Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.
Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.
WEEK VAN DE KLASSIEKEN, ROMEINENWEEK
De Week van de Klassieken is inmiddels begonnen, met als thema “Wat is wijsheid?” U leest er hier alles over. Eind deze maand is de Romeinenweek, waarover u daar alles leest. En als u wil weten waarom het dubbel moet, dan vindt u de verklaring hier.
Om althans een brug te slaan tussen de twee evenementen, vindt in het Rijksmuseum van Oudheden “Oog op de Oudheid” plaats, dat aanstaande dinsdag van start gaat. U kunt nog inschrijven: daar. Het belooft echt goed en interessant te worden.
======================================
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
Op dinsdag 24 april is in het RMO de boekpresentatie van het Het visioen van Constantijn, dat uw redacteur heeft gemaakt met Vincent Hunink. U bent heel welkom – inschrijven kan hier. Als u in Amsterdam woont kunt u ook de dag erna, op woensdag 25 april, om 19:00 naar de Athenaeumboekhandel komen voor een tweede presentatie.
Nieuw op de Livius.org-website: Cyclopen, Arabia Felix ofwel Jemen, het Nabatese heiligdom in de Wadi Rum, het heuvelfort Nesactium in Kroatië, de Romeinse tempel van Dumeir en de opkomst van de islam.
Verder: een Arabisch eerstelingenoffer, de Tayma-oase, kleuters beantwoorden de vraag “Wat is een god?”, das schwimmende Moor, herinneringen aan een vernietigd museum, twee doodlopende maar boeiende richtingen in de Griekse filosofie en goed nieuws over het Thermenmuseum in Heerlen.
======================================
HET MOOISTE VAN DE MAAND
In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat dankzij DNA-onderzoek duidelijkheid is gekomen over de laatantieke, vervormde schedels die zijn opgegraven in Beieren.
======================================
EGYPTE
Het zal ook eens een maand niet gaan over Toetanchamon: één, twee.
Een Hellenistisch of Romeins tempeltje in de Siwa-oase.
Het maandelijkse gesleep met mummies: een, twee, drie (en een leuke).
En verder: een portret van Hatsjepsut teruggevonden en het gebruik van videogames voor educatieve doeleinden.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Leuke ontdekking van een haven uit het zuiden van Mesopotamië.
Een tijdje geleden was er het nieuws van een Luwische inscriptie die de Trojaanse Oorlog zou vermelden. Er was om verschillende redenen nogal wat scepsis en één van die redenen was de betrokkenheid van een al dan niet terecht in opspraak gebrachte archeoloog. Inmiddels geven de betrokken onderzoekers toe dat die archeoloog inderdaad datafraude heeft gepleegd. Voor de inscriptie heeft dit geen gevolgen.
En verder: zomaar een Sumerisch kleitablet.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
Het oudste bier uit de Griekse wereld.
Niemand weet hoe de Mykeense burchten precies ten onder zijn gegaan. En nu de aardbevings-hypothese van tafel is, weten we nog minder, behalve dan dat we één verklaring kunnen uitsluiten. Meer Mykeense vondsten.
Er was eens een opgraving die zó werd gehypet dat zelfs archeologen het te gortig vonden. En nu is er dus onvoldoende financiering voor Amfipolis.
En verder: Bassai.
=====================================
ROME EN ZIJN RIJK
Elke maand is er wel een artikel te noemen over een toerist die iets kapot maakt. Meestal nemen we dat niet mee. Maar hier is een voorbeeld uit Pompeii. En er is ook écht nieuws uit Pompeii.
Geweldig verhaal over DNA-onderzoek naar Hunse bruiden.
En verder: Cadiz, Nicopolis ad Istrum, de haven van Napels, Plovdiv, Sofia, en koelkasten uit de Romeinse tijd.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Houghton, St.Albans, Wiesbaden.
En verder: Apeldoorn, Bemmel (commentaar), Cuijk, Leiden, Overasselt, Zemst.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Een goed bewaard Kanaänitisch graf in Megiddo. Met wat context.
