Een van de meer curieuze oudheidkundige theorieën is die van een zekere Francesco Carotta, die beweerde dat het christendom niet teruggaat op een joodse halachische oriëntatie, voorgesteld door de joodse plattelandsmessias Jezus van Nazaret, maar op een verkeerde uitleg van de Romeinse staatscultus voor de vergoddelijkte Julius Caesar. Het vertrekpunt van deze theorie is dat sommige woorden uit de evangeliën (zoals “Galilea”, de noordelijkste van de Joodse gewesten) wel lijken op Latijnse woorden (zoals “Gallia”, de noordelijkste van de Romeinse gewesten).
Carotta herkende dit soort overeenkomsten als de fouten die weleens worden gemaakt door tekstverwerkers met spellingscorrectie. U weet wel, je wil “Fulco” schrijven en leest door de autocorrect ineens “valkuil”. Kon het niet zijn dat kopiisten ook zulke fouten hadden gemaakt en dat zo een complete religie was ontstaan?
Natuurlijk is het denkbaar dat antieke schrijvers kopiistenfouten niet herkenden en zo nog grotere fouten maakten, zoals het verzinnen van een personage en een wereldreligie. Daar staat echter tegenover dat er ook aanwijzingen zijn voor een andere hypothese: dat kopiistenfouten nooit zo erg uit de klauwen liepen. Dat antieke en middeleeuwse schrijvers niet stom waren en niet zo mechanisch te werk gingen als een computer. Je kunt deze twee theorieën nu tegenover elkaar plaatsen en dan blijkt dat de tweede een hele reeks verschijnselen kan verklaren die niet zijn te verklaren door Carotta’s opvattingen over antieke teksten. Bijvoorbeeld dat allerlei andere teksten uit de Oudheid alleszins redelijk zijn overgeleverd, en dan heb ik het over hoogstaande literatuur en wat meer volkse geschriften. Om deze reden heeft Carotta’s theorie geen erg wijde aanhang gekregen: ze biedt een mogelijke verklaring voor één groep teksten, terwijl de andere theorie van toepassing is op de overlevering van veel meer teksten. (Los daarvan kan Carotta natuurlijk niet verklaren waarom de door misverstanden bedachte messias halachische opvattingen blijkt te hebben die perfect passen in het tempeljodendom.)
In deze situatie, waarin een theorie wordt opgegeven omdat een concurrerende theorie meer verschijnselen verklaart, heeft de tweede excess empirical content. Het klassieke voorbeeld is de relativiteitstheorie, die alle verschijnselen verklaart die ook Newtons zwaartekrachtwetten verklaarden én nog een paar meer. Dit is een nuttig criterium om tussen twee concurrerende hypothesen te kiezen.
***
Ik noem dit omdat ik gisteren nog iets had uit te leggen. Waarom is het nieuwe zuid-noord-beeld van Nederland in de Romeinse tijd beter dan het oude noord-zuid-beeld? De hoeveelheid gegevens die verklaard moet worden is identiek en het is ook niet zo dat we twee theorieën tegenover elkaar hebben staan.
Maar in de klas is er een enorm verschil. Je kunt als leerkracht op de basisschool of in het middelbaar onderwijs de Germanen (Bataven, Friezen, Cananefaten, Franken…) centraal stellen en je hebt een handvol verhalen en wat kleine opgravingen. Kies je voor Rome, dan heb je een bibliotheek aan verhalen en een overdonderende hoeveelheid opgravingen. Ik stel voor dat we dit excess educational content dopen. In die zin is de limes een verbetering van ons beeld van het verre verleden.
Maar dat moeten de limesorganisaties wél uitleggen dus, want zoals het nu gaat roepen ze de scepsis over zichzelf af.
***
[Geschiedenis is geen amusement, leuk voor een vrijblijvend stukje in een tijdschrift of een item op TV. Het is een wetenschap. In de reeks “Methode op Maandag” (MoM) leg ik uit wat de oudheidkundige wetenschappen, en de historische wetenschappen in het algemeen, maakt tot wetenschappen. Een overzicht van deze en vergelijkbare stukjes is hier.]
Waarde Jona,
Je doet Carotta tekort. Carotta toont aan dat niet enkele woorden, maar het gehele Marcus -evangelie teruggaat op Caesarbronnen.
http://www.carotta.de/subseite/texte/articula/Escorial_en.pdf
Hij heeft een synoptische vergelijking gemaakt waarin hij dit aantoont.
Onlangs is zijn theorie sterk uitgebreid met het werk van Arne Eickenberg,
(Die Sechste Stunde) waarin wordt aangetoond dat de natuurverschijnselen en andere ongerijmdheden in het kruisigingverhaal bij Jezus, teruggaan op de bronnen over de dood en bijzetting van Caesar.
