De trouwe lezers van deze blog weten dat ik graag een eind ga fietsen en dat ik momenteel een klus heb in Leeuwarden, dus het lag in de rede dat ik eens zou schrijven over dit mooie vlakke land. Vorige week moest ik in Harlingen zijn en omdat het een mooie avond was, besloot ik naar Makkum te rijden, waar ik als kind eens ben wezen logeren. Onderweg kwam ik door Pingjum, waar ik vorig jaar al doorheen was gekomen, op weg van Schagen naar Groningen. Een bord over de “Pingjumer Gulden Halsband” had toen mijn aandacht getrokken maar omdat het die dag nog een eind rijden was, had ik het gelaten wat het was. Vorige week had ik wat meer tijd.
In dit deel van Friesland leefden al in de IJzertijd mensen op de wat hogere kleiplaten, die ze zelf ook nog wat verder verhoogden: de eerste terpen, waarvan de Romeinse auteur Plinius de Oudere een mooie beschrijving heeft gegeven. Na de derde eeuw na Chr. werd het gebied echter leger en vermoedelijk ook natter. Vanaf pakweg Bolsward stroomden twee waterwegen naar het noorden: de Boorne of Middelzee liep oostwaarts langs Sneek en dan noordwaarts langs Leeuwarden naar de Waddenzee terwijl de Marne noordwestwaarts liep en ergens halverwege de huidige Afsluitdijk en Harlingen in zee uitstroomde. De twee waterwegen, die in de loop der tijden allebei zijn ingepolderd, vormden de zuidelijke grens van Westergo en ik vermeld nog even dat Bonifatius om het leven kwam aan de Boorne (dus niet in Dokkum).
Pingjum ligt, met nog enkele andere terpen, op de landstrook die werd begrensd door in het oosten de Marne en in het westen de Vlie, de verbinding tussen Almere en Noordzee. Het land rond Pingjum werd dus van twee kanten bedreigd, zeker toen het klimaat wat veranderde, de zeespiegel iets begon te stijgen en de getijden wat actiever werden. (De Vlie zou uiteindelijke doorbreken en de Almere van een zoetwatermeer veranderen in een zoute Zuiderzee.) Ergens in de tiende eeuw besloten de mensen van Pingjum en de andere terpen hun gebied tegen het water te verdedigen met een ringdijk. Die was niet minder dan dertien kilometer lang.
Dat is natuurlijk kinderspel als je het vergelijkt met de Westfriese Omringdijk, die tien keer zo lang is, maar de ringdijk rond Pingjum bewijst wel dat de boeren in die landstreek iets te verdedigen hadden. Arm was het gebied bepaald niet: archeologen hebben allerlei aardewerk gevonden dat duidt op interregionale handel. Het is een deel van de geschiedenis dat me boeit en ik zonder fietstochtjes nooit zou hebben leren kennen.
De Pingjumer Gulden Halsband, zoals de ringdijk met gevoel voor poëzie wordt genoemd, is nog steeds herkenbaar, al was ik blij dat het stond aangegeven. Op de foto hierboven staat de donkere koe op de middeleeuwse dijk.
Derde ‘ik’ => ‘in’.
geslaagd!
Verbeterd
Pingjum passeren en dan niet even aan Nico Scheepmaker denken…?
Ik leer er toch vaak weer wat bij hier. Dit keer over Bonifatius en Dokkum. Jammer dat mijn grappen over de ontkenning door B van Zwarte Piet in Dokkum dus niet kloppen. 😂.
Weer een leuke blog, Jona!
…en ik vermeld nog even dat Bonifatius om het leven kwam aan de Boorne (dus niet in Dokkum)…
Ik hoor altijd zeggen dat hij vermoord is ‘bij Dokkum’, dus dat klopt wat je beweert.
…om het leven kwam…
Vind ik iets te zwak uitgedrukt, dat zou ook als gevolg van een ongeval hebben kunnen zijn.
De man is vermoord, maar daar zijn tegenstrijdige berichten over, waarvan sommige misschien naar het rijk der fabelen verwezen kunnen worden. Er is vooral onduidelijkheid over de manier waarop hij om het leven is gebracht.
In de Nederlandse Wikiwand https://www.wikiwand.com/nl/Bonifatius_(heilige) staat:
Hij werd gedood door stokslagen bij Dokkum zijnde op zendelingstocht, zeer waarschijnlijk op of rondom 5 juni 754 maar misschien ook later in 755.
