In de islamitische landen zijn altijd joodse gemeenschappen geweest. De joden zijn immers “mensen van het boek” ofwel dhimmi’s ofwel erkende minderheden die recht hebben op bescherming en niet tot bekering horen te worden gedwongen. Het valt echter niet te ontkennen dat de joodse gemeenschappen in het Midden-Oosten weleens beter tijden hebben gekend.
Zo zijn er in Afghanistan überhaupt geen joden meer. Er is een beroemde grap dat er in Bagdad nog slechts twee Joden zijn – en die hebben ruzie. De prachtig gerestaureerde synagoge in Beiroet zal nooit meer het centrum zijn van een bloeiende geloofsgemeenschap. In Hamadan, een grote stad in het westen van Iran, leven nog ongeveer dertig joodse gezinnen en dat is aanzienlijk minder dan de 3.000-6.000 joden die daar leefden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, om nog maar te zwijgen van de 30.000 joden die hier in de middeleeuwen zouden hebben geleefd.
Toch is Hamadan van enig belang voor het oosterse jodendom, omdat in het stadscentrum het kleine mausoleum staat van koningin Ester en haar verwant Mordechai, de twee helden van het bijbelboek Ester. Het is een prachtig, klein gebouwtje, opgetrokken uit bakstenen. Je hoeft geen vakopleiding in de architectuurgeschiedenis te hebben om het te dateren in de Middeleeuwen: het is een Seljukische graftoren, een türbe.
In het gebouwtje staan twee dertiende-eeuwse sarcofagen. Hoewel wordt verteld dat Ester en Mordechai hier liggen begraven, zijn de stenen grafkisten in feite leeg en waren ze bestemd voor twee broers, die als artsen hadden gediend aan het hof van een Mongoolse vorst. Hun moeder heeft de graven laten bouwen. Waarom ze hier niet werkelijk zijn begraven, heb ik niet kunnen ontdekken.
Het mausoleum heeft in elk geval niets te maken met de bijbelse personen. Waarom de joden van Hamadan in de Middeleeuwen een Achaimenidische koningin en haar verwant zijn gaan vereren, is een beetje een mysterie: het verhaal van Ester speelt zich immers af in Susa. Desondanks staat vast dat de verering van Ester en Mordechai ouder is dan het grafmonument: ze wordt al vermeld door Benjamin van Tudela, een joodse reiziger die Hamadan bezocht rond 1167, dus enige tijd voor het monumentje is gebouwd.
Een laatste punt nog: het jodendom heeft in Hamadan beter tijden gekend. Het afnemende aantal joden in de stad heb ik al genoemd, maar het is ook zinvol te wijzen op de opschriften op de muur in het heiligdom. Op de muren rondom de twee sarcofagen staan de voorouders van Ester en Mordechai, maar er zitten diverse spelfouten in, waaruit blijkt dat degenen die de inscripties aanbrachten, het Hebreeuws niet goed meester waren.
Je verwijst voor de spelfouten naar een pagina in “Aantekeningen bij de Bijbel”.
Daar zie ik de bekende Nederlandse taalfouten.
Dertig joodse gezinnen, dan vraag ik me af hoe het hen nu afgaat.
In Suriname is de joodse gemeenschap ook flink achteruit gegaan.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Joden_in_Suriname
Het is een fraai gebouw met een unieke buurman.
http://www.vollenhouw.nl/landen/Suriname_1/slides/sr026_synagoge_moskee_paramaribo.jpg
Voor wie er nog niet van op de hoogte is: ja, naast de synagoge staat een moskee.
Ik ben in 2016 in het mausoleum van Esther en Mordechai te Hamadan geweest. We werden hartelijk ontvangen en rondgeleid door joodse mensen.
Ze lieten niet veel los over hun actuele situatie en vertelden alleen dat ze zonder problemen leefden.
ik kon me nog herinneren dat er een aantal jaren voor 2016 demonstraties waren bij het mausoleum maar daar lieten ze zich tijdens ons bezoek niet over uit.
Wel vertelden ze het verhaal van E en M alsof ze in de sarcofagen lagen of hebben gelegen.
Toch wel opmerkelijk dat in een land waar we bijvoorbeeld zeker weten dat in Pasargadae de graftombe uit de 5e eeuw voor Chr van Cyrus staat, er verschillende verhalen bestaan over een 11e eeuwse tombe!