(1)
Eigenlijk was ik best een leuke middag aan het hebben, maar toen las ik het bericht dat Eindhovense onderzoekers hebben vastgesteld dat de akoestiek in de Griekse theaters tegenviel. Dat weten we natuurlijk allang. Ik herinner me van mijn studie, eind jaren tachtig, dat mijn docent Grieks, professor Schenkeveld, uitlegde dat die theaters geluidstechnisch niet zo heel best waren.
Wat nog interessanter was: ook de Atheense democratie had akoestische problemen. Op de Pnyx, waar de volksvergadering samenkwam, was het onmogelijk dat alle mensen verstonden wat er werd gezegd. Met andere woorden, ze stemden in feite niet hoofdelijk maar volgden mensen die vooraan stonden en wél verstonden wat er was gezegd. Dat was, als ik me goed herinner, ooit eens uitgevogeld door een Amerikaanse prof en een hoop vrijwilligers.
Mijn docent sprak er destijds over alsof dit geen recente inzichten waren. Misschien verwees hij wel naar Izenours boek Theater Design (1977):
Scientifically there is little doubt … that even when absolute quiet prevailed, the acoustical difficulties encountered in these large outdoor theaters were severe and ever-present, and to overcome them performers … certainly measured the cadence of speech and to achieve adequate projection must have had to exert all the vocal power they could.
Kortom, het Eindhovense onderzoek heeft geen nieuwe inzichten opgeleverd. Het is echter nooit verkeerd bestaand onderzoek met nieuwe methoden nog eens te doen. Ik heb op deze plaats er al eens op gewezen dat het nuttig zou zijn een steekproef te doen op museumvoorwerpen die in de negentiende eeuw zijn verworven: zijn die ook met hedendaagse technieken te beschouwen als echt? Er is echt niks mis mee om oude inzichten te controleren met nieuwe technieken en er is ook niks mis met het Eindhovense onderzoek.
Maar beweer niet dat je iets nieuws hebt ontdekt. Dat is namelijk niet waar.
(2)
En nu ik toch bezig ben: De Ingenieur, die het bericht bracht, had beter behoren te weten. Als je je stukje moet insteken met
Het staat in alle reisgidsen: de klassieke Griekse amfitheaters – met van die oplopende rijen stenen – hebben een fantastische akoestiek.
– als je het nieuws niet anders kunt introduceren dan met een vergelijking met een reisgids, dan weet je dat er domweg geen nieuws is. Echte wetenschappers weerleggen wetenschappers, geen reisgidsen. Als onderzoekers de lat zó laag leggen om nog iets nieuwswaardigs te hebben, moet je er als journalist geen aandacht aan besteden.
Wat ben je weer bezig als een nurkse scherpslijper, Jona. Ik was in 1960 voor de eerste keer in Epidauros, met in mijn hand de reisgids van Hendrik Scholte, waarin inderdaad stond dat de akoestiek zo fantastisch zou zijn. Dat was misschien niet echt het geval, maar het viel evenmin tegen. Inmiddels weten ‘we’ allang dat dit niet klopt, want jij hebt dat al tijdens je studie gehoord. Laat ik hier dan maar bekennen dat dit in ieder geval niet voor mij geldt (ooit geschiedenis gestudeerd, twee jaar Nijmeegse zij-instroomcursus KT). Je kunt de lat ook te hoog leggen.
Henrik Scholte
Daar gaat mijn stukje van morgen toevallig over. Ik verwacht dat instellingen met de financiële middelen van een universiteit hun werk naar behoren doen en niet de lat steeds verder naar beneden leggen.
Om Karel van het Reve te parafraseren: die lat moet vroeger (toen alles, zoals algemeen bekend, beter was), wel verdomd hoog hebben gelegen, als hij nu ‘steeds verder naar beneden’ wordt gelegd.
In het geval van de universiteiten denk ik dat het te kwantificeren is. Vroeger deden studenten een jaar of zes, zeven over hun opleiding; nu moet het in vier. (En dat ze vroeger maar wat luierden, is ministeriële agitprop.)
