Vroeger woonde romanschrijver Jan van Aken in een woonboot op loopafstand van mijn huis, tegenwoordig woont hij kilometers verderop en hoewel die niet onoverkomelijk zijn, zie ik hem minder vaak dan ik zou willen. Dat komt overigens niet alleen door zijn verhuizing maar ook doordat hij voor zijn schrijfwerk een studio heeft gehuurd die nog verder weg is. En ook doordat ik altijd teveel aan mijn hoofd heb. Vorige week ben ik echter eindelijk weer eens bij hem langs gegaan en ik fietste naar huis met op de bagagedrager een print van zijn nieuwe roman, De ommegang, die later dit jaar zal verschijnen. Ik heb het manuscript rond de jaarwisseling gelezen. En het is weer een echte Van Aken.
Een echte Van Aken wil zeggen dat de helden middeleeuwse vagebonden zijn die, zelfs als ze wat geld hebben (zoals de held in De ommegang), in feite aan de zelfkant van de samenleving verblijven. Mensen zonder vaste verblijfplaats, of het moeten de kroegen en bordelen zijn in de grote en kleine steden van de toenmalige wereld – Oxford, Konstanz, Parijs, Bologna, Trebizonde of Samarkand. Want de personages reizen ook dit keer heel wat af en ook De ommegang is weer een waar bestiarium, al is het dan niet bevolkt met fabeldieren maar met de wonderbaarlijkste mensen.
Een echte Van Aken draait ook altijd rond een buitengewoon getalenteerde geleerde. Zo’n observator is immers de enige manier om een betekenisvol verband te scheppen tussen alle wonderbaarlijkheden. Iemand moet ze immers duiden voor de eenentwintigste-eeuwse lezer. Net als in De valse dageraad, Van Akens bekendste roman, is in De ommegang de held een renaissance-geest: een bouwmeester die Vitruvius prefereert boven de gotiek (zonder deze laatste haar waarde te ontzeggen) en wetenschap boven ambachtelijkheid (zonder deze laatste haar waarde te ontzeggen).
Een echte Van Aken is complex. Er zijn twee verhaallagen en nog wat nevenplots, zoals het verhaal van een blinde beeldhouwer dat in een notendop de hele roman weergeeft. Maar bovenal: een echte Van Aken evoceert een verre wereld door middel van prachtige woorden. Tijdens mijn lectuur noteerde ik deze woorden die ik nog niet kende:
amfioen, amphiprostylos, archivolt, binnenspoorts, bomerslied, bouchanderen, calefactor, chemise, diepzicht, gantelet, gargouille, gereedschapssteel, heksenschot, hypaethros, joppen, kaproen, kathedralenslag, kemelcade, klauwier, knokkelgang, kovel, laatkoppen, lollardisme, melismatisch, nachtslaap, omvamen, ostentor, parlatorium, polei, porterie, poulaine, proctor, scharreren, sector, tonder, trolichos, vleeskeuken, velijn, vlychonias, wijngeest, windveer, wrong, zij.
Allemaal onbekende woorden. Soms in suggestieve combinaties: ik heb geen idee wat ik me moet voorstellen bij “een in visgraatpatroon gefrijnd blok”, maar het klinkt in elk geval fantastisch.
En dat is – en daarom schrijf ik dit stukje – waarom ik de boeken van Van Aken zo leuk vind. Ze brengen het gevoel terug dat ik als kind had: er was een grote wereld vol mooie, onbekende dingen, waarover je allerlei nieuws en leuks kon ontdekken. De namen waren een eerste en veelbelovende kennismaking. Daarna volgde de rest, die zelden teleurstelde. Zo ook De ommegang: ik heb heerlijk liggen lezen met een tablet erbij om op te zoeken wat bouchanderen was, wat lollardisme was, wat een sector doet. En ook dit keer stelde dat wat achter de woorden schuilging zelden teleur.
Opnieuw een aanrader van Jona, die mij niet aanspreekt: wat mij betreft is Jan van Aken volstrekt onleesbaar. Niet om doooor te komen.
Frijnslag – een blok steen bewerken zodanig dat het oppervlak uit dunne evenwijdige lijnen of lijntjes (bloksgewijs) bestaat. Hiermee wordt het gehele zichtbare oppervlak glad afgewerkt. Dit kan natuurlijk ook in visgraat, al heb ik dat nog nooit gezien.
Dat past aardig bij de context.
Ik zie uit naar de nieuwe roman van Jan van Aken. De Valse Dageraad en De Afvallige heb ik verslonden.
