Het moet meer dan dertig jaar geleden zijn dat een medestudent me, over een bord zelfgemaakte pilav heen, vertelde dat hij kort daarvoor naar Greonterp was geweest, het gehucht in Friesland waar Gerard Reve heeft gewoond. Vooral het detail – in geuren en kleuren opgediend – dat je op het Friese platteland op sommige plaatsen alleen met een “belbus” kon komen, is me bijgebleven. (Hoofdstedelijke arrogantie, ongetwijfeld.) Sindsdien stond Greonterp ook op mijn mentale landkaart, maar het is er al die tijd niet van gekomen erheen te gaan.
Tot maandag dus. Afspraken in Leeuwarden rond het middaguur en in West-Friesland in de avond, de noodzaak met de veerpont van Stavoren naar Enkhuizen te gaan en dus een leeg stuk middag. Het zonnige weer én “Reve in Fryslân” maakten het nog aantrekkelijker. Ik kan u het fietstochtje aanraden: u vertrekt in Sneek of IJlst en rijdt dan via Piekezijl naar Westhem en Blauwhuis en daarvandaan naar Greonterp. Daar moet u de weg maar even vragen naar Workum, want een verderop gelegen spoorwegkruising maakt dat de route nogal contra-intuïtief is. Eenmaal in Workum kunt u uw tochtje naar wens voortzetten naar Hindeloopen en Stavoren. (Deze plaatsen heten overigens ook Snits, Drylts, Pikesyl, Westhim, Blauhûs, Warkum, Hylpen en Starum; alleen Greonterp heet Greonterp.)
Het landschap is, zoals u op de foto hierboven ziet, adembenemend leeg. Blauwhuis is hier het enige dorp van betekenis; u vindt het moeiteloos door te fietsen in de richting van de van verre te herkennen neogotische Sint-Vitus-kerk. Als u het “Graf te Blauwhuis”, waaraan Gerard Reve een beroemd gedicht wijdde, mocht zoeken, komt u vergeefs, want de stoffelijke resten van de doodgeschoten jongen (“een kind nog”) zijn overgebracht naar het ereveld bij Loenen. De beheerder van het kerkhof in Blauwhuis heeft wel een zwart-witfoto van het voormalige graf opgehangen. Deze begraafplaats, waar Reve zelf begraven wilde worden, is een oase in een toch al rustig landschap.
Greonterp ligt even verderop. Een stuk of tien huizen. Huize “Het Gras” is te vinden in de enige zijstraat.
De gevelsteen die Gerard Reve liet aanbrengen, is er nog altijd. Dat verbaasde me eigenlijk nog het meest.
Brengt zo’n fietstochtje nader tot Reve? Ik had het niet verwacht, maar het antwoord is ja. Het landschap is hier zo leeg, het heeft iets subliems. Ik denk dat een religieuze ziel als Reve hierin heeft kunnen zien dat God zich vertoonde in zijn gruwelijke majesteit. Het leverde in elk geval het volgens mij mooiste liefdesgedicht op uit de Nederlandse literatuur.
ALTIJD WAT
Omdat ik niet meer slapen kan, klim ik uit bed.
Het is half vier. De dag verheft zich,
en ik zie Uw gruwelijke Majesteit.
Wanneer ik dood ben, hoed dan Teigetje.
Smalen om een belbus was 30 jaar geleden hoofdstedelijke arrogantie? Kom daar nu nog eens om. https://www.ovpro.nl/bus/2018/02/09/belbusjes-vervangen-twee-gvb-lijnen-in-landelijk-noord/
“alleen met een “belbus” kon komen”
In delen van West-Friesland – met name De Streek – die vroeger al slechts half zo leeg waren als de omgeving van Greonterp rijden alleen nog achtspersoonsbusjes bestuurd door vrijwilligers. Maar ze rijden niet ’s avonds, op zon- en feestdagen.
Mijn tante, die al vijftig jaar in Schellinkhout woont, vertelde me onlangs dat er ’s ochtends soms twintig mensen in dat busje gepropt gaan.
Het recept om mensen de auto in te jagen en de leegstroom van het platteland te bevorderen, maar helaas zet zich dit ook al in de buitenwijken van de grote steden door.
Toen ik nog in Sneek woonde, heb ik wel eens fietstochten langs Greonterp gemaakt (niet als Revebedevaart overigens). Ik herinner mij nog een fraai smal fietspad en een laagte die herinnerde aan het meer dat er heeft gelegen. Het was een fraaie plek, inderdaad.
Troost je die belbusjes zijn nu ook al tot de Randstad (Amstelveen) doorgedrongen.
Greonterp blijft in het Fries Greonterp. Maar hoe spreken de Friezen die naam uit? Dat zou ik eindelijk eens willen weten, want mijn “fonetische” uitspraak vertrouw ik voor geen cent.
Greonterp spreek je uit met aan het begin een /g/ (stemhebbende tegenhanger van de /k/). De klinker klinkt ongeveer als de lange klinker in “deur”. De klemtoon ligt op de eerste lettergreep (Greon-).
(Voor als u het nog preciezer wilt weten: deze lange klinker klinkt onder invloed van de /n/ enigszins nasaal. Ik merk bij mezelf namelijk dat ik de neusgaten voelbaar even sluit bij het uitspreken van “Greon-“.)
Majesteit moest Teigetje vooral hoeden voor de kwade dronk van Reve.
Alles van waarde is weerloos, zo blijkt uit uw reactie.
wat een leuk stukje!
de boeken van reve!
ik moet ze toch maar weer eens uitgraven uit al die stapels en plankengedoe1
dak!
Als beginnend schrijver (1968) na een korte briefwisseling, mocht ik langskomen om de prangende vraag te stellen: hoe te schrijven? Er werd van alles besproken en, vooral door mij, teveel gedronken. Halverwege de middag namen we afscheid en moest ik eerst ernstig vomeren voordat ik de weg terugvond naar Utrecht.