSNU is op het gebied van afhankelijkheidsrelaties een dode letter, al was het maar omdat het gegeven voorbeeld betrekking heeft op relaties tussen docenten en studenten, en weinig academici weten dat de relatie met de pers er ook onder vallen. (Als je vraagt hoe ik het dan wel weet: ja, ik heb nare ervaringen met een onderzoeksschool die meende klachten over mij te mogen behandelen, met een decaan die zichzelf stoer vond door de bloedhond te zijn en een rector die vond dat journalisten zich dienden te houden aan nog in de toekomst door de universiteit te bedenken criteria. Ik verzin dit ook niet.)
(b)
Het zijn niet zelden de wetenschappers zélf die de waarheid niet spreken. De drie grote schandalen uit de De papyrologie (Evangelie van de Vrouw van Jezus, Marcusfragment, Sapfo) begonnen met wetenschappers die zwaar overdreven en (in het geval van Sapfo) evident logen. De fiasco’s rond Amfipolis en Toetanchamon zijn ontstaan door opgravers die overdreven.