Om blij van te worden: een herdatering van een toren in de zogeheten Davidsstad suggereert dat die jonger is dan aangenomen. Dat heeft vérstrekkende gevolgen. Zo is de oudheidkunde op haar allerbest.
Nogal sensationalistisch gebracht, maar het eigendomsrecht op de Dode Zee-rollen is wél een kwestie. Hier zouden we weleens meer over kunnen vernemen.
Heel vreemd, heel vreemd: archeologen melden doorgaans alleen rond Tisja Beav, als de val van Jeruzalem wordt herdacht, de vondst van munten uit de tijd van de Joodse oorlogen tegen de Romeinen (zoals ze alleen ten tijde van Chanoeka Makkabeeën-gerelateerde vondsten doen). Nu, zomaar in het voorjaar, toch munten uit de tijd van de oorlog van 66-70. Heel vreemd.
Zomaar eens een stukje over tekstkritiek: hoe kennen we de tekst zoals die in de Oudheid is geschreven? Er is geen zin waarover nooit is gepuzzeld, maar het wordt zelden uitgelegd. Een leuk en niet al te technisch voorbeeld uit het Lukasevangelie.
De herkomst van de Thomas-christenen in India is niet helemaal duidelijk en er worden nogal wat claims gedaan, waarvoor ook bewijs bestaat, dat mogelijk vals is. Uw redacteur kan de argumenten niet beoordelen, maar hier is een stukje uit de discussie.
======================================
BLOED-OUDHEDEN
Nu de zogenaamd islamitische staat gemarginaliseerd raakt, wordt iets duidelijker hoe groot de schade is. Dat levert een gemengd beeld op, dat niet noodzakelijkerwijs inconsistent is. Enerzijds zijn er claims dat de gemaakte winsten meevallen, anderzijds wordt uit arrestaties en inbeslagnames duidelijk dat de schade groot is. Dat blijkt natuurlijk ook uit foto’s van bevrijde gebieden, zoals Mari. De terroristen bleken betere plunderaars dan handelaars.
Heel goed nieuws over Egypte, al was het alleen nog te lezen bij een zeer goed geïnformeerde journalist op Twitter: tegen de Green Collection, die al geschikt heeft over de aankoop van Iraakse oudheden, liep al een Egyptische zaak. Die begint nu concreet te worden.
Ook een bericht over de ooit toeristische sites in Libië, waar de échte schade overigens meer naar het binnenland is aangericht.
Om positief te eindigen: Jordanië stelt een politiecorps in dat zich richt op de bestrijding van smokkel en restauratiewerkzaamheden.
======================================
OVERIG
Over de Punische tophets wordt al een eeuw gedebatteerd: zijn het de begraafplaatsen van de lijkjes van geofferde kinderen? Een oplossing lijkt niet in zicht, lees maar.
Twee opinieartikelen in Nature over het gebruik en misbruik van DNA-onderzoek: één, twee.
De première van de nieuwe Tomb Raider wordt aangegrepen om vrouwelijke archeologen in het zonnetje te zetten.
Uw redacteur jeremieert over de teloorgang van het historisch bewustzijn.
En verder: voeding langs de Zijderoute.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
Een meelijwekkend Volk. Vreemden over Friezen van de oudheid tot de kerstening bevat een mooie collectie vermeldingen uit de oudheid en vroege middeleeuwen van de lage landen en hun bewoners. Dat de blik van ‘vreemden’ op het gebied en de mensen niet bijster positief was komt hieruit goed naar voren.
In De sluipwesp en de leliën. Geloof en ongeloof in de klassieken zijn verschillende essays van Diederik Burgersdijk samengebracht waarin hij zowel de samenhang tussen heidendom en christendom laten zien als de connectie tussen de oudheid en latere perioden. Een van de essays gaat over de laat-antieke roman Het verhaal van Apollonius. Historia Apolonii Regis Tyri, vertaald door Vincent Hunink en ingeleid door door Burgersdijk, waarin klassieke en christelijk motieven door elkaar zijn gebruikt.
