Ik moet even iets rechtzetten. Op oudejaarsdag schreef ik een stukje over de bevroren Rijn, een onderwerp waarover ik eerder had geblogd. Ik had er in dat eerste stukje op gewezen dat iedereen elkaar overschrijft dat de Germanen in 405 na Chr. een bevroren rivier zouden zijn overgestoken. Nu kan dat heel goed werkelijk zijn gebeurd, maar het blijkt niet uit onze bronnen.
Ik opperde in dat eerste stukje dat dit idee terugging op een passage uit Edward Gibbons Decline and Fall of the Roman Empire. Ik had toen gedacht dat de Britse oudhistoricus een passage uit Herodianos voor ogen had gehad, waarin deze schrijft dat de Rijn altijd bevriest, maar ik aarzelde. Die tekst had Gibbon vermoedelijk al een paar jaar niet voor ogen gehad toen hij schreef over de gebeurtenissen in de vroege vijfde eeuw. In mijn tweede stukje opperde ik dat hij weleens door een passage uit een vierde-eeuwse lofrede op het idee kon zijn gebracht.
Daarbij had ik het moeten laten, maar ik wilde aangeven dat dit overschrijven werkelijk gebeurde, dus ik noemde de Wikipedia en het boek Macht zonder grenzen van Fik Meijer. En dat was dus fout.
Zoals “Messala”, een van de vaste commentatoren op deze blog, donderdagochtend hier aangaf, maakt Meijer die fout namelijk niet. Ik kon niet meteen mijn boekenkast induiken, maar inmiddels lukt dat wel en Messala heeft gelijk. Terwijl ik dit stukje schrijf, schiet me ineens te binnen wie op dit punt wel overschrijft zonder de bronnen te controleren: het is Maarten van Rossem in Het einde van het Romeinse Rijk (blz.48 van de eerste druk, 2016).
Ik maak maar weinig mee dat iemand zijn ongelijk bekend. En dat is vreemd, want het maakt je alleen maar betrouwbaarder.
Helemaal mee eens, Lex Goes. In de korte tijd dat ik voor een middelbare schoolklas heb gestaan zei de rector na een incident tegen mij: “De docent heeft altijd gelijk”. Ik voegde de rector vervolgens toe dat ik dat een misvatting vond. Een leraar kan juist respect bij een leerling afdwingen door een expliciete fout zijnerzijds toe te geven in plaats van halsstarrig in zijn veronderstelde gelijk te volharden. Het tekent ook de waarlijk intelligente mens (ik niet hoor) die een onwaarheid wel moet rechtzetten omdat het anders de logica onverdraagzaam tart. Respect dus voor deze correctie, Jona ! En wat Maarten van Rossem betreft: waarom schrijft een specialist van het contemporaine Amerika over het Romeinse Rijk ? Ik zag Van Rossem toevallig vanavond nog in een flits als eenmansjury bij de quiz De Slimste Mens. En sinds 2014 is Van Rossem ook te zien in RTL Autovisie. Hierin test hij auto’s. Met zulke historici hebben de humaniora geen vijanden meer nodig.
Als leraar met 21 jaar leservaring in een andere cultuur kan ik dit volkomen bevestigen. Bovendien is dit soort autoriteitsdenken een obstakel als we kinderen willen leren zelfstandig na te denken.
Precies, Lex! En al is Fik nog veel erger dan Maarten, dat je ze door elkaar haalt is begrijpelijk.
Jona, het getuigt van je wetenschappelijke en morele integriteit dat, als je over iets ongelijk hebt, erop terugkomt en het toegeeft. Dat doet jou nog meer in mijn achting stijgen!
Roger
Diep respect voor deze rectificatie! Werkelijk klasse. Hartelijke groeten uit een zonnig Rome.