In 499 v.Chr. kwamen de Ioniërs (d.w.z., de Grieken in het westen van het huidige Turkije) in opstand tegen hun Perzische overheersers. Al snel boekten ze enige successen: ze zetten de pro-Perzische bestuurders af en verbrandden de residentie van de lokale Perzische machthebber, Sardes. Vervolgens voeren ze naar Byzantion, waarmee ze de Perzische troepen in Europa afsneden, en daarna naar Cyprus. De meeste plaatselijke koningen op dat eiland kozen partij voor de Ioniërs.
Dit maakte het voor de Perzen moeilijk nog met een vloot naar het westen te komen, temeer daar de Cyprioten zich verenigden onder één leider, Onesilos van Salamis. Het zou moeilijk zijn voor de Perzen de ene stadstaat tegen de andere uit te spelen. Alleen Amathous, een havenstad in het zuiden, was trouw gebleven en deze stad werd door Onesilos belegerd. Terwijl de Cyprioten hun aandacht daarop richtten, landen de Perzen in het noorden van het eiland en vielen Salamis aan, de stad van Onesilos. Daar kwam het tot een treffen tussen enerzijds de Perzen en anderzijds de Cyprioten en Ioniërs. Toen Onesilos sneuvelde, liepen zijn troepen en die uit de stad Kourion over naar de Perzen.
Als wraak voor het feit dat Onesilos hun stad had belegerd, hebben de Amathousiërs zijn hoofd van de romp afgehakt en in hun stad boven de poorten opgehangen. Op de lange duur hing aan de muur alleen nog maar de ontvleesde schedel. Een bijenkolonie is erin getrokken en heeft het hoofd met honingraten gevuld. Naar aanleiding hiervan hebben de Amathousiërs het orakel geraadpleegd en zij kregen te horen dat zij het hoofd eraf moesten halen en begraven en dat ze Onesilos voor taan met een jaarlijks offer als halfgod moesten vereren, als ze tenminste in voorspoed wilden leven. Dat is in Amathous steeds in zwang gebleven. (Herodotos, Historiën 5,114; vert. Hein van Dolen.)
De Perzen veegden nu – het was inmiddels 498 v.Chr. – de laatste verzetshaarden op en een daarvan was Oud-Pafos, het huidige Kouklia ten oosten van de moderne stad Pafos. Archeologen hebben daar, op een plek die Marchellos heet, de sporen van teruggevonden. Zie de foto hierboven.
Vergeet de muur links achteraan: die is betrekkelijk recent. Het gaat om het lage muurtje achteraan rechts, boven de lichte helling. Dit is het fundament van de stadsmuur van Pafos. Ervoor ligt dus een zacht glooiende helling, die abrupt ten einde komt en loodrecht neervalt in wat de antieke gracht is geweest. De Perzen bouwden hier een belegeringdam, die door de archeologen, gravenderwijs, is verwijderd. Er kwam allerlei antieke sculptuur uit tevoorschijn: blijkbaar hebben de belegeraars een zesde-eeuws heiligdom verwoest om aan bouwmateriaal te komen.
De Pafiërs bouwden nu mijnen om onder de belegeringsdam te komen, of ze maakten gebruik van al bestaande tunnels onder de eigen muur. U ziet rechtsonder en links achter twee uitgangen. Een bronzen ketel, eveneens hier gevonden, bewijst dat dePafiërs hebben geprobeerd brandende olie onder de dam te brengen, maar het lijkt te zijn mislukt.
Dit is een van de weinige mij bekende Perzische slagvelden en hoewel het geen werkelijk nieuwe informatie oplevert, vertelt zo’n detail als die bronzen ketel toch een heel verhaal.
***
En voor ik afrond: gisteren was de presentatie van Het visioen van Constantijn. Vanavond word ik in de Amsterdamse Athenaeumboekhandel geïnterviewd door Roel Salemink.
