Vandaag even geen Methode op Maandag. Het plaatje hierboven is namelijk te leuk.
Het is vandaag de feestdag van Sint-Jozef, de echtgenoot van Maria, die op haar beurt de moeder was van Jezus. Dat is de zorgvuldige formulering. Omdat ik iets weet van bloemetjes en bijtjes, neem ik aan dat Jozef de vader was van Jezus, maar in het christendom is de maagdelijkheid van Maria nogal een kwestie. Ik heb geen zin deel te nemen aan dat gevecht om de schaduw van een ezel en toon u liever dus bovenstaande miniatuur, die ik een tijdje geleden ergens op het internet aantrof.
Ik kan zo snel niet ontdekken waar het manuscript ligt waaruit het plaatje afkomstig is en attendeer u daarom slechts op het ongebruikelijke karakter van de afbeelding: het is hier niet Maria die haar kind op schoot heeft, het is Jozef die de kleine koestert. “Dat heet een madonnus”, zoals ik ooit (in de trein nog wel) hoorde uitleggen door een kunsthistorica.
Ik vind de os en de ezel trouwens ook mooi.
Joseph minds the baby while Mary reads in bed. 15th century, in the Fitzwilliam Museum, Cambridge
Hoe heb je dat zo snel gevonden? Ik heb me suf gezocht.
Bewaar plaatje. Ga naar google.nl. klik rechtsboven op images. Upload plaatje. Kijk waar het voorkomt in de lijst. 🙂
Ik kan zo snel niet ontdekken waar het manuscript ligt waaruit het plaatje afkomstig is
Kijk hier eens.
zoals ik ooit (in de trein nog wel) hoorde uitleggen door een kunsthistorica
Dat kan niet anders dan in de stiltecoupé zijn geweest.
Tsjee, 4 minuten verschil
Een bijbelse huisman.
Madonnus: voedstervader, zoals de katholieken zeggen.
Ik kom uit een vlaams college en heb deze uitdrukking zelfs in de jaren 50 of 60 nooit horen gebruiken ?
Nee, en het is ook onzin. Ik wilde de onnozelheid van de betreffende persoon aangeven.
Dat deed je ook duidelijk door de aanhalingstekens. De ironie droop er vanaf. Het woord bestaat gewoonweg niet. Vanaf de bewaarschool was Jozef voor ons de ‘voedstervader’, wat voor kinderen van 3 à 4 jaar een raar begrip is. Ik heb het later nooit meer als ’titel’ voor een andere man gehoord. Ik kende toen nog de potjes van Nutricia niet, maar stelde mij voor dat Jozef op een of andere het ‘kindje Jezus’ op schoot had en hem zijn papje voerde. De non, die in de bewaarschool de kinderen bezighield, gaf ons ook een of andere rare definitie. In officieel Kerklatijn heet voedstervader ‘pater nutritius’`. Lijkt al een beetje op Nutricia! Het is in wezen hetzelfde als pleegvader.
Nog even een andere vraag: Jozef en Maria waren al verloofd of in ondertrouw en volgens de Joodse wet staat dat gelijk met getrouwd zijn. Ik vroeg me in eerste instantie af waarom Jozef, toen hij merkte dat Maria zwanger was en dat dit onmogelijk van hem kon zijn, zich in stilte van haar liet scheiden. Ik vroeg mij steeds af (en velen met mij) waarom hij dit deed, want daardoor maakte hij Maria tot een ongehuwde moeder.
Ik las de volgende verklaring: hij wou, als ‘rechtschapen man’ haar niet in verlegenheid brengen. Je moest namelijk overspel, en dat was natuurlijk volgens hem het geval, aangeven bij de overheid. Daar stonden heel strenge straffen op voor de overspelige. Dat wou hij haar niet aandoen en scheidde van haar.
Zie: Mattheus 1 – 18, 19
18 De geboorte van Jezus Christus was nu aldus; want als Maria, zijn moeder, met Jozef ondertrouwd was, eer zij samengekomen waren, werd zij zwanger bevonden uit den Heiligen Geest.
19 Jozef nu, haar man, alzo hij rechtvaardig was, en haar niet wilde openbaarlijk te schande maken, was van wil haar heimelijk te verlaten.