Een stevige moderne biografie Theoderich der Grosse. König der Goten, Herrscher der Römer geschreven door de Dutise hoogleraar Hans-Ulrich Wiemer, over de Ostrogotische koning Theoderik de grote die tussen 493 en 526 over Italië heerste en decennialang stevig in het zadel zat en de vrede kon bewaren.
Van de hand van Hugo Koning en Hans Verheij is Het eiland van Pelops. Een literaire reis door de Peloponnesos verschenen. Tekstfragmenten van schrijvers en reizigers uit alle eeuwen zijn in dit boek samengebracht om de geschiedenis van het Griekse schiereiland te belichten. Een zelfde opzet heeft De vereeuwigde Stad. Een literaire reisgids door het antieke Rome, waarbij de focus op de eeuwige stad ligt.
======================================
SLECHT NIEUWS
De zoveelste aflevering in de eindeloze reeks “laten we de relevantie-kaart maar uitspelen om aandacht te trekken”. Dit keer is keizer Augustus eigenlijk Poetin. Want de Oudheid is natuurlijk helemaal niet uit zichzelf interessant.
======================================
INTERNET
Leuk archiefje met vele honderden mooie foto’s van Turkse oudheden in de jaren dertig en veertig.
Ex Oriente Lux heeft oude jaargangen van zijn tijdschrift Phoenix online geplaatst. Caveat lector: bedenk dat “oude jaargangen” ook verouderde gegevens kunnen bevatten. Ondertussen blijft het een schat aan informatie over ondergewaardeerde culturen.
En nu we toch bezig zijn: lang geleden attendeerden we op de online-versie van Roma Aeterna, maar dat kan natuurlijk gewoon nog een keer.
======================================
EN TOT SLOT
Uw redacteur kan zich weinig voorstellen dat erger is dan te moeten vluchten uit een oorlogsgebied. Hij beveelt een actie voor Syrische vluchtelingen in Griekenland, georganiseerd door het Amsterdamse Cygnus Gymnasium, daarom van harte bij u aan.
Toota witharsechwanoo!
“het heuvelfort Nesactium in Kroatië”
Heel boeiend! Nesactium staat samen met Pula op mijn lijstje. Het opmerkelijke is dat Livius meldt dat er 5.632 mensen als slaaf werden verkocht. Dat aantal is zo precies dat onze auteur het waarschijnlijk op een officieel document heeft gebaseerd, of nog waarschijnlijker: op een andere auteur die over het officiële document kon beschikken (Polybius?). Sowieso bevatten de boeken van Livius over deze jaren vaak opvallend precieze cijfers, bijvoorbeeld over aantallen gesneuvelden onder de Romeinen in Spanje (bijvoorbeeld 472 Romeinse soldaten en 1.019 Latijnen en Italianen in 180 BCE). Uiteraard werden de eigen verliezen nauwkeurig bijgehouden, en ook de verkoop van slaven leidde tot een ‘paper trail’.
Sowieso is het verhaal over de inname van Nesactium erg mooi, ook al heeft Livius het misschien aangedikt. Ik doel dan op de consul die halsoverkop vanuit Rome naar Histria vertrekt om maar te voorkomen dat zijn voorgangers alle glorie binnenharken. Omdat hij niet eens zijn geloften heeft uitgesproken op het Capitool (en – zo stel ik me voor – in burger het legerkamp binnenkomt), wordt hij door zijn voorgangers en de manschappen niet erkend als consul en weggehoond. De consul racet daarop terug naar Rome, legt alsnog zijn geloften af, trekt zijn militaire kloffie aan, roept zijn lictors bij elkaar en racet weer terug naar Aquileia om met een nieuw leger Nesactium te bestormen. Een mooie illustratie van het extreem competitieve element in de Romeinse politiek van die tijd.
Voegt die literaire reisgids veel toe voor mensen die Rome al bezochten met “Stad in marmer” erbij?
Ik weet het niet. Dat stuk van de nieuwsbrief wordt geschreven door mijn aardige boekhandelaar.