Jan van Friesland
Wel teleurstellend dat er in deze theorie nog geen aliens zijn opgedoken. Wees eens wat creatiever, zou ik zeggen.
Bah, drie keer hard roepen dat Carotta en Eickenberg het hebben aangetoond, en dan alleen maar een linkje dumpen. Kom eens met argumenten.
Heerlijk, een gekkie.
Ik heb Carotta niet gelezen, wel jouw blog uit 2013. Wat mij opvalt is dat er meer theorieen zijn omtrent de figuur Jezus (niet zo raar neem ik aan). maar ik kreeg van iemand een boek van ene Anatoly T. Fomenko, een Rus, die beweert dat Jezus Caesar was en de meeste geschiedenis zich bovendien ook nog afspeelt rond 1200 nc dus. ik kan er geen chocolavan maken eerlijk gezegd!
Een vraagje; waarom zijn er zo weinig reacties op deze schitterende blog van luitjes die niet met naam en toenaam hun mening geven? Wat is het probleem?
jan kroeze
Sorry, koude handen, in de sneeuw met i-pad, taalfout:
Sechste > sechste
Die sechste Stunde – Synopsen zum historischen Ursprung der Wunder und Naturkatastrophen in der Passion Christi door Arne Eickenberg
“…die perfect passen in het tempelheiligdom.” Moet dat laatste woord niet “(tweede-) tempeljodendom”o.i.d. zijn?
En verder heb je natuurlijk zien aankomen, dat de naam Carotta weer de nodige halve-garen wakker heeft gemaakt. (‘Ondeskundigheid is geen ramp’, placht een mijner docenten te zeggen, ‘maar de combinatie met domheid is dodelijk’.)
Ik heb even, even maar, gekeken naar de link die Jan van Friesland doorgaf (maar dat had ik beter niet kunnen doen):
“Both Caesar and Jesus start their respective careers in neighboring
countries in the north: Gallia and Galilea”.
Ach jongens: weten jullie dan echt niet dat Caesar zijn carrière toch echt NIET in Gallia begon? En weten jullie ook niet dat Jezus zijn loopbaan NIET in een ‘neighboring country in the north’ maar gewoon in zijn geboorteland?
Nee, dat weten jullie echt niet, vrees ik.
Tempeljodendom, ja dat is wat ik bedoelde.
Tegen domheid vechten zelfs de goden vergeefs. Het summum blijft voor mij dat er nog steeds mensen zijn die in de platte aarde geloven (zie flat earth society), ondanks alle bewijzen van het tegendeel. Als zich eenmaal een dwaas idee in iemands hoofd heeft vastgezet, is er geen argument meer dat helpt, hoe overweldigend de excess empirical evidence van het standaard wereldbeeld tov de platte aarde ook is. Reacties zoals van GM Knepper halen dan ook niets uit tegen de Carotta-gelovigen.
jacob krekel
p.s. dit pseudoniem komt door Google; om op het internet nog enige privacy te houden teken ik waar nodig met deze naam, en als ik ook nog een adres moet opgeven, dan zeg ik dat ik woon op Dam 1, 1001 AA te Amsterdm
Het probleem met Jezusmythicisten is dat ze worden gedreven door een oprechte bezorgdheid over religieus fundamentalisme. Dat is een respectabele bezorgdheid. Het tweede probleem is dat niemand uitlegt wat de methode is, dat ze niet weten dat er een methode is en dat ze dus denken dat ze zonder kennis van de methode ook een bijdrage kunnen leveren. Die bijdrage is niet zo geweldig, helaas.
Dat sommige Jezusmythicisten gedreven worden door oprechte bezorgdheid over religieus fundamentalisme zal wel waar zijn, maar toch lang niet allemaal. Heb je redenen om dat aan te nemen in het geval van Carotta, of die Veluwse dominee van een paar jaar geleden?
Zelf heb ik overigens zojuist ook een ontdekking à la Carotta gedaan:
“Carotta” is Italiaans voor “wortel”, en in Openbaring 5.5 en 22.16 wordt, jawel: JEZUS de WORTEL van IsaÏ genoemd. Nou vraag ik je: kan dat iets anders betekenen dan dat Carotta en Jezus één en dezelfde persoon zijn? Aanvullend bewijs: het emailadres van Carotta luidt: Jesus.Caesar@Carotta.de. Ze hebben dus alle drie hetzelfde adres! toeval ijkt me hier toch echt uitgesloten.
Maar de wetenschap zal ook deze ontdekking ongetwijfeld weer negeren…
Als er van oprechte bezorgdheid sprake is dan mag je ook spreken van irrationele zorgen, antipathie. Zie bij mensen van de alternatieve wetenschap c.q. complottheoretici en Dan Browns voornamelijk winstoogmerk en statusverhoging/media-aandacht een grote rol spelen.