Overigens had mijn reactie eigenlijk alleen betrekking op het tweede deel van je stukje, dus op je kritiek op de intro in ‘De ingenieur’.
Ik meen mij te herinneren in een boek van Karel van het Reve gelezen te hebben: ‘Als de studenten steeds dommer worden, dan zouden ze op den duur niets meer weten’ of woorden van die strekking. In een stukje van Martin van Amerongen in de Groene Amsterdammer lees ik dat KvhR ooit gezegd zou hebben dat de studenten van nu hoogstens even dom waren als hun voorgangers. Nu zie ik dat dit was in de inleiding van “Het geloof der kameraden”.
Citaat graag!
Ik denk duidelijk aangegeven te hebben dat ik ‘meen’ dit gelezen te hebben en ik heb een behoorlijke slag om de arm gehouden (…of woorden van die strekking). Ik heb vrijwel alle essay’s van hem gelezen en ik meende het ergens gelezen te hebben. Intussen heb ik achterhaald waar ik dit vandaan had. Het komt uit: Uren met Henk Broekhuis. In het hoofdstuk “De armen worden steeds armer en de rijken steeds rijker” pag. 57, 3e druk, 1978 weerlegt hij een aantal clichés waaronder het cliché dat de studenten steeds dommer zouden worden. Helaas werkt hij dit laatste niet verder uit in dat hoofdstuk. Dat is het enige wat ik u kan geven. Ik blijf voorlopig bij mijn mening dat ik die uitspraak, waarvan u een citaat vraagt, ergens gelezen heb. Maar ik kan me ook vergissen, natuurlijk.
Het tweedehandscitaat komt uit de Groene Amsterdammer van 6 oktober 1999 uit een artikel van Martin van Amerongen, die ik altijd hoogst betrouwbaar heb gevonden.
Nu is duidelijk waar ‘ergens’ is.
In mijn herinnering ging het over de arbeidersklasse, die in elke fase van de geschiedenis verder verarmde. Commentaar van KvhR: die arbeiders moeten dan aan het begin van de geschiedenis wel erg rijk zijn geweest.
Het zal wel ergens in het Geloof staan. Nee Henk, ik heb geen citaat; mijn exemplaar is ooit op de vuilnisbelt van de geschiedenis terechtgekomen.
Het uit de communistische leer verdwijnen van de Verelendungstheorie en vervolgens degenen beschuldigen die met keurige citaten aankomen dat het eerder wel deel van de leer is geweest, is niet het gevraagde citaat over steeds dommer wordende studenten.
En ik koester mijn door de auteur zelve gesigneerde exemplaar.
Hieronder kon ik niet meer reageren. Ik hoop dat u mij nu gelooft.
Dat eerste over die ‘steeds dommer wordende studenten’ studenten komt uit de tekst van zijn afscheidscollege als hoogleraar Slavistiek:
Ik verwijs u naar http://www.dbnl.org/tekst/_tir001198301_01/_tir001198301_01_0035.php
blz 416, 417.
Met vriendelijke groeten!
Zolang je dit soort figuren niet tegenspreekt, zullen ze hun gang blijven gaan. Het is juist goed als ze weten dat hun verhalen worden gecontroleerd tot aan reisgidsen toe. Zelfs reisgidsen zullen het niet leuk vinden als het bekend wordt, dat ze onzin verkondigen.
De Standaard dinsdag 27 maart 2007
Geheim akoestiek amfitheaters ontrafeld
Deerlijk Oplossing geluidsoverlast ligt misschien in Oude Griekenland
Professor Nico Declercq pendelt tussen Deerlijk, Metz in Frankrijk en Atlanta in de VS. ,,De dag dat ik een wetenschappelijk denker dreig te worden, geïsoleerd van de werkelijkheid, stop ik ermee en word ik filosoof.”Repro David Stockman
© david stockman
Professor Nico Declercq en ingenieur Cindy Dekeyser hebben hun onderzoek naar de speciale akoestiek in een Grieks amfitheater afgerond. De kennis die ze opdeden kan belangrijk zijn voor de bouw van voetbalstadia en voor nieuwe geluidsdempende technieken langs autosnelwegen en rond luchthavens.