U reageert slimmer dan ik schrijf. Hieronder een verhelderendere foto. Met bijschriften. De twee nummers duiden op de tunnels.
Letters/nummers of pijltjes op de foto zouden het verhaal verduidelijken. Want waar precies is rechtsvoor, linksachter e.d. Is die donkere vlek een uitgang van een tunnel of gewoon schaduw?
Gedaan!
Alweer het hoofd van een koning, Onesilos, dat opzichtig ten toon wordt gesteld, en wat door onze Griekse bron Herodotus als een wraakoefening wordt geïnterpreteerd (en door iemand die met het Midden Oosten bekend is als een probaat middel om de troepen van die koning die voor Amathous lagen te overtuigen van de zinloosheid van hun verzet tegen de Perzen nu hun heerser verslagen was. En anders dan met het hoofd van Leonidas hadden de Perzen deze keer gelijk).
Ha, je beschrijving was voor mij duidelijk genoeg; ik had al je aanwijzingen op de bovenste foto gevonden. Het is leuk om dat zeker te weten.
“hoewel het geen werkelijk nieuwe informatie oplevert”
Op een onafhankelijke manier bevestigen wat we al weten is in de wetenschap van net zo groot belang als falsifiëren. Waarom denk je dat al die tieners natuurkundeproefjes moeten doen? Natuurlijk, er zijn allerlei didactische redenen, maar hen laten zien dat wetenschappers niet zo maar iets uit hun duim zuigen is essentieel.
Yup, het is krek zo.
Over de volgorde: Herodotos stelt dat éérst de troepen uit Kourion en die uit Salamis overliepen. Daarna sneuvelde Onesilos in de chaos. Niet andersom.
Ja, weet ik, maar zou het niet logischer zijn aan te nemen dat het andersom was? (Niet dat er in oorlogstijd ooit iets logisch is.)
Ik sluit overigens niet uit dat het verhaal is gemodelleerd op dat over de slag bij Mykale.
Als de enige bron meldt dat eerst A gebeurde en toen B, dan lijkt het omdraaien van die volgorde mij juist allesbehalve logisch.
Hoeft niet per se. Herodotos wil nog wel eens de volgorde omkeren voor dramatisch effect. Zie bijvoorbeeld het slot van boek zes, waar Miltiades’ schlemielige dood op de Cycladen wordt gevolgd door zijn glorieuze verovering van Lemnos. Ik kan me voorstellen dat iets dergelijks hier ook speelt: door de dood van de generaal te vermelden na het verraad, suggereert hij dat de generaal geen fouten heeft gemaakt.
Dat lijkt mij een beetje appels met peren vergelijken. Miltiades kan niet eerst sterven (in 489 BCE) en vervolgens Lemnos veroveren (zo’n zeven jaar eerder). Dat is logisch onmogelijk. Je zou kunnen zeggen dat Herodotos de stijlfiguur van de hysteron proteron hanteert. Maar met Onesilos ligt het toch echt anders. Daar gaat het om gebeurtenissen tijdens een en dezelfde slag.
Natuurlijk zijn tijdens zo’n slag allerhande scenario’s denkbaar. Soms sneuvelt eerst de generaal, soms slaan eerst de troepen op de vlucht. Maar als je enige bron stellig beweert dat eerst de troepen uit Kourion deserteerden, dan die uit Salamis en daarna de bevelhebber de dood vond, dan kun je dat niet zomaar, zonder enige argumentatie helemaal omdraaien omdat het logischer zou zijn. Je presenteert het “Toen Onesilos sneuvelde, liepen zijn troepen en die uit de stad Kourion over naar de Perzen” nu als feit. Methodologisch zuiverder zou het mijns inziens zijn om de volgorde van je bron weer te geven en die desgewenst te becommentariëren.
Overigens sneuvelde volgens Herodotos eerst de Perzische aanvoerder Artybios. Kennelijk had dat op het Perzische moreel geen invloed.