Onderschat de kracht van de Platte Aarde Theorie niet! Wiskunde is heel flexibel en als je maar genoeg aannames maakt (bv. dat licht niet langs een rechte lijn gaat) kun je aan vele bewijzen van het tegendeel best een mouw passen. Bovendien – als u de reistijd berekent van uw woning naar uw werkplaats neemt u ook aan dat de aarde plat is. Ha!
Ik vond volgende uit 2002 en 2007 over Carotta, met dank aan Anton van Hooff voor de argumenten:
https://skepsis.nl/carotta/
Mij lijkt dat deze discussie wel is afgesloten, die gaan we niet nog een keer overdoen ahv meer van het zelfde.
Dank Rudmer! Ik schrik er toch wel van dat mensen als Thomas von den Dunk en Paul Cliteur voor dit soort onzin vielen. En dat Jan van Friesland er nog steeds voor valt.
Schrik soms zelf ook behoorlijk hoeveel mensen voor de onzin van Dan Brown vallen en dan hebben we het zelfs over romans.
Ook dank Rudmer Koopal. Ik had gedacht van Jan van Friesland een pseudoniem was, maar het blijkt iemand te zijn die in een positie verkeert om deze onzin op kosten van de belastingbetaler aan het volk op te dissen. Daarin bijgestaan door twee hooggeleerden die kennelijk in hun vrije tijd wat minder hooggeleerd zijn.
Opmerkelijk vond ik dat Van Hooff herhaaldelijk meent te moeten opmerken dat hij echt niets christelijks heeft, alsof dat voor de redenering van belang is. Kennelijk wordt je door hooggeleerden voornoemd anders niet serieus genomen. Als Christen is mijn bezorgdheid over dit humanistisch fundamentalisme even oprecht als de bezorgdheid waar Jona Lendering hierboven naar verwijst.
Om terug te keren tot het onderwerp van deze blog: kan een hoogleraar die zo apert lak heeft aan het toch vrij gezonde principe van excess of empirical content niet wat steviger door zijn collega’s worden aangepakt? Als deze lieden hier zo straffeloos mee wegkomen, integendeel ze worden beloond met televisieaandacht, dan leren ze het nooit, en het publiek al helemaal niet.
Ik heb het boek van Carotta destijds met plezier gelezen. Er is ook iemand die ooit heeft ”bewezen” dat Odysseus een Zeeuw was. Als ik dat boek ooit vind lees ik het ook, want ik heb een zwak voor dit soort fantasten.
De oud-burgermeetser van Leiden schreef dit boek: https://www.bol.com/nl/p/homerus/1001004001912928/
Kan me ook nog een econoom herinneren die stelde dat Troje in Britannia lag: https://www.bol.com/nl/p/waar-eens-troje-lag/666830816/?suggestionType=typedsearch
Dank u wel, Martijn! Het boek is te bestellen bij Athenaeum onder de titel ”Op Zoek naar Ithaka”. Ik ga het zeker lezen. Ik heb begrepen dat Cees Goedkoop al zeilend met de Odyssee aan boord op zoek is gegaan naar de precieze locatie van Ithaka.
Iets minder creatief dan Caesar=Jezus en Odysseus was een Zeeuw, maar wel een zoektocht die sympathie opwekt. Lijkt me ook spannende lectuur.
Prachtig, Joost, hartelijk dank. Het gaat om I. J. Wilkens ”Waar eens Troje lag”. Volgens Hemelrijk ”onnavolgbare, warrige redenering” ; ”bizarre, in zichzelf opgesloten theorie”.
Wat wil de liefhebber nog meer!
Dit zijn inderdaad vermakelijke boeken van fantasten. In deze serie mag het Oera Linda Boek niet ontbreken, dat beschrijft hoe de Friezen aan de wortel van alles staan. Neptunus is een verbastering van Neef Teunis, enz. Maar boeken als van Carotta vallen in ene andere categorie, Die proberen bewust om schade toe te brengen aan andermans overtuigingen, en het nare is dat je ziet dat geleerden die sympathiek staan tov de toe te brengen schade alle wetenschappelijke normen laten varen om zich hier maar achter te scharen.
Vandaar dat de blog waar dit allemaal mee begin zo nuttig is om deze charlatans en hun sympathisanten te ontmaskeren.
Schade toebrengen aan overtuigingen…een merkwaardig concept wordt hier aangestipt. Zijn uw overtuigingen dan zo kwetsbaar dat ze bescherming behoeven…? En wie of wat zou die bescherming moeten bieden…?
Neptunus/ neef Teunis! die Friezen toch.
Carotta valt inderdaad in een andere categorie. Maar schade toebrengen aan andermans overtuigingen? Bedoelt u dat Carotta sommige christenen van hun geloof berooft? Zo’n vaart zal het toch wel niet lopen. Zo sterk is zijn betoog nu ook weer niet.