Marc Vergote
Prof. Nico Declercq (32) laat opnieuw van zich spreken. Samen met ingenieur Cindy Dekeyser (23) uit het Oost-Vlaamse Lovendegem stelde hij een wetenschappelijke verklaring op over de akoestiek in het amfitheater in het Griekse Epidaurus.
,,Over de akoestiek in dat theater wordt wel eens gezegd dat je van op elke plaats in het theater een speld kan horen vallen. Het fabuleuze akoestische verschijnsel bracht veel speculaties met zich mee. Cindy Dekeyser is als ingenieur sterk gefascineerd door het Oude Griekenland. Ikzelf ben gespecialiseerd in akoestiek en ultrasoon onderzoek. Wij toonden door ons onderzoek aan dat de eigenlijke oorzaak van de buitengewone akoestiek aan de specifieke vorm van de trappenstructuur ligt. Eeuwenlang werd dit over het hoofd gezien”, leidt Nico zijn nieuwste onderzoek in.
In het gezaghebbende Amerikaanse tijdschrift ‘Nature’ werd zijn onderzoek gedetailleerd beschreven. Deze ontdekking heeft geleid tot bevindingen die verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor de bouw van sportstadions. ,,De juiste bouw van een tribune kan voor de nodige filtering van het geluid zorgen. Ik bestudeer tegenwoordig onder meer fononische kristallen die gebruikt worden om elektrische signalen te filteren. De combinatie van dit onderzoek met het Griekse kan resulteren in goedkopere maar doeltreffender geluidsdempers langs autosnelwegen en in de omgeving van luchthavens. Het plaatsen van een goede akoestische filter is veel goedkoper en wellicht veel doeltreffender dan het plaatsen van zware en dure stalen en betonnen muren.”
De roots van Nico Declercq liggen in Deerlijk. Hij woont in de Stationsstraat, huwde in 1997 met een Sri Lankaanse en is vader van twee kinderen. ,,Mijn interesse in geluidsgolven is ontstaan toen ik in 1997 op een rots op het strand in Sri Lanka zat. De optische weerspiegeling op de golven door de ondergaande zon en de gekleurde wolken deden me interesse krijgen in de studie van het geluid”
Wereldburger
,,Ik werd geïntroduceerd in ultrasoon onderzoek door de onderzoeksgroep van Prof Oswald Leroy. De studie bracht me naar een congres in Mexico (2002) waar ik voor het eerst de piramide in Chichen Itza zag. Chichen Itza bracht mij naar Epidaurus waar de filterende werking door periodieke structuren mij duidelijk werd. Uiteindelijk bracht mij dit tot de studie van fononische kristallen die gebruikt worden om elektrische signalen te filteren. Dit is belangrijk voor de toekomstige generatie van gsm-toestellen en andere elektronica.”
Aan de KU-Leuven behaalde Nico zijn licentiaatsdiploma natuurkunde. In 2005 promoveerde hij in Gent tot doctor in de toegepaste wetenschappen (natuurkunde). Vorig jaar werd hij professor in Atlanta. ,,Tegenwoordig pendel ik tussen mijn woonplaats in Deerlijk, Georgia Tech Lorraine in Metz (Frankrijk) en The Georgia Institute of Technology in Atlanta (Verenigde Staten). Het kunnen combineren van vele gebieden is net datgene wat me op de been houdt. De dag dat ik een wetenschappelijke denker dreig te worden, geïsoleerd van de werkelijkheid, stop ik ermee en word ik filosoof”, besluit de Deerlijkenaar.
MARC VERGOTE
Tot nu toe had ik altijd gedacht dat die akoestiek wel goed was. Ik heb ooit de proef op de som genomen in Segesta, en inderdaad, daar was bovenin verstaanbaar wat op bepaalde plaatse van het toneel gezegd werd. Is dat dan een uitzondering?
jacob krekel
Bèta’s zouden eens moeten afleren dat ze het altijd beter weten en moeten aanleren dat alfa’s ook wel eens iets hebben uitgezocht.