Dan volgen er een aantal dromen, die die scheiding verhinderen en ze blijven bij elkaar. Ik vraag mij dan af: wisten of zagen de mensen uit de omgeving (Nazareth was waarschijnlijk een klein dorp) niet dat hier iets niet klopte en zouden ze het dan niet hebben aangegeven, want ik vermoed dat de Heilige Geest als ‘dader’ waarschijnlijk niet bij ze opkwam. Dit is toch een vrij belachelijke passage. Het wordt nog erger, als je in beschouwing neemt dat Maria later nog vijf zonen en twee dochters gehad zou hebben, zoals Leo Heynen hieronder heeft uitgerekend. Dit plaatst de Mariologie toch in een enigszins ander licht!
Ik heb de Lagere School in Noord-Brabant gedaan, en daar werd geen andere term gebruikt, en later hoorde ik hem ook in Zuid-Holland. “Voedster” was overigens de gewone term voor een konijnenmoeder met jongen, dus echt geen hond die de term begreep.
In de Doni Tondo van Michelangelo houdt Josef ook Jezus vast. Hij geeft het kind aan Maria, die in het gras zit met een boek in haar schoot (al schijnt er een school te zijn die beweert dat Maria juist het kind aan Josef geeft). Het is eveneens een opvallende compositie, al zijn de naakte jongelingen op de achtergrond nog een stuk opvallender.
Voor wat betreft Josef is er ook een traditie die hem afbeeldt terwijl hij zich afzijdig houdt en in gedachten verzonken, ja bijna slapend overkomt. De achtergrond schijnt een apocrief verhaal te zijn dat de Duivel Josef influistert dat Maria een affaire heeft gehad. Voorbeelden zijn te vinden in de Santa Maria in Trastevere in Rome en de Cappella degli Scrovegni in Padova.
In afbeeldingen van de ‘dormitio Virginis’ – de slaap (i.e. dood) van de Maagd – wordt Maria niet zelden afgebeeld op de schoot of in de armen van haar zoon. Dan zijn de rollen dus omgedraaid.
‘Geen zin hebben’ is niet bepaald de instelling van een wetenschapper, lijkt me.
De maagdelijkheid van Maria is ‘pas erg laat ontdekt’ en tegenwoordig voornamelijk een punt in de R.K. Kerk. Protestantse theologen, zo meen ik te begrijpen, hebben veelal geen moeite met het letterlijk nemen van de Bijbelteksten Marcus 6: 1-6; en Matteüs 13: 54-58. Maria had dus vijf zonen en minstens twee dochters.
Maar ook de protestanten leren dat Jezus maagdelijk ontvangen was en zien in elk geval Jozef niet als zijn ‘biologische verwekker’. Maar inderdaad, daarna ontving Maria haar kinderen via de normale weg van Jozef.
Nou, dan heeft Maria nog geluk gehad met ‘die duif’. Boeddha’s moeder werd bevrucht door een witte olifant.
Toch iemand met gezond verstand – zijn we hier als de moslims bezich?
Ik denk dat je je woorden nog even moet bekijken. Christus is, althans volgens de theologische interpretatie, uit een maagd geboren. Het woord “ontvangen” slaat op Maria’s onbevlekte staat, zonder erfzonde, die het mogelijk maakte dat ze een god het leven schonk.
Het is een beruchte instinker. In tijden van nieuwsschaarste maakten kranten vroeger deze fout met opzet. Dan hadden ze de rest van de week de brievenrubriek weer vol. “Een onbevlekt ontvangenisje doen”, heette dat (dixit Martin van Amerongen).
Maak je niet ongerust. Ik weet precies wat de dogma’s leren. Vooral die Onbevlekte Ontvangenis is tragisch. Maria kende dus geen erfzonde. Zij kon niet lijden en sterven. De moeder van smarten onder het kruis is in die context onzin. Maar ze zal er toch ook niet bij hebben staan lachen. Het meest trieste voor haar vind ik nog dat ze niet kon sterven. Dus werd ze op 15 augustus met ziel en lichaam ten hemel opgenomen. Tussen ‘al die zielen’ is zij daar samen met Elia en haar verrezen zoon de enige met een lichaam. Je moet er niet aan denken.
Gewoon geen christen worden – dan hoeft er nooit aan te denken.