Ik mag hopen dat dit boek ergens tussen ca. 1350 en ca. 1480 speelt, want anders zouden er wel veel anachronismen in staan.
Ik had natuurlijk even moeten googlen, dan had ik geweten dat het om 1415 en omstreken ging. Maar waarom er dan een detail uit een schilderij van Caspar Friedrich uit ca 1830 op het omslag staat… Alsof er geen plaatjes uit 1415 bestaan!
henktjong Het is ook een tijdelijk ontwerp, er komt een ander omslag. Een jaar geleden vond ik dit toepasselijk, nu niet meer.
Ik denk dat het “geschiedenisgevoel” een rol speelt: het verleden is in de negentiende eeuw ontdekt en de beeldvorming is blijven hangen. Als ik een euro zou hebben gekregen voor elke afbeelding in een oudhistorisch boek die rechtstreeks teruggaat op de negentiende eeuw of daar via Hollywood indirect op teruggaat, kon ik een leuk weekje naar Berlijn of Parijs.
Die romantische 19e eeuw heeft daardoor ook voor heel wat geschiedvervalsing gezorgd. Om slechts één voorbeeld te noemen: al die fenomenen die de gebroeders Grimm direct terugvoeren op de Germanen of nog ouder maar in werkelijkheid op z’n vroegst uit de 15e eeuw stammen.
Jawel, maar dat schilderij van Friedrich stelt niet eens een middeleeuwse scene voor. Er staan gewoon twee in Biedermeijer dracht op. Dat de door jou genoemde praktijk nog steeds opgaat blijkt uit de prenten die voor het aanstaande evenement van de slag bij Vlaardingen op boekomslagen en affiches worden gebruikt. Zie bijvoorbeeld: https://www.vlaardingen1018.nl/Verhalen/De_Slag_bij_Vlaardingen_en_het_ontstaan_van_Holland_het_historische_verhaal_in_vogelvlucht.
Toch vraag ik me af – de Valse Dageraad speelt in de 10e eeuw (n. Chr.). Op de omslag staat een laat-middeleeuws schilderij. Zou de uitgeverij niet goed geweten hebben hoe je een boek dat in zo’n obscuur tijdperk (toch wel) speelt moet ‘verpakken’?
Ik vind het ook niet van belang of het omslag correspondeert met de tijd van het boek.Het oorspronkelijke omslagontwerp was het prachtige 21e eeuwse standbeeld van Imperia (een fictieve prostituée uit een verhaal van Balzac) in Konstanz. Het nieuwe omslag zal zeker verder verwijderd zijn van 1415 dan het romantische schilderij van Caspar Friedrich. Bij een ander boek van me, een herdruk van de Dwaas van Palmyra, dat in de 1e eeuw speelt, heb ik een moderne Indiase fakir op de omslag.
Jan laat die zwatelaars lekker door zwatelen . Ga lekker door met schrijven van je boeken die van een eruditie getuigen,literair zijn en ook vaak pageturners. Ik heb ze anders met plezier gelezen.
Ik vind De Valse Dageraad een leuk boek, meneer Van Aken. De omslag is ook een mooie blikvanger.
Jan van Aken, een geweldige schrijver en zwaar onderschat! Mijn vrouw en ik hebben nog een paar boeken ‘in huis’, hoog op de ranglijst. Ik heb heb hem pas sinds kort ontdekt met de Dwaas van Palmyra, maar was direct ‘verkocht’. Erudiete schrijver die dit koppelt aan een vlotte vertelkunst.
Jona, de nieuwe woorden die je niet kende, verbaasde me enigszins: van het lijstje wat je opgeeft zijn er een paar woorden die je had moeten kennen: chemise, gargouille, gantelet, sector, velijn. Geen verwijt, ikzelf weet ook niet alles,verre vandaar.
Al met al een terechte poging om een auteur als Jan van Aken onder de aandacht te brengen,en daar gaat het om. Hij verdient het!
friedrich hoort tot de romantiek, in mijn ogen geschikt voor een heleboel boekomslagen!
Parlatorium (om zeker te zijn en geen gaffes te maken heb ik het voor de zekerheid gegoogeld), maar het is dus een “parloir”, plaats met herinneringen uit mijn jeugd toen het Roomse leven nog Rijk was. U kent dat natuurlijk niet als Protestantse Hollander…ik ben er vaak geweest, en er zelfs nog mondelinge examens in gehad…
Vandaag verwijs ik naar deze blogpost.
Vriendelijke groet,