Zal best, maar akoestiek is toch echt een onderdeel van de natuurkunde. Geluid is namelijk een vorm van energie (specifiek: heen en weer bewegende luchtmoleculen).
Ja, dat is zo, en ik beweer ook niet dat het Eindhovense onderzoek overbodig is. Maar waarom in vredesnaam doen alsof je iets nieuws uitvindt? Je kunt toch even je literatuuronderzoek doen en de wetenschappelijke status quaestionis vaststellen? Een wetenschapper discussieert met andere wetenschappers en spreekt die tegen, valt ze bij, bouwt op ze verder. Je gaat geen reisgidsen weerleggen.
Ik was een paar keer in Epidauros. In 1979 testten we de akoestiek. Ik praatte beneden op het ‘podium’, mijn vriendin probeerde verschillende zitplaatsen. Ik was beter te verstaan dan je op basis van de bouwkundige situatie zou verwachten, maar spectaculair was het niet en een speld horen vallen lukt zelfs op de onderste rij niet, lijkt me. Een onderzoek van niks natuurlijk, maar lol hadden we wel.
Inderdaad. Exact mijn ervaring (helaas nog zonder vriendin).
Integendeel, een degelijk kwalitatief onderzoek.
Een van mijn leukste ervaringen daar was dat mijn dochter het uitporbeerde en het woord nam zonder te schreeuwen en om aandacht vroeg. Dat was tot op de achterste rij heel goed te verstaan en alle andere toeristen hielden op me hun gesprek en luisterden.
Wij vnden het (dus) een prima akoestiek
Jona heeft groot gelijk over dit non-nieuws. Maar wat erger is is dat er al lang serieus onderzoek naar de Griekse theaterakoestiek en antieke oplossingen daarvoor is gedaan. Even Googelen leverde me dit artikel op:
https://www.researchgate.net/publication/262853414_The_Use_of_Resonators_in_Ancient_Greek_Theatres
En dat wisten we al een tijdje, want je vindt het gebruik van dit soort versterkers ook ergens in de ‘oude’ Kleine Pauly, stand van wetenschap 1965…
Zoals met zoveel van dit type onderzoek: als je de vakliteratuur negeert vindt je elke dag wel weer wat ‘nieuws’.
Als reisleider van reisbureau Labrys heb ik vaak met een groep Epidauros bezocht. En omdat mijn vrouw erbij was als tweede reisleider, hebben we op de stip een aantal Griekse volksliederen gezongen. Tweestemmig. En… iedereen luisterde, zelfs op de hoogste zitplaats. Merkwaardig vond ik dat het theater te Argos, -een puinhoop- nog steeds die akoestiek had. Ongelooflijk.
Een tweede ervaring. Mijn zoon studderde af aan de scxhool in Rotterdam voor ‘Licht en geluid’.
We zijn toen met zoon en vriendin kamperend naar Epidauros gegaan om daar een heuse Groekse tragedie bij te wonen. Wat gebeurt? Opeens voor aanvang viel het theater stil, er kwam een groepje mannen binnen in zwarte pantalon met wit overhemd en van rechts klonk er opeens boegeroep. Dat geluid werd overgenomen door de linker vleugel en vulde het theater. Wat een geweldige wave! ‘koning’ Constantijn vertoonde zich in het theater en daar was men niet van gediend. Niet alleen de akoestiek, maar ook de ruimte die zich geleidelijk vulde met geluid.
Welke conclusie kunnen we nu trekken?
Nou, akoestiek in het algemeen (want lucht is bepaald niet het enige medium) en aeroakoestiek in het bijzonder zijn moeilijk. Ik ben er vrij zeker van dat de Grieken de Lighthill Vergelijking (jaren 50) nog niet kenden en dergelijke. Ze zullen het dus met de welbekende probeer en faal methode hebben moeten doen. Dan kun je uiteraard zowel mislukkingen als successen verwachten.