Een normale kristen zeker in vlaanderen heeft al deze onzin al veel langer gesnopen zoals wij zeggen – iedere godsdienst draait toch allen maar om geld en macht.
Wat is dat, normaal?
Sluipenderwijs is toch de discussie verplaatst naar de ‘maagdelijkheid’ van Maria.
Twee opmerkingen: bij de mens komt parthenogenese niet voor. Maagdelijke geboorte is dus uitgesloten. Waarom de christelijke kerk hier vanaf het Concilie van Nicea zijn toevlucht toe genomen heeft, weet ik niet. De puzzelstukjes moesten waarschijnlijk in elkaar passen om van Jezus de zoon van God te maken. Hoe? Door mysteries en wonderen te creëren.
De Rooms-katholieke theoloog Joseph Ratzinger (paus Benedictus XVI) bestrijdt in zijn boek Introduction to Christianity de opvatting dat Jezus de biologische Zoon van God is. “Volgens het geloof van de kerk rust het Zoonschap van Jezus niet op het feit dat hij geen menselijke vader had. De leer van Jezus’ goddelijkheid wordt niet aangetast als Jezus het resultaat van een normaal huwelijk zou zijn geweest. Want het Zoonschap waarover het geloof spreekt is niet een biologisch maar een ontologisch feit, niet in tijd maar in Gods eeuwigheid.” (bron Wikipedia).
In feite laat hij het sprookje van een ‘bevruchting door de Heilige Geest’ vallen. Al heel wat, maar de draai die hij er vervolgens aan geeft is in feite een nieuw verzinsel. (Let ook op hoofdletters!)
Overigens vind ik het een mooie afbeelding.
Voor de deskundigen op het gebied van miniaturen en illuminaties: Ik zag in een boek van Readers Digest ‘Alle bijbelse personen’ een prachtige illuminatie afkomstig uit Het Psalmboek van Ingeburg (13e eeuw), waarop Maria op de ezel zit en Jozef, Jezus dragend, achterop komt. Maar voorop loopt een man, die de leidsels van van de ezel vasthoudt, vermoedelijk om de goede weg te volgen. Ik heb me suf gezocht, maar op internet kon ik deze afbeelding niet vinden.
Volgens mij is het een vrij ongebruikelijke manier om ‘De vlucht naar Egypte’ af te beelden. Giotto heeft meerdere personen naast de Heilige familie afgebeeld, maar dat leken mij meer mensen die hen uitzwaaiden en geen begeleiders.
Zoek op “Ingeborg Psalter” met Google. Bij mij was het de derde treffer:
http://www.library.arizona.edu/exhibits/illuman/images/full_resolution/12_05.jpg
Hartelijk dank! Ik las in dat boek Ingeburg Psalter en dat gaf geen resultaat. Maar ik had beter kunnen weten, want kennelijk is het meer bekend als Ingeborg Psalter.
Tempora mutantur et nos in illis. Ik zat bij de Jezuïten op het gymnasium, en daar heb ik ook eens een balletje opgegooid over het vaderschap over Jezus. Ik stelde toen dat Jozef best de biologische vader kon zijn van Jezus, maar dat Jezus volgens de leer van de kerk twee naturen bezat, een menselijke natuur en een goddelijke natuur, en dat Jozef natuurlijk nooit de vader van die goddelijke natuur kon zijn geweest, dát was God zelf. Ik bleek toen een ketter te zijn – waarmee je bij de andere leerlingen een zekere status behaalde – en ik geloof zelfs een “manicheeër”.
Maar nu zegt een afgetreden paus bijna hetzelfde…
Het officiële standpunt van de R.K. Kerk is nog altijd: Maria, semper virgine, d.w.z.: altijd maagd, zowel vóór als ná de geboorte van Jezus. Die broeders en zusters die genoemd wordem in de bijbelteksten van Marcus en Mattheus, zijn dan “broeders en zusters in het geloof, zoals men elkaar ook in de kerk broeder en zuster noemt.” Ja, dan heb je altijd gelijk.
Maria wordt ook dikwijls “Moeder van God” genoemd. Ik zei een keer tegen een gelovige katholiek (ik ben zelf ex-katholiek) dat Anna de moeder was van Maria, en zodoende dus de Oma van God. Kwaad dat-ie werd!!!
