Tussen 10.000 en 6.000 v.Chr. bestond een groot deel van wat we nu de Sahara noemen, niet uit woestijn maar uit savanne. Er waren destijds grote meren, die sindsdien zijn ingedroogd tot zoutvlaktes. De vrij rijke vegetatie zorgde ervoor dat er ruimte was voor grote grazers en andere dieren die nu in geen velden of wegen te bekennen zijn. Er zijn trouwens überhaupt geen velden meer, al zijn er nog wel wat pistes, gebruikt door mensen die zich met landrovers in de woestijn wagen. Ook kun je op veel plaatsen nog altijd de versteende resten zien van de antieke bomen.
Behalve grote grazers waren er destijds ook mensen: jagers en verzamelaars natuurlijk, die voorwerpen gebruikten van vuursteen. Ik heb die oud-Libische bijlen, pijl- en speerpunten nooit in een Nederlands museum gezien, maar u kunt ervoor naar St-Germain-en-Laye, waar het Franse nationale archeologische museum is. De toenmalige bewoners van de savanne moeten die stenen voorwerpen ook hebben gebruikt om reliëfs aan te brengen in de rotsen. Ze waren onder meer te zien in de Wadi Mathendous in het zuidwesten van Libië en archeologen spreken wel van de “wilde fauna-stijl” omdat er allerlei grote en kleine, maar vooral wilde dieren zijn afgebeeld: neushoorns, krokodillen, nijlpaarden, giraffen, wilde ezels en diverse katachtigen. Ook te zien zijn de nu uitgestorven langhoornige buffels (de buffalus antiquus).
Eén van de verrassende aspecten van deze reliëfs is het gebrek aan proporties. Soms zijn de dieren te groot in vergelijking tot de eveneens afgebeelde mensen. Vermoedelijk wisten de kunstenaars – want kunstig is dit – wel dat er iets mis was en illustreert het gebrek aan verhouding dat sommige dieren behoorlijk angstaanjagend waren. Het bovenstaande plaatje toont twee mannen die een olifant lijken te willen afschrikken met behulp van slingers. Dit zijn dus vermoedelijk geen jagers maar beveiligers.
Ik schreef dat deze reliëfs onder meer waren te zien aan de Wadi Mathendous. De verleden tijd was geen toeval, want er is een bericht geweest dat islamistische vandalen deze oeroude reliëfs uit het a-keramische Neolithicum hebben vernietigd. Dat laatste was een jargonterm om aan te geven dat ze dateren van voor de introductie van aardewerk. In Libië wil dat zeggen: voor 6000 v.Chr.
In het bericht waarnaar je verwees lees ik over een ex-employee met een grief, grafitti-spuiters, initiaal-kervers en jagers die het wildleven uitroeien, maar niets over Islamisten.
Wat eeuwig zonde. Wat doet het ertoe wie dit op hun geweten hebben, het is voor altijd verloren.
In het land van mijn vrouw (Algerije), struikel je nog over deze neolithische graffiti.
https://en.wikipedia.org/wiki/Tassili_n%27Ajjer
https://en.wikipedia.org/wiki/Rock_art_of_south_Oran_(Algeria)
https://africanrockart.org/rock-art-gallery/algeria/
In Algerije is het relatief rustig, dus voorlopig is dat nog wel beschermd. Er is zo goed als geen toeristen industrie. Het zijn verborgen pareltjes in de woestijn.
In Egypte hebben ze ook wel het een en ander: https://africanrockart.org/rock-art-gallery/egypt/
Dus mijn best guess is dat heel de Sahara er mee bezaaid is, als je maar een beetje zoekt.
@Christina, volgens de Islam is alles wat pre-islamitisch is, per definitie haram. Want het kan alleen maar afgoderij zijn. Dat is de reden dat conservatieve islamieten zoveel mogelijk oude historie kapot maken. Ik weet wel dat Christenen dit in het verleden ook deden, denk bijvoorbeeld aan het weghakken van hiergliefen uit Egyptische tempels, maar die zijn daar inmiddels wel een beetje overheen.