Beta’s mogen dan de neiging hebben alles beter te denken weten als het om onderwerpen uit de natuurwetenschappen gaat, het zijn toch vooral alfa’s die opgefokt raken van deze zelfde natuurwetenwschappelijke onderwerpen (jaja, er zijn uitzonderingen – Troje, ster van Bethlehem). Lijkt me evenmin slim.
Laat ik toch maar iets zinnigs proberen toe te voegen en wel in termen van energie, het fundamentele concept in de natuurkunde. Een geluidstrilling is een vorm van energie. Als je die van beneden naar boven wilt brengen wil je het energieverlies zoveel mogelijk beperken. Dwz de energie van de luchtmoleculen bovenin moet zo groot mogelijk zijn. Versterking (als in een klankkast) zou nog mooier zijn, maar daarvoor is resonantie nodig. Het zou me sterk verbazen als dat mogelijk was in een amfitheater.
Nog simpeler gezegd: we hebben te maken met gedempte trillingen
http://www.one-school.net/Malaysia/UniversityandCollege/SPM/revisioncard/physics/wave/images/Damping1.png
en willen de demping zoveel mogelijk beperken. Het probleem ontstaat wanneer we willen bepalen welke vorm optimaal is in die zin.
Zelf wist ik niet dat dat dergelijk onderzoek al lang is gedaan, al verbaast het me ook niet. Ik heb bepaald niet alle onderzoeksverslagen van de afgelopen 100 jaar gelezen. Wel viel me altijd op dat die claim van fantastische akoestiek nooit uit natuurkundige bron kwam, dus deze uitkomst verbaast me evenmin. Als natuurkundeleraar verbeeld ik me namelijk toch iets minder slecht te weten waar het over gaat dan de gemiddelde alfa.
In het kader van de algemene opgefokte toon op deze pagina vraag ik me af wie eigenlijk het originele onderzoeksverslag hebben gelezen. De samenvatting ervan
http://www.ancient-acoustics.nl/nl/
is nl. zoals zo vaak wel wat bescheidener dan het artikel (deingenieur.nl) waar JL naar linkt, iets wat hij zorgvuldig achterwege laat. Dat vind ik niet zo netjes. Het vermeldt bv. expliciet dat er maar drie amfitheaters zijn onderzocht – nauwelijks een representatieve steekproef. Daar staat tegenover dat het onderzoek door studenten is gedaan, die in hun persbericht claimen dat er maar weinig (natuurkundig) onderzoek is gedaan. Dat is twijfelachtig. Maar misschien staat daar meer over in hun echte (Engelstalige) verslag, dat ik niet heb gelezen.
Wat ik tamelijk grappig vind is dat JL een docent Grieks in stelling brengt om iets te zeggen over geluidstechniek. Daarmee doet hij precies hetzelfde als wat hij deze natuurkunde studenten verwijt. Daar komt bovenop dat zijn herinnering lijkt te verwijzen naar een kwalitatief onderzoek van die Amerikaanse prof. De Eindhovense natuurkunde studenten hebben gekwantificeerd; natuurkundigen houden er nu eenmaal van alles in cijfertjes uit te drukken. Dat zou dus best wel eens een belangrijke nieuwigheid kunnen zijn.
Dus zouden de dames en heren alfa’s op deze pagina de soep op hun lepels eerst even kunnen laten afkoelen voordat ze die in hun monden steken? Neem liever een voorbeeld aan doelman Van der Sar, die zich ook nooit druk maakte als hij zag dat een schot naast of over ging.
Een resonator zoals een grote vaas zou – als ie al zou werken – de klinkers versterken maar niet de medeklinkers. Dat komt de verstaanbaarheid niet ten goede. Nog los van het projectieprobleem.
Helaas kwam ik onlangs in “jouw” Ancient History Magazine een foto van bovengenoemd theater tegen met het onderschrift “…famed for its acoustics…”,of iets daaromtrent…
Dat is dan buiten mijn medewerking om gebeurd. Niemand die ooit een voorstelling heeft meegemaakt kan de indruk hebben dat de akoestiek op orde is.