Op de site https://isgeschiedenis.nl/nieuws/bonifatius-754-vermoord-bij-dokkum
wordt hij met zwaardsteken gedood en verweert zich nog met een boek waarin een kerf is overgebleven.
Op de site http://www.historien.nl/bonifatius-de-dokkumse-moordzaak/
staat weer een ander spannend verhaal waar de moordlustige Friezen met speren, zwaarden en en bijlen tekeer gingen : ‘want al gauw stormden de heidenen op Bonifatius af en lieten zij hun bijlen en zwaarden op hem neerkomen.’
Verder ben ik niet gegaan, want de toedracht van de moord berust duidelijk op speculatie en jammer genoeg was er toen nog geen Peter R. de Vries. Maar het blijft een interessant verhaal!
In de slotzin van de voorlaatste alinea is “dat” zowel onderwerp als lijdend voorwerp.
Tja, ik heb het geluk om in die provincie te leven. Er is heel wat gebeurd daar, maar soms kan je geen spoor van terugvinden. Nu je toch in Friesland bent en in het hol van de Leeuwarden bent, bij Tresor, kan je misschien eens berichten waarom:
* waarom de Slag aan de Boorne/Jirnsum geen archeologische sporen oplevert?
* de Friese prehistorie, Romeinse Tijd, Vroege Middeleeuwen en zelfs Grutte Pier (wel zijn zwaard) in het Fries Museum er zo bekaaid afkomen?
Trouwens ik verheug me al op de film Redbad http://www.redbaddefilm.nl
Dit is een leuk boek:
https://historiek.net/hoe-de-noordzee-ons-vormde/47044/
Ik raakte pas geïnteresseerd in de Vroege Middeleeuwen dankzij vakanties in Denemarken: daar is namelijk erg veel aandacht voor die periode – logisch, vanwege de Vikingen – en dan leer je hoe interessant die tijd eigenlijk was. In de Deense musea kom je ook vermeldingen tegen over Friezen, Dorestad, Utrecht, en de handelsnetwerken van destijds. Eenmaal weer thuis ga je dan eens verder zoeken. En zo ontdek je Magna Frisia, de Friese koningen, Tiel, Helgoland, de restanten van de Friese taal van West-Friesland tot de Deense grens.
Soort Braveheart meets Vikings in Fryslân?
Deze reactie is bedoeld voor de Redbadlink.
Ja, zij het dat het met Braveheart zelf slecht afliep – executie – terwij Redbad volgens Wikipedia aan een ziekte overleed en één van Redbads nazaten de slag aan de Boorne verloor.
Die verloren slag heb ik altijd wat vreemd geworden. Franken die boten in Zuid Nederland in beslag nemen, het Flevomeer over steken en in staat zijn om in het hart van Friesland de Friezen te verslaan. Waarom konden de Friezen geen overmacht mobiliseren?
Ook ik verheug me al op de film ‘Redbad’.
Maar hoe fout kun je, historisch gezien, zitten in zo’n film …
De tijden waarin achtereenvolgens Redbad/Radboud en de Vikingen thuishoren liggen ongeveer een eeuw van elkaar verwijderd. Maar dit is voor regisseur en producent geen belemmering om ze aan elkaars zijde te laten optreden.
Dit geeft een soortgelijk effect als wanneer Roel Reiné en Klaas de Jong (regisseur en producent) in hun eerdere film ‘Michiel de Ruyter’ de hoofdpersoon hadden laten optreden in de 80-jarige oorlog, aan de zijde van de Watergeuzen.
De halve natie zou over hen heen gevallen zijn.
Maar ja … wie weet er nu iets af van die vroege middeleeuwen?
Op 16 nov. 2017 was Reiné te gast bij ‘Pauw’ en beweerde daar doodleuk dat de Radboud ‘van het ziekenhuis’ dezelfde was als de Radboud van zijn film.
Jeroen Pauw wees hem er fijntjes op, in vragende vorm, dat het daar toch echt gaat om een bisschop. Nee, zei Roel Reiné, de bisschop dat was Bonifatius. Grrrrr …
Neemt niet weg dat ‘Redbad’ best een leuke film kan zijn.
“Maar hoe fout kun je, historisch gezien, zitten in zo’n film.”