(1)
Ik ben geen wetenschapper hoor. Dat wil ik ook graag zo houden. Ik zou namelijk gek worden als ik beroepshalve artikelen moest publiceren, terwijl ik wist dat niemand die leest of nodig heeft, of als ik jonge mensen moest wijsmaken dat ze een wetenschappelijke opleiding krijgen terwijl ik wist dat ze te weinig tijd hebben, of als er in mijn taakomschrijving “voorlichting” staat terwijl ik dat niet doe. Nee, de wetenschap, dat is niets voor mij. Laat mij maar schrijven over de wetenschap.
Vergelijk het met sport en sportjournalistiek. De een rommelt wat op het veld, in de ring of in een zwembad, en de ander beschrijft wat er is gebeurd en becommentarieert of het voldeed aan de spelregels.
(2)
De maagdelijkheid van Maria is al in de tweede eeuw n.Chr. een thema. Zie bijvoorbeeld het Proto-Evangelie van Jacobus. De maagdelijke geboorte is bij mijn weten in de RKK geen probleem, zie bijvoorbeeld de boeken van J.P. Meier.
Natuurlijk, godenzonen horen uit maagden te worden geboren. En zo geschiedde (in mythen en volksreligies).
Volgens de onlangs overleden Nico ter Linden was Maria een theologische maagd, geen biologische maagd. Die biologische maagdelijkheid is niet iets specifieke Rooms. Ook in de orthodoxie (theotokos) en de oosterse kerken is de maagdelijkheid vanzelfsprekend.In Egypte verschijnt de maagd met enige regelmaat aan de gelovigen, tot op de huidige dag.
Mij kan het niet schelen wie de biologische vader van Jezus was. Als we het vandaag in de klas over vaderdag en St-Jozef hebben, is het voor sommige kinderen wel leuk om te horen de Kerk eigenlijk een pluspapa/stiefvader viert.
Die arme Jozef, hij heeft er nooit echt gehoord, alle pogingen ten spijt. Hij werd de patroonheilige van de werklieden en de katholieke jeugdige arbeiders verenigden zich in de “Sint Jozef Gezellen”. Maar niks, hoor…
In het NT staat uitdrukkelijk dat Jozef ontkende dat hij met Maria gemeenschap had gehad. Dat kan ons op een ander spoor zetten dan die Heilige Geest. Het zou kunnen dat Maria eerder getrouwd is geweest, maar dat haar man heel jeugdig, nog voor er een kind was, is overleden. Men kende toen het zgn. “zwagerhuwelijk”, een gebruik dat dan een mannelijke verwant met die vrouw zou trouwen, om haar toch nog de kans op nageslacht te geven, en zodoende de kans om voormoeder van de Messiah te worden. Jozef was die verwant, hij was al op jaren en nog ongetrouwd. (Zou hij dus niet van vrouwen hebben gehouden? Maar ja, die latere kinderen dan…)
In ieder geval, het kan zo zijn geweest dat Maria op dat moment, zonder dat zij of iemand anders dat wist, al zwanger was van haar overleden eerste man. Men had immers tot in de 20e eeuw geen juist inzicht in de duur van zwangerschappen…
Want interessant: ook ik heb de (m.i. logische) conclusie getrokken dat Maria twee maal gehuwd was.
Waarom heeft de ezel zijn tuigage nog om terwijl ie in de stal staat? Een tamelijk dieronvriendelijke laksheid van de eigenaar.
Geen wonder dat het arme beest aan de halo van Josef zit te knabbelen!
Overigens heb ik meer medelijden met de os, die ook in de stal zo’n zware bel met zich mee moet torsen.
Die bel vind ik juist lief. Ik zie ineens weer mijn kleine buurmeisje, pas geboren, op haar rug liggen, kijkend naar haar mobiel en kraaiend van plezier als het muziekje speelde.
Het zal wel aan het huidige tijdsgewricht liggen, maar ik had aanvankelijk heel andere associaties bij “kijkend naar haar mobiel”! 😉
Sommige mensen zijn heel erg tegen koebellen:
https://www.volkskrant.nl/binnenland/zwitsers-zijn-nederlandse-koebel-activiste-beu-en-geven-haar-geen-paspoort~a4446340/
Bulderlach.