Misschien hebben die geleerden ( bijv. Erika Simon) ook wel waardering voor een alternatief verhaal. Carotta heeft fantasie en enthousiasme, verfrissend naast de bloedserieuze betogen van veel van hun collega’s.
Deze blog heeft uiteraard veel waarde. Zo vind ik bijv. Persian Fire een briljant boek. Maar ik stel ook zeer op prijs dat ik het lees als een gewaarschuwd mens wat methodologie betreft. Niet alles wat er staat is onzin, maar het is goed om op de hoogte te zijn van de tekortkomingen.
Het Oera Linda Boek staat op mijn lijst, bedankt mijnheer Krekel!
Beste Spaans en Minis,
zo merkwaardig is dat concept niet. De Amerikaanse verkiezingen drijven voor een groot deel op het gooien van modder naar de tegenstander, opdat diens aanhangers niet gaan stemmen. En omdat dit de standaardprocedure is, zal het wel effectief zijn. Trumps overwinning is er grotendeels mee te verklaren. Als Carotta -en dezulken – schrijven over Caesar en Christus, (of over Paulus, of over Maria Magdalena, of over het Vaticaan, of…) dan denk ik dat hij/zij bedoelt/enaan te tonen dat wat die Christenen geloven op drijfzand berust. De effectiviteit daarvan kan heel goed vergelijkbaar zijn met de Amerikaanse verkiezingsmodder, of het Nederlandse geschrijf over de Islam.
Persian Fire heb ik niet gelezen, maar zojuist een paar kritieken en daaruit geconcludeerd dat Holland wellicht zou zijn in fictie dan in non-fictie.
Carotta is niet de eerste en zal ook niet de laatste zijn met een excentrieke (…) theorie over Jezus. Als gelovige laat u zich daar toch niet door van de wijs laten brengen…?
Ik bespeur bij u toch een wens naar een vorm van censuur. Schade toebrengen aan overtuigingen – een heel raar concept.
Beste Ben Spaans,
I laat mij niet door Carotta van de wijs brengen en zo lang woorden een opvatting of mening uiten heb ik geen enkele behoefte aan censuur (wel in het geval dat woorden bewust als wapens worden gebruikt om iemand zwaar te beschadigen of dood te treiteren, dat hoort gewoon onder de wapenwet te vallen, maar dat is hier niet aan de orde).
Mijn punt is dat in de discussie over zotte redeneringen als die van Carotta mensen als Cliteur de wederpartij niet serieus schijnen te nemen. Van Hooff vindt het nodig drie keer te vertellen dat hij echt niets met het Christendom heeft. Alsof het verdacht zou zijn als iemand die wel Christen is, precies hetzelfde zou zeggen. En mij ergert de media-aandacht die dit soort boeken krijgt. Ik heb Carotta niet gelezen, en ook niet het boek waarin Paulus “ontmaskerd” wordt als Romeins spion, maar wel het boek van VanderKaaij dat Jezus geen historische figuur zou zijn. Uiteraard heeft ook VanderKaaij recht op zijn mening en het uiten daarvan, maar het is zooo’n slecht boek dat je je afvraagt waarom het aandacht trekt in een samenleving waar een keihard gevecht om de aandacht gaande is. Een recensent kan zoiets ook in de prullenmand gooien, ipv het te bespreken. De recensie door Jona Lendering van dit boek heeft mij overigens op dit blog attent gemaakt.
(met excuus aan Jona Lendering dat zijn blog voor deze discussie gebruikt wordt, maar als mij iets gevraagd wordt wil ik daar graag netjes op antwoorden)
Cliteur is niet meer te redden. Toch moet u bedenken dat ‘schade toebrengen aan overtuigingen’ uit kan groeien tot een gevaarlijk concept. Wie bepaalt wat die schade is, hoe groot die is, wat voor gevolgen dat moet hebben. Heeft u net zoveel moeite met een laatdunkende houding tegenover de kerk van het vliegende spaghettimonster als een tegenover het christendom?
Beste Ben Spaans,
we kunnen hier nog heel lang over doorschrijven, maar als u het echt wilt weten kunnen we er beter een keer over praten
Dan zullen we het hier maar bij laten.
Waarde allen,
Iemand die interesse heeft en geen zin heeft het hele dikke en moeilijke boek van Carotta te lezen, of niet mijn documentaire wil zien die mede door de VARA is gefinancierd (hele zit, duurt ruim twee uur, maar wel prachtige beelden en mooie muziek en waarin ook tegenstanders aan het woord komen: zoek op ‘Evangelie van Caesar’ of ‘Gospel of Caesar’ ), kan terecht op mijn kleine blog:
https://dejister.wordpress.com/about/
Goede kerst,
Jan van Friesland