Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.

Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.

======================================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Op de blog: het eerste Suezkanaal, Jachin en Boaz, Griekse kapitelen, Romeins Zuid-Limburg, het ongrijpbare antieke christendom en een offerverklaring. Uw redacteur had een zeer korte vakantie in Libanon. Plus diverse stukjes over het Byzantijnse Rijk: Symeon de Pilaarheilige, een voorganger van Simon Stevin, het lot van de menorah en zijderupsen.

======================================

HET MOOISTE VAN DE MAAND

In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer de opening van een tentoonstellingsruimte onder de O.L.V.-basiliek in Tongeren.

======================================

EGYPTE

Dit is erg leuk: de vondst van een voor-faraonische nederzetting in de Egyptische delta. Die periode, het vierde millennium, is op zich wel redelijk goed bekend, maar de vondsten komen allemaal uit Boven-Egypte. Dit keer gaat het dus om Beneden-Egypte, waar dikke kleilagen het onderzoek vanouds bemoeilijken.

Een beschaafd mens is per definitie tweetalig en dat gold natuurlijk ook voor Egypte.

Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2 (de Alexandrijnse sarcofaag van vorige maand), 3.

En verder: kaas, de Egyptische kopermijnen, Luxor, Kom Ombo, een mummiewerkplaats bij Saqqara en een lief stukje over Egyptische geneeskunde.

======================================

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Als we een flora-geschiedenis van de Oudheid zouden schrijven, zou blijken dat gewassen meestal vanuit het oosten naar het westen kwamen. De notenboom is een voorbeeld: die was al in de Late Bronstijd/Vroege IJzertijd bekend aan de Zwarte Zee.

Interessant artikel over opgravingen in Daskyleion, de Lydische stad (en later: Perzische satrapie-hoofdstad) van Hellespontijns Frygië.

In Idlib is het museum heropend … voor hoe lang nog?

Dit kan belangrijk worden: bevestiging van de noord-zuid-migratie van blauwogige, blanke mensen in de Levant, tussen 7000 en 6000 v.Chr.

En verder: het halfjaarlijkse stukje over Mesopotamisch bier, een onbekende stad of zoiets, een Neohittitisch graf, Agsu, teruggave van gestolen voorwerpen uit Tello (voorspelbaar commentaar). En meer.

=====================================

DE OUDE GRIEKEN

De ontploffing van de Thera is een belangrijke chronologische “marker”, maar wanneer was het? (toelichting)

Een bescheiden graf uit de Minoïsche tijd op Kreta – intact.

De tien belangrijkste archeologische vondsten in Griekenland uit de afgelopen tien jaar. Het zou leerzaam zijn dit te vergelijken met de opgravingen die de meeste publiciteit kregen, zoals het Amfipolisfiasco.

Ook deze nieuwsbrief zou incompleet zijn zonder aflevering van de Elgin-soap.

En verder: het oudst-bekende Lineair-B-tablet is niet wat het lijkt, een wrak in de Zwarte Zee, Oud-Pafos, en meer over Oud-Pafos, een vierde-eeuws mozaïek in Ambrakia, Prusias, een hellenistisch heiligdom bij Niğde, Amarynthos en een Griekse olifantenjager.

======================================

ROME EN ZIJN RIJK

Om blij van te worden: enkele documentaires over Romeinse wegen.

In de stad zelf: instorting van de S.Giuseppe dei Falegnami, maar de Mamertijnse gevangenis lijkt weinig schade te hebben.

Dit kan leuk worden: in het noordoosten van Turkije ligt, nauwelijks verkend, de legioenbasis van Satala. Daar is nu onderzoek begonnen.

Als het weer een beetje tegenzat, liep een Romeinse keizer gevaar – al is correlatie geen oorzaak.

Opmerkelijk snel wordt Palmyra, na restauraties, weer opengesteld voor toeristen.

En verder: Heraclea Sintica (met prachtige foto), Pompeii (Casa di Arianna), een Romeins scheepswrak voor de Kroatische kust, Romeinse graven in Hebron, een buste van Aurelianus in Oescus, Volubilis, de verdwenen haven van Pisa, Plovdiv, een fort in NW-Spanje en een leuk filmpje over Lepcis Magna.

======================================

BENOORDEN DE ALPEN

Aardig overzicht over Waldgirmes, de Romeinse stad-in-aanbouw die werd opgegeven toen de Romeinen de oostelijke Rijnoever ontruimden.

In het Rijksmuseum van Oudheden is de afdeling “Nederland in de Romeinse tijd” opnieuw ingericht, waarbij bijna de helft van de voorwerpen is vervangen door andere. Op een ereplaats is een onlangs te Rijnsburg ontdekte Romeinse schaal te zien, die we liefkozend mogen aanduiden als “de bakvorm”.

Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Banbury, Carlisle, Norwich en Vindolanda.

En verder: slijpstenen.

======================================

ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM

Boeiend stuk over de Gebel Haroun, het (volkomen onbereikbare) graf van Aäron op een bergtop bij Petra, waar de Nabatese, Byzantijnse en islamitische kunst in elkaar overgaan.

Ergerlijk staaltje gemakzuchtige journalistiek combineert twee doodzonden: enerzijds een vondstplaats presenteren als “het Pompeii van…” en anderzijds de Bijbel erbij halen. Oudheidkunde is immers voor journalisten nooit uit zichzelf interessant, zelfs niet als het gaat om een boeiende opgraving als Gezer.