Een voorstel: Jozef ook schutspatroon maken van alle sullige mannen op de wereld, zij die altijd achter de feiten aan zullen lopen…😒
Zolang deze sullige man niet tot hem hoeft te bidden mag u van deze sullige man vrijuit uw gang gaan.
Onderstaand een stukje van de conclusies van een onderzoek. De vroege Christenen zullen de rustende figuur goed goed begrepen hebben.
Roman Domestic Art and Early House Churches
By David L. Balch
Endymion was a figure who could absorb many projected meanings;
he was viewed by Roman by devotees of Isis, and by Roman Chris-
tians. This figure could be attached to other myths, e.g., not only to
Narcissus, Pyramus and Thisbe but also to Homeric myths of death
and violence, to a decorative scheme in the Temple of Isis where 0siris’
death was symbolized as well as to early Christian experiences of
death and martyrdom.
Visually accompanying Endymion we observe the transition from
Homeric myths to myths of Isis and 0siris then, to the myths of early
Judaism and Christianity, from Achilles , Priam, Aeneas, Hercules and
Hera visually represented in the House of the Sacello Iliaco and the
House of Octavius Quartio, as well a from the myth of Isis/Io/Osiris
in the Temple in Pompeii and again in the House of Octavius Quartio,
to Noah, Job, Daniel, Jonah, Mary and Jesus in the catacombs. As
Northern European move in the opposite direction, rejecting Chri –
tian myth and rituals, it is an important moment to reflect on the
meaning of such historic transition.
Nog tot ver in de middeleeuwen wordt een slapende figuur afgebeeld in combinatie met het geboortetafereel. De bronzen deuren van Bernward uit 1015 in Hildesheim zien we nog Endymion rechts beneden zitten. Ook op de timpanen boven de zuidelijke portico’s van kerken staat meestal het leven van Maria afgebeeld met een slapende figuur in de rechter beneden hoek. Als uitroepteken, want het is dan wel mooi dat de verlosser is geboren maar wie hier binnen gaat zal ten diepste ondergaan welk martelaarsschap voor die verlossing van de wereld nodig was.
Pas heel laat is de figuur Josef zichtbaar geworden. Fransicus van Assi is de eerste die een ‘familie’ heeft gepresenteerd, het ons bekende kerststalletje. Daarna ging de devotie snel, overigens tegen de wens van de bestuurlijke elite in. Maar ja, een altaartje extra in de kerk bracht toch wel weer een hoop geld binnen.
Die hele link tussen Endymion en Jozef lijkt me wel erg ver gezocht. Endymion was een slapende schone jongeling, terwijl wat we in de christelijke kunst zien een in gedachten verzonken bebaarde oudere man is. De man op de bronzen deuren in Hildesheim slaapt duidelijk niet, want hij zit en heeft zijn ogen open. In de Byzantijnse kunst was het heel gebruikelijk om Jozef zo af te beelden, piekerend over hoe het toch kan dat Maria een kind heeft gekregen (als niet van hem, van wie dan?).
Er zijn nog Byzantijnse iconen waarop naast de peinzende Jozef een harig mannetje is afgebeeld dat de Duivel moet voorstellen. Dat mannetje verspreidt dan de roddel dat Maria een buitenechtelijke affaire heeft gehad. Deze iconografie, zowel met als zonder Duivel, gaat veel verder terug dan Franciscus van Assisi. De huwelijksbanden tussen het Oost-Romeinse en het Heilige Roomse Rijk kunnen er voor gezorgd hebben dat Jozef ook in de westerse kunst opdook als piekerende man. Bijvoorbeeld al op de genoemde bronzen deuren of in een miniatuur uit Mainz uit 1025-1050 (nu in het Getty Museum).
En zo vinden we de piekerende Jozef ook terug in Rome:
https://i1.wp.com/corvinus.nl/wp-content/uploads/2016/01/Jesus.jpg?fit=996%2C768
en Padova:
https://i0.wp.com/corvinus.nl/wp-content/uploads/2017/11/Christborn.jpg
Op de San Marco in Venetië is te zien dat Jozef en Maria zich duidelijk afvragen hoe het zo heeft kunnen gebeuren en wat ze nu met de toestand aan moeten:
https://seetheworld.travelforkids.com/wp-content/uploads/2015/11/st-mark-basilica-can-marco-north-facade-715.jpg
Jezus ligt er trouwens ook niet al te ontspannen bij…
Sorry, beetje snel ocr/copy-paste gedaan; had de harde returns moeten weghalen bij het tekstje hierboven.