Dit doet er wel toe, want het is weer een voorbeeld dat de gedachte dat vandalisme (gedachteloos?) wel weer van islamisten zal komen. En dat door iemand van wie je zoiets helemaal niet zou verwachten. Zo komen we nooit van het onterecht negatieve beeld van de Islam af, en dat is een van de grotere gevaren in deze tijd.
De reliefs zijn bovendien niet vernietigd. Wat onder de graffiti zit is niet voor altijd verloren maar restaureerbaar.
Vandalisme schandalisme. Hoe meer aandacht, hoe meer ze zich aangemoedigd voelen. Het uitwissen zelf is voor hen misschien niet meer dan een middel, want de digitale foto’s zijn buiten hun bereik en bewaren veel van de 2D-werken.
Palmyra is wel degelijk opgeblazen door de islamisten en die zijn ook in de Sahara actief. Het wordt in dit artikel dan niet met zoveel woorden gezegd, maar één ding is zeker: dat negatieve beeld van de islam is niet in alle gevallen onterecht.
Iedere menselijke groepering heeft rotte appels, en bijna iedereen heeft, nu eenmaal mens zijnde, rotte appel potentieel. Heiligen zijn zeldzaam. Ik weet ook wel dat islamisten grote schade hebben aangericht in Timboektoe. Maar daarvoor stond dat er 1000 jaar in een geheel islamitische omgeving. Ik verbaasde mij er, met klaas, over dat een anders zorgvuldig bronnen hanterende Jona Lendering, deze keer zo slordig was, en mijn verdere punt was dat het keer op keer negatief afbeelden van islamieten de verhoudingen met de islam nodeloos op scherp zet, waardoor nog meer mensen hun rotte-appel-potentieel gaan aanspreken
Ik schreef toch geen “moslims”? Ik schreef toch “islamisten”? Ik maak toch juist onderscheid tussen de meerderheid van de gelovigen en de kleine minderheid die het verpest?
Uit het gelinkte artikel: “Tourist officials in Ghat, the nearest large town, said the vandalism started around 2009 when a former Libyan employee of a foreign tour company sprayed over several paintings in anger after he had been fired.”
Geen woord verder over islamisten.
In dat gebied speelt de mooie roman van de Libische auteur Ibrahim al-Koni, Bloedende steen.
Een paar kleine ‘verbeteringen’ 🙂
“Behalve grote grazers waren er destijds ook mensen: actievoerders natuurlijk, die al die grote grazers moesten bijvoeren.”
“Het bovenstaande plaatje toont twee mannen die een olifant lijken te willen afschrikken met behulp van slingers. Dit zijn dus vermoedelijk geen jagers maar boswachters van Staatsbosbeheer. “
Slingers? Of hebben ze speerwerpers in hun hand (atlatl) en net gelost? Er hangt een kort vlakliggend streepje in de lucht tussen man en olifant, dus misschien toch jagers…
Medellín, 16 mei 2018
1. Prachtige verbeelding van de olifant-verschrikker. Zelf heb ik jarenlang in en tegen de Sahel gewerkt en gewoond, en daarna ook in Zuid-Oost Afrika. Een collega en vriend die Botswana expert is, vertelt me vaak het verhaal over de ´dames´. De ´dames´ zijn de olifanten die dwars door (geïrrigeerde) velden heen dreigen te struinen, en onderweg dan ook even de (piep-)jonge aanplant met de slurven te grazen (willen) nemen. De overpopulaties aan olifanten in grote delen van Afrika, en zeker ook in Botswana, te danken aan de verscherpte bescherming van deze dieren, nopen dus tot afschieten. Er is geen andere oplossing.
