Na de brand van Rome van het jaar 64 na Chr. – berucht van een door Tacitus beschreven christenvervolging – liet keizer Nero zijn hoofdstad herbouwen. In het oosten kwam een kolossale villa, het Gouden Huis, waarin hij zelf zijn intrek nam. In de vestibule stond de “colossus van Nero”: een gigantisch beeld van wel dertig meter hoog. Het verrees achter de tempel voor Caesar, die de oostelijke afsluiting vormde van het Forum Romanum. Wie vanaf dit plein naar die tempel keek, zag altijd het portret van Caesars afstammeling boven het heiligdom van zijn voorvader uitsteken. (Dat Nero alleen via adoptie afstamde van Caesar, deed voor de Romeinen niet ter zake.)
Nadat Nero in 68 zelfmoord had gepleegd en toen met keizer Vespasianus een nieuwe dynastie was aangetreden, werd het beeld aangepast: voortaan stelde het de zon voor. Ook werd het voorzien van een nieuw portret: dat van Titus, de beoogde troonopvolger. Een halve eeuw verplaatste keizer Hadrianus het beeld van de zonnegod over de achterliggende heuvel naar het amfitheater. De auteur van de Historia Augusta schrijft:
Met hulp van de architect Decrianus verplaatste Hadrianus de colossus – rechtopstaand! – vanaf de plaats waar nu de tempel van Roma staat, ook al was het gevaarte zo zwaar dat hij voor het karwei vierentwintig olifanten moest inzetten.
Het amfitheater werd vervolgens vernoemd naar het beeld en staat sindsdien bekend als Colosseum. De verplaatsing door Hadrianus was echter niet de laatste keer dat er met het beeld werd gerotzooid. Keizer Commodus zorgde er rond 190 voor dat zijn eigen gezicht op het beeld werd aangebracht en keizer Severus veranderde het enkele jaren later weer terug in de zon. De theorie is nu dat Constantijn, die in deze buurt zijn ereboog en een basiliek liet bouwen, ook de colossus onderhanden nam en ervoor zorgde dat die zijn trekken kreeg. Het Sylvester-Stallone-achtige Constantijnportret dat u boven dit stukje ziet, zou dan behoren bij dit standbeeld. Een en ander is te zien in de Capitolijnse Musea. Hier is nog een voet.
Tegen deze theorie, geopperd door de Italiaanse oudheidkundige Serenella Ensoli, pleit één argument: dat bovenstaande kop niet past bij een standbeeld dat ruim dertig meter hoog zou zijn. Maar er is ook een tegenargument, namelijk dat het beeld deze hoogte had met de sokkel meegerekend. Om die reden is een vergelijking met Constantinopel interessant, omdat daar een groot beeld van Constantijn als zonnegod stond op een hoge zuil – ruwweg dezelfde vorm dus als het Romeinse beeld indien dat stond op een hoge sokkel.
Ik weet niet of ik erdoor ben overtuigd, maar wie weet is het waar. Overigens hoort bij dit beeld nog een bronzen hand en is afgelopen week daarvan een vingertop teruggevonden, die al jaren in het Louvre blijkt te liggen. Daar heb ik geen foto van, maar hier is de bijbehorende hand.
[Ik behandel deze materie ook in het boek Het visioen van Constantijn. Dit was de 275e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Wat “lijkt op Sylvester Stallone”?
Dat IS Sylvester Stallone.
Ik weet het zeker: dat IS Sylvester Stallone!
Wat “lijkt op Sylvester Stallone”?
Inderdaad, Sylvester Stallone lijkt op Constantijn de Grote! En niet andersom.
wat een vreemd beeld, enorme ogen ,een klein mondje en een aangeplakte kin.
Keizer van het Rambomeinse Rijk.
Nero’s zelfmoord was in 68, niet in 69.
Het verwarrende is dat het beeld dat vrij algemeen als de Colossus van Constantijn bekend staat, niet het beeld is dat je hier bespreekt. Wat er van die Colossus over is, staat op de binnenplaats van dezelfde Capitolijnse musea. Het gaat om een kop van marmer en een hand. Het beeld moet bronzen onderdelen hebben gehad, maar die zijn allang verdwenen (en waarschijnlijk omgesmolten). De kop is aanzienlijk groter dan de ‘Sylvester’: 260 vs. 177 cm. De marmeren kop komt zeker uit de basilica van Maxentius en Constantijn. Dat is neem ik aan de basiliek die je in het stukje bedoelt. Constantijn bouwde gewoon af wat Maxentius was begonnen.
Tegen de bronzen Sylvester als nieuwe colossus pleit denk ik nog wel meer. Of anders gezegd, het argument van de incorrecte lengte kan worden aangevuld. De marmeren colossus was zo’n 12 meter hoog, dus de bronzen colossus kan nooit meer dan 8 meter hebben gehaald. De sokkel zou dan 22 meter hoog moeten zijn geweest. Dat levert een verhouding van bijna 1:3 op. De afbeelding van de Colossus op munten (o.a. Severus Alexander en Gordianus III) suggereren eerder een verhouding 2:1. Dus een beeld van zo’n 20 meter. Dan valt Sylvester af. Het lastige is ook dat de provenance van Sylvester onzeker is. Het is een gift van Paus Sixtus IV uit 1471. Een theorie is dat het beeld ook voor de basilica gemaakt is, maar daar is geen hard bewijs voor.
69 is natuurlijk in 68 veranderd. Bizarre vergissing.
Over die stenen kop uit de basiliek zal ik later nog bloggen (op de blog van HVvC).
Sylvester komt als lengte uit op 12 meter – staand (itt stenen colossus, die 12 meter is, zittend). Er is ook een stralenkrans/kroon geweest. Vooral dat laatste is intrigerend.
Ja, tuurlijk, vergissing van mij: een staand beeld heeft inderdaad andere verhoudingen dan een zittend beeld. Dat doet echter niet af aan het feit dat een beeld van 12 meter met een sokkel van 18 meter niet matcht met de afbeeldingen die we kennen van munten. Ik denk dus dat Ensoli ernaast zit.
Was de brand van Rome in 64 vóór Christus?
Is al verbeterd.