Deze is website is wel aardig: http://www.sint-jozef.eu
Staan merkwaardige zaken op rond Josef, bijvoorbeeld:
Wat als eerste te doen voor de verkoop van een huis.
1. Maak een gat in de grond dat groot genoeg is om het Sint-Jozef beeldje (in een Beschermende omslag) verticaal te begraven.
2. Plaats het beeldje omgekeerd in de grond.
3. Plaats het omgekeerde beeldje met het gezicht naar het huis dat moet worden verkocht.
4. Bid negen opeen volgende dagen de noveen tot Sint-Jozef die u hieronder vindt.
5. Zodra het huis is verkocht, verwijdert men het Sint-Jozef beeldje uit de grond.
6. Plaats het Sint-Jozef beeldje op een ere plaats in uw nieuwe huis.
Welk gebeden moeten worden uitgesproken staat er ook bij.
Ik krijg een associatie met een romeinse familie die van hun Lare, de huisgod voor welzijn en welvaart, iets willen afdwingen.
Zo mooi, vooral de lezende Maria!
@FransL: die van die begraven Josef is erg mooi. Dank.
Overigens is hierboven nog weinig gezegd over de ezel (muv Manfred die constateert dat de tuigage nog om zit). De tuigage zelf is volgens mij wel interessant. Het lijkt een juk en dat is erg ongewoon bij ezels. Daarbij is de ezel zelf heel stevig gebouwd, meer als een os. Vooral die rechter voorpoot heeft wat krachttraining ondergaan. Ezels zijn lichte lastdieren, daar ziet deze niet naar uit. De tekenaar heeft of een foutje gemaakt of ezels werden in die tijd – de tijd van de tekening dus – anders gebruikt.
Toch nog in antwoord op Messala. Wat ik wilde uitzoeken was hoe de diverse motieven naar Noord-Europa waren gekomen, maar kom daar niet echt uit.
Waarschijnlijk is dat ambachtslui, die in het Oost-Europeserijk niet meer aan het werk konden vanwege de moeilijkheden met de Islam veroveraars en iconoclasme en Rome had het geloof ik ook moeilijk.
Er zijn in Zuid-Duitsland schitterende boekomslagen gemaakt met ivoor snijwerk met de typische iconografie van het het oosten.Een eigen kerkenbouwprogramma komt pas na Karel de Grote op gang.
Over Josef het volgende. In mijn vorige tekst ga ik wat snel door alleen Endymion te melden, maar bedoeld wordt de slapende herder. Deze komt (altijd) voor op de Endymion sarcofagen.
De betekenis daarvan wordt behandeld in: Myth, Meaning and Memory on Roman Sarcophages: (e-book) https://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft4199n900&chunk.id=ch1&toc.id=ch1&brand=ucpress
Over de herder:
•This is the pastoral vignette that appears on many of the sarcophagi. Its central motif is a seated shepherd, often sleeping and accompanied by his dog and his flock, all set within a summary landscape.
•This visual topos took its rightful place amid the repertory of bucolic imagery. As Vergil tells of “joyous places, the green pleasances, and the blessed abode of the fortunate groves,” thus the image of the shepherd in reverie could serve as a dreamlike metaphor of the tranquillity waiting after death.
•Resonant with the values and virtues of the pastoral life, this bucolic image could function separately as a symbol.
Het gaat dus om de verwachting van wat de Verlosser gaat brengen, en die lijkt/is paradijselijk.
Door de afspraak in Nicea en later in Constantinopel dat de Verlosser god en mens is maakt ook Maria zichtbaar (die door de Heilige Geest is bezocht) en ontstaat er een grote Maria iconografie.
Met Fransiscus van Assisi wordt een “familie” geïntroduceerd en gaat de voormalige herder onder de naam Josef ineens (schijnbaar) dingen doen. De iconografie blijft lang Romeins.
Op twee plaatsen in de Bijbel wordt Josef door een engel gerustgesteld dat er niets aan de hand is; en wie gelooft een engel niet?