Lendering´s woorden stemmen tot nadenken. Zou er wellicht toch al van een zekere vorm van landbouw sprake zijn geweest bij Mathendous? In mijn eigen ervaring zijn olifanten alleen in uitzonderlijke gevallen bedreigend voor de mens. (Wat men niet kan zeggen over de neushoorns..). Wat zou anders de reden voor het optreden van de olifant-vescrhikker kunnen zijn dan door de mens gekweekte en gekoesterde aanplant? Ik denk ook aan de zeer oude metaalbewerkingcultuur in het Dogongebied en de heel vroege relatie tussen Dogonland en Egypte.
Vragen vragen vragen. De Sahel en de Sahara zijn de (grootste?) verborgen schatkamers van de mensheid.
Overigens: vanuit Nederland wordt er hard mee gewerkt aan de vergroening van de Sahel. Zeer hard nodig, de extreme regenval hier in Colombia hangt rechtstreeks samen met de steeds drogere lucht boven de Sahel, en bedreigt hier het voortbestaan van de koffiecultures.
https://partnerspaysdogon.nl/nl/groene-woestijn/
2. Dan nog wat tegengas tegen de gevaarlijke, eenzijdige opmerkingen richting Islam en iconoclasme. Iconoclasme is van alle tijden en van alle culturen. (Zie: https://fr.wikipedia.org/wiki/Iconoclasme).
Het gaat niet aan alleen één ´religie´ aan te klagen. Met name Nederlanders zou het passen hun kaken stijf op elkaar te houden na de schandalige verwoestingen door het Oranjegeteisem in de 16-e en 17-e eeuwen.
Het recente ´optreden´ van de zogenaamd voorbeeldige Nederlanders in Praag richting een levende ober, doet de Beobachter nog additioneel huiveren, om nog maar even te zwijgen over de duizenden ´bezopen en aankomende intellectuelen´ die in Amsterdam en elders, erfgoed met urine bestralen.
De bergrede, met het verhaal over de splinter en de balk moge tot kalmte en zelfreflectie manen.
B.à.v. JL
ik las (ik meen vorige week in de volkskrant) dat er juist veel olifanten gedood wprden vanwege hun ivoor.
de olifant werd gezien als een bedreigde diersoort.
@Jan Kroeze
Tja, de krant als bron van wetenschappelijk verantwoorde informatie..
Gelukkig is het zo dat veel natuur, en dus wild-, beschermingsprogramma´s mooie ´vruchten’ afwerpen. Dat is zeker het geval in Botswana. (zie bijvoorbeeld: https://africageographic.com/blog/research-too-many-elephants-botswana/).
De eerder geciteerde opmerkingen van mijn collega omtrent de schade die de dames in Botswana aanrichten neem ik voor waar aan, gelet op zijn smetteloze en enorme reputatie op het terrein van milieubescherming en zijn voormalige werkzaamheid in Botswana.
Dit alles moge niet afleiden van mijn argument en vraag richting Lendering. Wellicht waren er al vroege vormen van tuinbouw en landbouw die op de Wadi afkwamen en die de inzet van de olifant-verschrikker onontbeerlijk deed zijn. ¨If so…. then¨ heel wat beschaafder dan wat onze hedendaagse ‘poachers’ en illegale verhandelaars van ivoor en olifantenhaar er van maken….
B.à.v. JL
Gesteld dat Buffalus een geldige genusnaam ware, dan had die netjes met hoofdletter moeten beginnen. Vergelijk met mijn reactie van 2 mei in de aflevering ‘De wierookroute (1)’.
Niet alleen de Nijl, ook de Eufraat en de Tigris stroomden door een savanne waarop grote kuddes grazende grote dieren rondtrokken, bijvoorbeeld de Aziatische olifant. Dat dier weet voorlopig nog stand te houden in Zuid en Zuidoost Azië, maar tot in de 9de eeuw v. Chr. leefde er in het Midden Oosten de Syrische olifant.
Medellín, 16 mei 2018
Oplossingsrichting?
https://phys.org/news/2018-03-entomologist-saharan-farming-years.html
https://www.sciencealert.com/green-sahara-early-holocene-agriculture-wild-cereals-cultivation