Leen Ritmeyer is al jaren bezig om alle informatie over de Tempelberg te verzamelen. Al een tijdje geleden gaf hij aan hoe het heiligdom er in de hellenistische tijd zou hebben uitgezien, nu komt hij met een synthese van de tempel aan het begin van onze jaartelling.

De Saoedische archeologische autoriteiten hebben al een tijdje geleden besloten dat voor-islamitische religies een interessant thema waren. Er is al wat joods erfgoed onderzocht, nu een kerk.

De Kasteel van Amstel-prijs voor het nieuwsbericht waarmee op de schandaligste wijze naar aandacht wordt gehengeld, gaat naar dit artikel: een kleitablet vernoemen naar je minister-president. Want oudheidkunde is natuurlijk helemaal geen wetenschap en hoeft dus ook helemaal niet neutraal te zijn. Met deze uitverkoop van waarden zet de oudheidkunde zichzelf voor schut bij iedereen die de leeskunst machtig is. Als uw redacteur er niet naar streefde een geciviliseerd mens te zijn, zou hij luidruchtig vloeken.

En verder: Gedera, een hellenistische oorbel uit Jeruzalem, Masada.

======================================

OVERIG

Waarom het zinvol is een oudheidkundige opleiding te hebben? Om discussies over de Oudheid te voeren zonder stommiteiten en zo het maatschappelijk debat op niveau te houden. Klinkt logisch, maar is het niet.

De Green Collection is, zoals u weet, een enorme, frauduleus tot stond gekomen verzameling oudheden, die inmiddels heeft geschikt met het Amerikaanse ministerie van Justitie voor het Iraakse deel (en de vondsten aan Irak heeft teruggegeven) en die momenteel wordt onderzocht door de Egyptische oudheden. Inmiddels lijkt het door de familie Green gestichte museum tot inzicht te komen en een begin te maken met de teruggave van Griekse voorwerpen. Nu nog wat inzicht bij de wetenschappers die de andere kant op keken.

Erg leuk stuk over Dick Stapert, de man die Tjerk Vermaning ontmaskerde.

Er zijn in het verleden enkele grote “climate events” geweest (meer). De discussie daarover gaat gestaag verder.

Om de herinnering aan de vermoorde archeoloog Khaled al-Asaad levend te houden, wordt een prijs ingesteld.

Het Nederlandse ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen geeft extra geld aan het Mondriaanfonds om archeologie voor het bredere publiek te ontsluiten. Uw redacteur denkt dat dat geen goed idee is omdat het voor de zoveelste keer het aanbod centraal stelt en niet de publieksvraag.

En verder: vandalisme in Varna (dit is waar de gouden voorwerpen vandaan kwamen die u onlangs in Dordrecht mocht bewonderen), een Bronstijdfort in Roemenië, voor-islamitische Arabische poëzie, diefstal in Afghanistan (mooie foto!). En in Toebosch’ Onvolprezen Eigen Tijdschrift een naar stukje over de wijze waarop wetenschappers onder druk worden gezet.

======================================

BOEKEN

De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.

Een mooi boek over de manier waarop visuele cultuur het leven van de Grieken en de Romeinen beïnvloedde is Visual Power in Ancient Greece and Rome van de Duitse archeoloog Tonio Hölscher. Hij richt zich vooral op hoe de publieke ruimte in de antieke samenlevingen was ingericht en hoe deze ruimte werd gebruikt en ervaren.

Deze maand verschenen enkele boeken over het antieke Midden-Oosten. Het boek Middle East. Cradle of Civilization geeft een geïllustreerd overzicht van de geschiedenis van dit fascinerende gebied. Iranian Expanse. Transforming Royal Identity through Architecture, Landscape, and the Built Environment, 550 BCE-642 CE gaat over de manier waarop de Perzische koningshuizen door de eeuwen heen architectuur en landschap gebruikten om hun macht te consolideren. En Land of the Elephant Kings. Space, Territory, and Ideology in the Seleucid Empire van Paul Kosmin is een studie naar het Seleucidische Rijk (311-64 v.Chr), een van de deelrijken van het immense rijk dat Alexander de Grote bij elkaar veroverde, en gaat vooral over hoe de Seleucidische koningen probeerden van hun rijk een coherent geheel te maken.

Classicus Tim Whitmarsh, bekend van Battling the gods. Atheism in the Ancient World, schreef het boek Dirty Love. The Genealogy of the Ancient Greek Novel over hoe in de oudheid de Griekse roman ontstond en hoe het genre vanuit Perzische, Joodse en Egyptische hoek werd beïnvloed.

Hoe begon de westerse filosofische traditie? Dat is het onderwerp van het boek The Beginnings of Philosophy in Greece van de Italiaanse Maria Sassi, waarin vooral de Presocratische filosofen centraal staan. Hoe de filosofie zich ontwikkelde in de Hellenistische tijd wordt besproken in Hellenistic Philosophy van John Sellars en gaat in op het onstaan van stromingen als Epicurisme en de Stoa.

======================================

SLECHT NIEUWS

“We hebben eigenlijk niks te melden,” zei de opgraver, maar hij verzette zich niet toen iemand opperde “We kunnen toch verzinnen dat het iets met de Bijbel te maken had en er ‘misschien’ bij zetten?”

======================================

OVERLEDEN

Een grootste kenners van de hellenistische tijd, Christian Habicht, is overleden.

======================================

EN TOT SLOT

In het Drents Museum is een boeiende expositie over Iran. U moet die gaan zien. De belangrijkste Iraanse bijdrage aan de beschaving zijn ze echter vergeten.

Toota witharsechwanoo!