Over Darius’ greep naar de macht heeft Herodotos nog twee interessante dingen te vertellen. Eén daarvan is dat de samenzweerders een discussie hielden over de wijze waarop Perzië voortaan bestuurd zou worden. Ik kom in een volgend stukje terug op dit constitutionele debat, dat een echte klassieker is geworden met parallellen bij een Flavius Josephus, een Cassius Dio en een Philostratus.
Het andere leuke aspect is dat de samenzweerders, als ze eenmaal hebben gekozen voor een monarchie, een vorst moeten kiezen. Hier is hoe Herodotos het vertelt.
Wat het koningschap betreft spraken zij het volgende af: die man zou koning worden wiens paard na zonsopgang het eerst zou hinniken tijdens hun rijtoer buiten de stad.
Nu had Darius een slimme paardenknecht. Hij heette Oibares. Na afloop van de zitting zei Darius tegen hem: “Hé Oibares, luister eens. Wij hebben de volgende afspraak gemaakt in verband met het koningschap: de man wiens paard na het aanbreken van de dag het eerst gaat hinniken tijdens onze rijtoer, wordt de nieuwe koning. Misschien heb jij er een oplossing voor. Breng die dan in praktijk en zorg dat ik en niemand anders de uitverkorene word.”
Daarop antwoordde Oibares: “O, als het daarvan afhangt, is er geen probleem, heer. Reken er maar op dat u en niemand anders koning wordt. Voor mij is dat een koud kunstje.”
Darius zei toen: “Wanneer jij zo goed je weetje weet, maak dan maar voort, want er is geen tijd te verliezen: morgen valt de beslissing.”
Oibares ging hierna als volgt te werk. In de nacht bond hij de lievelingsmerrie van Darius ergens in het veld aan de rand van de stad vast. Daarna haalde hij de hengst van Darius, die hij een aantal keren rakelings om de merrie heen liet lopen. Ten slotte liet hij de merrie dekken. Bij het ochtendgloren kwamen de zes volgens afspraak te paard aan en reden door de voorstad. Toen ze op de plek waren waar de vorige nacht de merrie was vastgebonden, galoppeerde Darius’ hengst erheen en begon te hinniken.
Op precies hetzelfde moment kwamen er donder en bliksem bij heldere hemel. Dat werd een extra bevestiging van de uitverkiezing van Darius, het leek wel afgesproken werk. De anderen sprongen van hun paard en brachten hulde aan Darius. (Herodotos, Historiën 3.84-87; vert. Hein van Dolen)
Dit is vanzelfsprekend een sprookje over iemand die de wereld te slim af is. Hiervan gaan er dertien in een dozijn. Omdat slimmigheidjes geen werkelijke legitimatie zijn heeft iemand – Herodotos zelf, misschien een bron – er de goddelijke bekrachtiging aan toegevoegd door middel van donder en bliksem.
Het punt dat ik eruit licht is de associatie van paarden en koningschap. Hierboven ziet u een Perzisch reliëf uit Naqš-e Rustam, waarop is te zien hoe de oppergod Ahuramazda een ring overhandigt aan Ardašir, de eerste koning van het huis der Sassaniden. Het is zo’n zeven, acht eeuwen jonger dan de troonsbestijging van Darius, maar het is een verleidelijke gedachte dat er in de Perzische cultuur een associatie was tussen paardrijden en de koninklijke macht. Verleidelijk, zeker, maar in laatste instantie ontoetsbaar, dus hier stop ik ermee.
Denk ook eens aan die Oudperzische namen die bij Herodotus eindigen op -aspes, waarin het Oudperzische (of eigenlijk Medische, geloof ik) woord voor ‘paard’, “aspa” zit verstopt.
In de Hindu mythologie is sprake van de “Dasashwamedh”, het “Tien Paarden Offer”: Das (10)-Ashwa (paarden, vgl ‘horse’?)-Medh (offer). De belangrijkste ghat (trap naar de rivier de Ganges) heet de Dasashwamedh Ghat.
(Voor wat het in dit verband waard is, natuurlijk)
Wat interessant is, is dat dit verhaal blijkbaar destijds de ronde deed. Het lijkt me bepaald niet een verhaal dat de officiële Achaemenidische propaganda wilde uitdragen. Of zou dit een vergriekste verhaallijn zijn die goed bruikbaar was om de reputatie van de Perzen wat aan tasten?
Ik denk ook dat het een sprookje is.
De interessante vraag is wie dat sprookje de wereld heeft ingeholpen. Kwam het uit Griekse kringen of uit Perzische? Of misschien uit Egypte (Herodotos gebruikte Egyptische bronnen en er waren genoeg Egyptenaren die niet zo tevreden waren over de Perzische overheersing.
Ik houd het op een Iraans sprookjesmotief dat door een van degenen die het doorvertelde werd uitgebreid met een donderslag om te tonen dat het niet zomaar een slimmerik was die koning werd, maar een slimmerik die toestemming had.
Ik ben niet op de hoogte van associaties tussen paarden en investituur buiten Perzië.
… een associatie was tussen paardrijden en de koninklijke macht …
Ik vermoed dat die associatie er zeker is (of was). Nu is het paard vervangen door een grote limousine of een presidentieel vliegtuig.
Tot in de 19e eeuw was die associatie er. Vooral een hengst straalde macht en masculiniteit uit. Er zijn ook talloze schilderijen van koningen of keizers te paard en ook veel ruiterstandbeelden van koningen gemaakt.
Zie ook: /www.trouw.nl/home/hoe-het-vreedzame-paard-een-groot-triomfdier-werd~a0ba7614/
Op moderne triomfbogen (Brandenburgertor, Triomfboog Jubelpark in Brussel ter gelegenheid van 50 jaar België. Zie https://www.smarksthespots.com/cinquantenaire-brussels/)
zien we de quadriga (vierspannen) gemend door een godin (meestal Victoria)
Voor een overzicht: https://www.wikiwand.com/en/Quadriga.
Link in de laatste zin van de eerste paragraaf moet zijn:
https://www.trouw.nl/home/hoe-het-vreedzame-paard-een-groot-triomfdier-werd~a0ba7614/
Er is sowieso een verband tussen paarden en status, want je moet rijk zijn om een paard te bezitten & te onderhouden. (Vergelijk ’t met een benzineslurpende SUV.)
Verder kan ’t berijden & aansturen van ’t paard symbool staan voor regering & bestuur van een staat. De relatie tussen lichaam & geest werd vergeleken met die tussen een paard & zijn berijder. Het verstand moet de baas zijn over het lichaam en zijn emoties & driften zoveel mogelijk beteugelen. Zo wordt ook de heerser voorgesteld als het hoofd dat leiding moet geven aan het lichaam, d.w.z. de staat / de redeloze massa.
Herodotos, de Fik Meijer van de oudheid.
Deze aflevering eindigt op “[wordt vervolgd]”, want zoals ik in de Duitse vertaling van Johann Christian Felix Bähr lees: “es wird auf zwiefache Weise die Sache von den Persern erzählt.”
Was er ook niet ergens in de middeleeuwen een vestituurstrijd in de kerk? De ring voor de geestelijke macht en de staf voor de wereldlijke macht als iemand bisschop werd.