Probeer deze eens:
https://www.imdb.com/title/tt0349683/?ref_=nm_flmg_act_32
Leuk verhaal, goed verteld, geen seconde saai en geschiedkundig klopt er helemaal niets van.
First Title card: “Historians agree that the classical 15th century tale of King Arthur and his Knights rose from a real hero who lived a thousand years earlier in a period often called the Dark Ages. Recently discovered archeological evidence sheds light on his true identity.”
Dit is een grap en een belediging aan het adres van alle serieuze geschiedkundigen (dus inclusief de eigenaar van dit blog).
Al schijnt die Tarantino film met Brad Pitt ook een belangrijke kandidaat te zijn. Kleine kans dat ik die ooit ga zien, want ik ben niet zo’n fan van T.
Op zich vind ik die film prima. Er is over King Arthur niet of nauwelijks enig archeologisch en historisch bewijs, en deze film geeft naar mijn mening een interessante en plausibele interpretatie over het ontstaan van de Arthur-legende. Geen laat-middeleeuwse, geromantiseerde, gotische wereld, maar de chaotische periode na het vertrek van het Romeinse bestuur uit Brittannië, met binnenvallende Germanen, zich verdedigende Kelten, en achtergebleven Romeinen. Problematisch is alleen die tekst over het archeologisch bewijs…… Ze hadden het beter kunnen houden op ‘Dit is een van de mogelijke interpretaties van de legende over Koning Arthur’.
Ik vind films als Troje en Gladiator veel erger. Daar struikel je over de missers heen…..
Op IMDB vind je trouwens onder het kopje ‘Goofs’ de (historische) missers terug 🙂
Dat ligt er een beetje aan welke Vikingen je bedoelt. De Vikingen zoals wij die kennen, werden pas eind 8e eeuw bekend dankzij hun eerste plundertochten buiten Scandinavië. Maar daarvoor woonden hun voorouders natuurlijk ook al gewoon in Denemarken, Zweden en Noorwegen en waren in feite dus ook ‘Vikingen’. Zo is het Deense handelsplaatsje Ribe in 710 ontstaan als marktplaats van Friezen en Vikingen. De handelscontacten waren er dus al.
“Maar daarvoor woonden hun voorouders natuurlijk ook al gewoon in Denemarken, Zweden en Noorwegen en waren in feite dus ook ‘Vikingen’.”
Zo ‘simpel’ is het nu ook weer niet. De term ‘Viking’ is een lastige om te duiden. Het betekent zeker niet eenvoudigweg een destijdse bewoner van Scandinavië en dat je die benaming dus ook nog eens probleemloos naar oudere tijden kunt verschuiven.
De term ‘Viking’ verschijnt pas in de bronnen in de 9e eeuw. Noormannen (Nordmanni of Ascomanni) vinden we al in oudere bronnen, maar dan zitten we dus ongeveer een eeuw na Radboud. Populair bekeken worden Noormannen en Vikingen maar als synoniem geduid. De etymologie van het woord ‘Viking’ is nog steeds niet helemaal geklaard. Een gedachtegang die veel gehanteerd wordt is dat het eerder een soort activiteit aanduidt, dan dat het een etniciteit in zich draagt. In de zin van ‘op viking gaan’.
De vraag of Roel Reiné en/of Klaas de Jong iets weten over het verschil tussen een Noorman en een Viking, zou ik ze niet durven stellen ;).
Maar zoals gezegd … het kan best een goeie film zijn. En zoals FrankB al aangaf: er zijn massa’s historische films die er historisch gezien flink naast zitten.
Kent iemand nog het ‘Oera Linda’-boek. Een fantastische vertelling uit de negentiende eeuw. Ook dat is geschiedenis :-]
Voorts beveel ik een bezoek aan de terp (wat ervan over is) te Hogebeintum aan. Ik was er ooit tijdens een avondlijk onweder, waarbij van het weerlichten achter de meerdere wolkenlagen zorgden voor een spectaculair schouwspel naar alle windrichtingen. Onvergetelijk !
Tja, niet geheel zonder eigenbelang, maar als je een keer wilt weten hoe het zit met Radbod (Redbad) lees dan:
https://www.athenaeum.nl/boek/?authortitle=luit-van-der-tuuk/radbod–9789401914239
Idem zijn boeken over Friezen, Vikingen en Bonifatius.