Ik ben de afgelopen week bezig geweest met het inventariseren van de ruim 2300 foto’s die mijn zakenpartner en ik in Libië hebben gemaakt. Daarbij kwam ik ook de bovenstaande foto tegen: het grafmonument van een vrouw uit Kyrene in het noordoosten van Libië. Dat is een zeer groen en vruchtbaar gebied en Kyrene was dan ook een van de machtigste steden van de Griekse wereld. In de Romeinse tijd waren er niet minder dan vijf theaters, wat een aanwijzing is voor een fabelachtige rijkdom en een enorme bevolkingsomvang.
Beelden van gesluierde vrouwen als de bovenstaande zijn gemaakt vanaf pakweg 500 v.Chr. tot de vroege Romeinse tijd. Ik heb ze zo nu en dan ook elders weleens gezien, maar eigenlijk zag ik ze vooral veel in Kyrene. Dit was een echt lokaal grafgebruik en dat maakt het dubbel zo interessant dat deze wijze van afbeelden een half millennium lang in gebruik is gebleven. Blijkbaar was het voor de bevolking van Kyrene een manier om de eigen identiteit tot uiting te brengen.
Maar wat stelt het voor? Ik beken dat ik bij een grafmonument waarop de vrouw gesluierd wordt afgebeeld, vooral denk aan het verhaal van Alkestis, die in het gelijknamige toneelstuk van de Atheense auteur Euripides uit de Onderwereld terugkeert maar door haar echtgenoot niet wordt herkend omdat ze gesluierd is.
Maar dat was hoe de Atheners erover dachten en dat kun je niet zomaar extrapoleren naar Kyrene. De archeologische context suggereert iets anders. Deze beelden zijn zonder uitzondering gevonden in nissen bij begraafplaatsen – en nissen zijn (zoals ik hier beschreef) doorgaans de plekken waar godenbeelden staan, geen beelden van de overledenen. De Italiaanse en Libische archeologen hielden het er daarom op dat het een afbeelding was van een godin, misschien Persefone, of een personificatie van de ziel. Omdat die laatste onzichtbaar is, werd het gezicht niet in steen uitgehouwen.
Ik heb geen idee wat de juiste uitleg is, maar het zijn in elk geval mooie beelden die meer suggereren dan ze tonen. Deze fotografeerde ik in 2008 in het museum van Shahhat, zoals Kyrene tegenwoordig heet. Ik zou weleens willen weten hoe de adembenemende collectie sculptuur die daar tien jaar geleden stond opgesteld, er momenteel bij staat, maar ik ben niet optimistisch.
[Dit was de 279e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Een vraag: Is dit Kyrene waarover je schrijft hetzelfde Kyrene als waar”Simon van Kyrene’ vandaan komt ?
Van deze Simon is sprake in het lijdensverhaal van Jezus in het Matthäus-evangelie. Op weg naar Golgotha wordt hij gedwongen om het kruis van Jezus te dragen.
Truus Pinkster
Ja, de man in Jeruzalem is naar deze stad vernoemd. Er was een grote joodse gemeenschap.
Ik wou dezelfde vraag stellen als Truus Pinkster. Hij werd gedwongen om het kruis te helpen dragen, dus in Jeruzalem zal hij geen belangrijke persoon geweest zijn. Matteüs heeft het over een voorbijganger die juist de stad binnenkwam en van zijn akker kwam. Het probleem intrigeert mij en ik denk dat de Bijbelexegese er blijkens de volgende site ook niet uitkomt. https://www.digibron.nl/search/results?q=Simon+van+Cyrene.
De vraag is hoe het komt dat een jood die in de diaspora in een rijke stad als Kyrene woont, in Jeruzalem leeft en daar een akker heeft en ineens als in een flits opduikt en gedwongen wordt om Jezus’ kruis te dragen en verder niets meer van hem vernomen wordt! Bij Johannes ontbreekt hij zelfs totaal.
Maar in het evangelie volgens Brian heeft hij dan weer een onvergetelijke cameo.
Vrouwen die hun gezicht sluieren als teken van rouw gebeurt nu in de R.K. kerk toch ook nog steeds!?
Ad Ab R.C. Dabra: weet je ook misschien waar dar rouw-sluieren nog in de mode is?
Mij is dit volstrekt onbekend.
In katholieke landen zie je het nog vaak. Toets maar eens in bij Google ‘veil mourning’ (‘sluier rouw’). En dan naar ‘Afbeeldingen’ gaan.
Wat een prachtig beeldje.
Prachtig beeld. Wat mij opvalt is dat het lijkt alsof de vrouw ineens haar sluier voor haar gezicht brengt, tussen twee vingers dan nog wel. Er zit beweging in! Reactie van angst, eerbied of ritueel? Ook is haar haar niet volledig gesluierd.
Ja, prachtig beeld. Het zou ook kunnen zijn dat ze op het punt staat de sluier weg te halen.
De stof van de sluier is ragdun. Zijde?